Teklîf ve Tahammül Kavramları Ekseninde Bakara Sûresi 286. Âyetin Muhtevasına Yönelik Bazı Mülahazalar

Yıl 2020, Sayı: 18, 71 - 90, 31.12.2020

Mustafa Kara

Öz

Bu makalede “Teklîf ve Tahammül Kavramları Ekseninde Bakara Sûresi 286. Âyetin Muhtevasına Yönelik Bazı Mülahazalar” konusu işlenmektedir. Makalenin temel proble-mi, “Bakara sûresi 286. âyette ‘Allah hiç kimseye taşıyamayacağı bir yük yüklemez’ buy-rulduğu halde, aynı âyette ‘Ey Rabbimiz! Bizden öncekilere yüklediğin gibi bize de ağır bir yük yükleme! Ey Rabbimiz! Bize gücümüzün yetmediği şeyleri yükleme!’ şeklinde dua edilmesinin gerekçesi ne olabilir?” sorusudur. Makalenin amacı, çalışmanın temel proble-mini oluşturan soruya cevap bulmaktır. Araştırmanın temel hipotezi, Kur’ân’da bir âyeti incelerken, o âyeti hem siyâk-sibâk ilişkisi içerisinde ve -varsa- sebeb-i nüzûl rivayetleri ile birlikte değerlendirmek hem de bağlantılı olduğu başka âyetlerle beraber yorumlamak ge-rektiğidir. Bu hipotez, ilgili âyetin tüm yönleriyle açıklığa kavuşturulmasının önemini de or-taya koymaktadır. Makalenin kapsamı, Bakara sûresi 286. âyetle sınırlı tutulmaktadır. Araştırmanın yöntemi, literatür taramasına dayanmaktadır. Bu doğrultuda, başta Kur’ân âyetleri ve Hz. Peygamber’in (s) hadisleri olmak üzere, Bakara sûresi 286. âyetle ilgili tefsir külliyatında yer alan bilgiler ve yapılan diğer çalışmalar sentezlenerek değerlendirilmekte-dir. Makale, Giriş kısmını takip eden üç alt başlıktan meydana gelmektedir. Bu alt başlık-lar şunlardır: i. Kavramsal Çerçeve. ii. Bakara Sûresi 286. Âyetin Tahlili. iii. Makalenin Temel Sorusunun Tartışılması. Makalenin temel problemi doğrultusunda, âyetin ilk cümle-sindeki “Allah hiç kimseye taşıyamayacağı bir yük yüklemez” ifadesinin teklîf, devamın-daki “Ey Rabbimiz! Bizden öncekilere yüklediğin gibi bize de ağır bir yük yükleme! Ey Rabbimiz! Bize gücümüzün yetmediği şeyleri yükleme!” duasının ise tahammül türünden sorumluluklar içerdiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'ân İlimleri, Bakara 286. Âyet, Teklîf, Tahammül

Kaynakça

• ‘Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu‘cemu’l-müfehras li elfâzı’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2001.
• Abdulcebbar, Kadı. Şerhu’l-usûli’l-hamse. thk. Abdulkerim Osman. Kahire: Mektebetü Vehbe, 2006.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû ‘Abdillâh Ahmed b. Muhammed. el-Müsned. 20 Cilt. Beyrut: ‘Alemu’l-Kütüb, 1998.
• Âlûsî, Ebu’l-Fadl Mahmûd. Rûḥu’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Ḳur’âni’l-‘aẓîm ve’s-seb‘ı’l-mesânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1985.
• Bayram, İbrahim. “Teklîf-i Mâ Lâ Yutâk’ Risalesi Bağlamında İsmail Konevî’nin Teklif Anlayışı”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (Aralık 2019): 137-179.
• Buhârî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’s-sahîh. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Erkâm, ts.
• Cürcânî, Ebi’l-Hasen ‘Ali b. Muhammed b. ‘Ali el-Huseynî es-Seyyidü’ş-Şerîf. et-Ta‘rîfât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 2000.
• Cüveynî, İmâmu’l-Harameyn Ebu’l-Meâlî Rüknüddîn ‘Abdülmelik b. ‘Abdullâh b. Yûsuf. Akîdetü’n-nizâmiyye fî erkâni’l-İslâmiyye. thk. Muhammed Zahid Kevserî. Kahire: Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Turâs, 1992.
• Çetiner, Bedreddin. Fâtiha’dan Nâs’a Esbâb-ı Nüzûl -Kur’ân Âyetlerinin İniş Sebepleri-. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2013.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. el-Mustaṣfâ. 2 Cilt. Bulak: y.y., 1322h.
• Isfehânî, Ebu’l-Kâsım Huseyn b. Muhammed Râğıb. Müfradâtü elfâzi’l-Kur’ân. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 2011.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. 5 Cilt. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-‘Alemiyye, 2010.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemalüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.
• Konevî, İsmail b. Muhammed. Teklîf-i mâ lâ yutâk. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Yazma Eserler, nr. 297.413 KON 297.413 KON 1, 11b.
• Kozalı, Abdurrahim. “İslâm Hukukunda Yükümlülüğün Şartı Olarak “Güç Yetirme (Kudret)” Sorununa Ehl-i Sünnet Usûlcülerinin Yaklaşımları -İslâm Düşüncesinde Tanrı’nın Mutlak Kudreti ile Doğ-manın Makuliyeti Arasındaki Dengeye Bir Örnek-”. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergi-si 18/1 (2006), 247-265.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 1992.
• Okuyan, Mehmet. Çok Anlamlılık Bağlamında Kur’ân Sözlüğü. 3. Baskı. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2015.
• Râzî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. Ömer Fahreddîn. Mefâtîḥu’l-ġayb. 33 Cilt. Beyrut: y.y., ts.
• Semerkandî, Nasr b. Muhammed Tefsîru Ebi’l-Leys: Baḥru’l-‘ulûm. 3 Cilt. Beyrut: y.y., 1996.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Teklif”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/385-387. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Süt, Abdulnasır. “İlahi Teklifin Ahlakî ve Kelamî Arka Planı: Teklîf-i Mâ Lâ Yutâk Örneği”. Mukaddime 6/2 (2015), 283-308.
• Şa‘bân, Zekiyyüddîn. Uṣûlü’l-fıḳhi’l-İslâmî. Beyrut: y.y., 1971.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Ḳur’ân. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1988.
• Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. ‘Ali b. Muhammed Hamîd. Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm. nşr. Lutfi ‘Abdülbedi‘ vd. 2 Cilt. Kahire: y.y., 1963.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmi‘u’s-sahîh. 5 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kāsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. Esâsu’l-belâğa. Beyrut: Dâru Beyrût, 1992.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kāsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf ‘an ḥaḳāıḳı’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-eḳāvîl fî vucûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 1995.
• Zerkeşî, Bedreddin. el-Baḥru’l-muḥîṭ. nşr. Abdülkādir Abdullah el-Ânî. 2 Cilt. Kuveyt: y.y., 1992.