Kocaeli, Karamürsel Uzundere (Osmaniye) Köyü Camii Ahşap Süslemeleri

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 19, 169 - 193, 30.06.2021

Saliha Tanık

https://doi.org/10.51553/bozifder.893568

Cited By: 1

Öz

Kocaeli ili kapsamındaki tarihi camiler, mimari özellikleri kadar süsleme özellikleri bakımından da dikkat çekmektedir. Makale konumuz Karamürsel Uzundere (Osmaniye) Köyü Camii de bu eserlerden biridir. Karamürsel Uzundere (Osmaniye) Köyü Camii’nde bulunan minber, mihrap, mahfil ve tavan gibi yapı elemanlarındaki ahşap süslemeler Osmanlı’nın geç dönem özelliğini göstermektedir. Sözü edilen cami, 20.yy. başında inşa edilmiştir. Çalışmamızda, Karamürsel Uzundere (Osmaniye) Köyü Camii, yerinde incelenmiş, fotoğrafları çekilmiş, ölçüleri alınmış ve planı Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nden temin edilmiştir. Camiye ait arşiv kayıt belgeleri Ankara Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nden sağlanmıştır. Bu araştırmamızda söz konusu caminin yapı elemanlarında bulunan ahşap süslemeleri ele alınacaktır. Süslemelerde teknik olarak oyma, ajur (kafes oyma), çakma ve aplike teknikleri, bezeme öğesi olarak geometrik, nesneli, bitkisel motifler tercih edilmiş ve uygulanmıştır. Kocaeli ilinin Karadeniz’e yakın olması nedeniyle, camide kullanılan ahşap bezeme örneklerinin benzerleri daha çok Karadeniz bölgesinde karşımıza çıkmaktadır. Köyün 19.yy. sonunda Kafkasya muhacirleri tarafından kurulduğu göz önünde bulundurulduğunda, Kafkasya’dan gelen yerel usta ve sanatkârlar eliyle cami süslemelerinin yapıldığı tahmin edilmektedir. Buradan hareketle incelediğimiz ahşap bezemelerin, Türk ahşap sanatındaki yeri saptanarak karşılaştırmalı bir tespite gidilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kocaeli, Karamürsel, Uzundere (Osmaniye) Köyü Camii, Ahşap, Süsleme

Wooden Decorations Of Kocaeli, Karamürsel Uzundere (Osmaniye) Village Mosque

Öz

Historical mosques in Kocaeli Province attract attention their decorative features as well as their architectural features. Karamürsel Uzundere (Osmaniye) Village Mosque which is the article’s subject is one of these works. Wooden decorations in the building elements such as mimbar, miḥrāb, mahfil (gathering-place), and ceiling in Karamürsel Uzundere (Osmaniye) Village Mosque show the characteristics of the late Ottoman period. The mentioned mosque was built at the beginning of the 20th century. In our study, the Karamürsel Uzundere (Osmaniye) Village Mosque was examined on-site, its photographs were taken, its measurements were made, and its plan was obtained from Kocaeli Metropolitan Municipality. Archive registration documents of the mosque were obtained from Ankara General Directorate of Foundations and Presidency Ottoman Archives. In this research, the wooden decorations in the building elements of the mosque will be discussed. Carving, openwork (lattice carving), repousse, and applique as technique were applied in decorations; also, geometric, object, and vegetable motifs as decoration item were preferred and applied. Similar examples of wooden decoration ones used in the mosque are mostly seen in the Black Sea Region since Kocaeli Province is close to the Black Sea. Considering that the village was founded by Caucasian immigrants at the end of the 19th century, it is estimated that mosque decorations were made by local artisans and craftsmen from the Caucasus. Thus, the importance of wooden decorations, examined by us, in Turkish wooden art will be determined, and a comparative determination will be carried out.

Anahtar Kelimeler

Kocaeli, Karamürsel, Turkish-Islamic Art, Kocaeli, Karamürsel, Mosque, Wood(en) Decoration.

Kaynakça

• Aslanapa, Oktay. Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1989.
• Aytekin, Osman. Ortaçağdan Osmanlı Dönemi Sonuna Kadar Artvin’deki Mimari Eserler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1999.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı. Osmanlı Mimari Çağın Menşei: Osmanlı Mimarisinin İlk Devri. İstanbul: Baha Matbaası, 1966.
• Atak, Erkan- Acıoğlu, Yusuf. “Kocaeli’ndeki Osmanlı Dönemi Taş Köprüler”. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 17/29 (2020), 55-86.
• Barışta, H. Örcün. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi İstanbul Cami ve Türbelerinden Ağaç İşleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 2009.
• Bayhan, Ahmet Ali. Geçmişten Günümüze Ordu’nun Geleneksel Ahşap Camileri. Ordu: Ordu Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2019.
• Bayraktar, Mehmet Sami. Samsun’da Türk Devri Mimarisi. Samsun: Canik Belediyesi, 2016.
• Boran, Ali. Anadolu’daki İç Kale Cami ve Mescitleri. Ankara: TTK, 2001.
• Bozer, Rüstem. “Ahşap Sanatı”. Anadolu Selçuklu ve Beylikler Dönemi Uygarlığı (Mimarlık Sanat). ed. Ali Uzay Peker vd. 2/533-541. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2006.
• Darkot, Besim. “İzmit”. İslam Ansiklopedisi. 5(2) /1251-1256. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1988.
• Ersoy, Ayla. XV. Yüzyıl Osmanlı Ağaç İşçiliği. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları,1993.
• Evliya Çelebi. Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi. haz. Yücel Dağlı vd. 2/(1). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.
• Karadeniz, Erdem. Trabzon Of İlçesi’ndeki Mimari Eserler. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Kaya, Mehmet- Gecili, Derya. “19.Yüzyıl Karamürsel Kazası’nın Sosyo ve Ekonomik Durumu: Temettuat Defterleri Örneği”. Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyum Bildirileri. ed. Haluk Selvi vd. 1/603-654. Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2016.
• Kuran, Aptullah. “Mimar Sinan’ın Camileri”. Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri. ed. Sadi Bayram. 1/176-214. İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü, 1988.
• Öney, Gönül. Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 3. Basım, 1992.
• Özdemir, Erdoğan. Dünden Bugüne Karamürsel. Kocaeli: Karamürsel Belediyesi Kültür Yayınları, 2. Basım, 1994.
• Özdemir, Erdoğan. Kaptan-ı Derya Karamürsel. İstanbul: Zinde Yayıncılık, 5. Basım, 2017.
• Özkurt, Muhammet. Rize Ahşap Camilerinde Süsleme. Karabük: Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Öztürk, Bülent. “Karamürsel’de (Bıthynıa) Bir Antik Kıyı Yerleşimi: Preınetos/Preıetos”. Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu. ed. Haluk Selvi vd. 1/61-82. Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2016.
• Ramsay, William Mitchel. Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası. çev. M. Pektaş. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1960.
• Renda, Günsel. “Osmanlı Yenileşme Döneminde Kültür ve Sanat”. Türkler Ansiklopedisi. 15/432-462. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• Sağdıç, Elif. Karamürsel Osmaniye Mahallesi Osmaniye (Uzundere) Camii Sanat Tarihi Raporu. (Nisan-2019).
• Sakin, Orhan. Tarihsel Kaynaklara Göre İstanbul Depremleri. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2002.
• Seçkin, Selçuk. “Gürcistan Acara Keda Bölgesi’ndeki Osmanlı Dönemi Camileri”. Turkish Studies 13/18 (2018), 1134-1169.
• Seçkin, Selçuk. “Farklı Plan Özellikleriyle Gürcistan Acara Hulo Bölgesi’ndeki Ghorcami Camii”. MJH. 8/2 (2018), 464-478.
• Şemseddin Sami. “Karamürsel”. Kamusu’l Alam. 5/3647. İstanbul: Mihran Matbaası, 1896.
• Talay, Aydın. Eserleriyle ve Hizmetleriyle II. Abdülhamit. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
• Taşkan, Demet. Trabzon İli Camilerinde Ahşap Minberler. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Ulugün, Feyzullah Yavuz. “Kocaeli’de Tarihsel Göçler”. Uluslararası Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyum Bildirileri. ed. Haluk Selvi vd. 3/1269-1311. Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2015.
• Yavuz, Mehmet. “Doğu Karadeniz Köy Camilerinde Bezeme Anlayışı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 2/6 (2009), 306-322.
• Yavuz, Mehmet. “Sürmene Gültepe Köyü Yukarı Kefeli Mahallesi Camii ve Şadırvanı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/31 (2014), 499-515.
• Yüksel, Hasan. “Kafkas Göçmen Vakıfları”. OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi Dergisi) 5 (1994), 475-490.
• Yönsel, Agâh- Arkan, Şemsettin. Karamürsel. Ankara, 1972.
• Yüce, Rıfat. İzmit ve Çevresel Tarihi. İzmit: İzmit Rotary Kulübü, 1998.
• V.G.M.A, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter No: 590., Sayfa No: 6, Sıra No: 5.
• BOA, Osmanlı Arşivi, Dahiliye Mektubi Kalemi (DH. MKT). No: 948, Gömlek No: 15.