Mustafa Lutfî el-Menfalûtî’nin “Yevmu’l-Hisâb/Hesap Günü” Adlı Öyküsüne Dair Bir Çözümleme

Yıl 2021, Cilt: 20 Sayı: 20, 201 - 228, 31.12.2021

Cengiz Parlak

https://doi.org/10.51553/bozifder.1001539

Öz

Mustafa Lutfî el-Menfalûtî 19. yüzyılda yetişmiş, özelde Mısır genelde ise Arap edebiyatının öncü isimlerindendir. Kendine has yazım tarzı ve üslubuyla döneminin yazarları arasında öne çıkan yazarlardandır. Bu haliyle içinde yaşadığı toplumu ve kendinden sonra gelen pek çok yazarı etkilemeyi başarmış ve bir dönem Mısır edebiyatında silinmez izler bırakmıştır. Menfalûtî insanlığın daha iyi ve güzele ulaşması için kalemini aracı kılmış, kurguladığı öyküler ve yazdığı eserlerle insanları iyiye, doğruya ve dinî değerlere yöneltmeye çalışmıştır. Eserlerinde genelde sosyal konuları işlemiş, toplumun sorunlarının sesi olmaya çalışmıştır. Bu açıdan Menfalûtî’nin sosyal gerçekçi bir yazar olduğunu söylemek mümkündür. “Yevmu’l-Hisâb/Hesap Günü” öyküsü Mustafa Lutfî el-Menfalûtî’nin en-Nazarât adlı eserinde yer alan bir öyküdür. Menfalûtî’nin yaşadığı toplumda gördüğü yanlışları dile getirdiği öykü rüya şeklinde kurgulanmış olup dinî, ahlaki ve sosyal mesajlar verme amacı taşımaktadır. Modern dönemle beraber Mısır’ın Avrupaî reformlarla Avrupa kültürünün etkisine girmesi ve dinî-kültürel açıdan yozlaşmaya yüz tutması Menfalûtî’yi eserlerinde bu konuları işlemeye yöneltmiştir. “Yevmu’l-Hisâb/Hesap Günü” öyküsü özelinde görüldüğü üzere Menfalûtî, yazılarında halkına karşı sorumluluk bilinciyle hareket etmiş ve didaktik eserler ortaya koymuştur. Eserlerinde görülen karamsarlık ve duygu yoğunluğu hali yazılarının karakteristik özelliklerindendir. Bu makalede Mustafa Lutfî el-Menfalûtî’nin hayatı hakkında bilgi verilmiş ve “Yevmu’l-Hisâb/Hesap Günü” adlı öyküsünün çeşitli yönlerden analizi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, Hikâye, Mustafa Lutfî el-Menfalûtî, en-Nazarât, Yevmu'l-Hisâb

An Analysis of Mustafa Lutfî al-Menfalûtî's Story "Yevmu'l-Hisâb/The Day of Reckoning"

Öz

Muṣṭafā Luṭfī al-Manfalūṭīis one of pioneers of Arabic Literature Egypt, in particular, who grew up in 19th century. He is one of prominent writers of his period with his unique writing style. In this state, he managed to influence society he lived in and many writers who came after him and left an indelible mark on Egyptian Literature for a while. Manfalūṭī made his pen a tool for humanity to reach better, more beautiful. He tried to direct people to good, truth and religious values with stories he fictionalized and works he wrote. In his works, he generally dealt with social issues and tried to be voice of society’s problems.In his respect, it is possible to say that Manfalūṭī is a social realist writer. The story “Yawm al-Ḥisāb/Day of Reckoning” is a story in Manfalūṭī’s “an-Naẓarāt”. The story in which Manfalūṭī expresses mistakes he sees in society he lives in is fictionalized in form of a dream and aims to give religious, moral and social messsages. With the Modern Period, Egypt’s influence of European culture with European reforms and its religious and cultural degeneration led Manfalūṭī to deal with these issues in his works. As seen in story of “Yawm al-Ḥisāb/Day of Reckoning”, Manfalūṭī acted with a sense of responsibility towards his people and produced didactic works in his writings. It is one of characteristic features of pessimistic and emotional mood writings seen in his works. In this article, information about life of Muṣṭafā Luṭfī al-Manfalūṭīis given and story of “Yawm al-Ḥisāb/Day of Reckoning” is analyzed from various aspects.

Anahtar Kelimeler

Arabic Literature, Story, Mustafa Lutfi al-Manfaluti, an-Nazarat, Yavmu'l-Hisab

Kaynakça

• Aktaş, Şerif. Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 6. Basım, 2003.
• Atavî, Mus‘ad b. ‘Îd.el-Edebu’l-‘Arabiyyu’l-hadîs. Tebük: Mektebetu’l-Melik Fahd el-Vataniyye, 2009.
• Aytaç, Gürsel. Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001.
• Çağmar, M. Edip. “ez-Zemahşerî ve “el-Makâmât” Adlı Eseri”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/1 (Diyarbakır 2002), 77-98.
• Çakır, Yunus. Arap Dili ve Belağatı’nda Tıbak ve Manaya Yansımaları. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2021.
• Çetin, Nurullah. Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Akçağ Yayınları, 15. Basım, 2007.
• Dâğir, Yûsuf Es‘ad. Masâdiru’d-dirâseti’l-‘Arabiyye. 2. Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’ş-Şarkiyye, 1983.
• Dayf, Şevkî. el-Edebu’l-‘Arabiyyu’l-mu‘âsır fî Mısr. Kahire: Dâru’l-Maârif, 10. Basım, ts.
• Durmuş, İsmail. “Menfelûtî, Mustafa Lutfî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/134-136. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Dusûkî, ‘Umer. Neş’etu nesri’l-hadîs ve tatavvuruhu. Kahire: Dâru’l-Fikr, 2007.
• Fâhûrî, Hannâ. el-Câmi‘ fî târîhi’l-edebi’l-‘Arabî. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1. Basım, 1986.
• Görgün, Hilal. “Sa‘d Zağlûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.35/378-379. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Hâşimî, es-Seyyid Ahmed. Cevâhiru’l-belâğa. thk. Yûsuf Sumeylî. Beyrut: Mektebetu’l-‘Asriyye, 1999.
• İşler, Emrullah. “Modern Arap Edebiyatında Bir Öncü Mustafa Lutfi el-Menfalûtî”. Nüsha 1/3 (Güz 2001), 71-88.
• Kaplan, Mehmet. Hikâye Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 22. Basım, 2016.
• Karabulut, Mustafa. “Yusuf Atılgan’ın ‘Aylak Adam’ Romanında Anlatım Teknikleri”. Turkish Studies -İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/1(Winter 2012), 1375-1387.
• Kazvînî, Muhammed b. Abdurrahman. Telhîsu’l-miftâh. Pakistan: Mektebetu’l-Buşrâ, 2010.
• Menfalûtî, Mustafa Lutfî. Muellefâtu Mustafâ Lutfî el-Menfalûtiyyi’l-kâmile. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1984.
• Mevlevî, Tahir. Edebiyat Lügatı. nşr. Kemal Edip Küçükoğlu. İstanbul: Enderun Kitapevi, 1994.
• Meydânî, Abdurrahman Hasan Habenneke. el-Belâğatu’l-‘Arabiyye. 2. Cilt.Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1. Basım, 1996.
• Nâsif, Hanefî vd.. Durûsu’l-belâğa. Kuveyt: Mektebetu Ehli’l-Eser, 1. Basım, 2004.
• Neklâvî, Fethî. “Kâsım Emîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/541-542. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Özervarlı, M. Sait. “Muhammed Abduh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/482-487. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Rıdâ, es-Seyyid Muhammed Reşîd. Târîhu’l-ustâzi’l-imâm eş-şeyh Muhammed Abduh. Kahire: Dâru’l-Fadîle, 2006.
• Sağlık, Şaban. “Hikâyelerini “Öyküsüz”/Öykülerini “Hikâyesiz” Anlatamayan “Hikâye Anlatıcısı”: Hüseyin Su”. Turkish Studies Language and Literature 14/1 (2019), 189-207.
• Sazyek, Hasan. “Romanda Temel Anlatım Yöntemleri Üzerinde Bir Sınıflandırma Çalışması”. Folklor-Edebiyat 37 (Ocak 2004), 103-118.
• Sekkâkî, Ebû Yakûb Yûsuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Alî. Miftâhu’l-ulûm. thk. Naîm Zarzûr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1987.
• Taşpınar, Halil. “Muhammed Abduh Bibliyografyası Üzerine Bir Deneme”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (Aralık 2003), 261-290.
• Tayyib, Ahmed vd.. Mevsûâtu a‘lâmi’l-fikri’l-İslâmî. Kahire: Vizâratu’l-Evkâf, 2004.
• Teftâzânî, Sa’duddîn Mesûd b. ‘Umer. el-Mutavval. thk. Abdulhamîd Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 3. Basım, 2013.
• Tekin, Mehmet. Roman Sanatı I. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 14. Basım, 2016.
• TDK Sözlükleri. 30 Temmuz 2021. https://sozluk.gov.tr.
• Ürün, Ahmet Kazım. “el-Menfalûtî ve Zengin-Fakir Çatışmasını İçeren Bir Makalesi”. Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi 14 (2002), 201-211.
• Yazıcı, Hüseyin. “Hikâye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.17/479-485. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Zeydân, Corcî. Târîhu ‘âdâbi’l-luğati’l-‘Arabiyye. 4. Cilt. İskenderiyye: Dâru’l-Helâl, ts.
• Zeyyât, Ahmed Hasan. Târîhu’l-edebi’l-‘Arabî. Kahire: Dâru Nahda, ts.