AHMED EMÎN İLİVE’NİN EL-’ENDELÜSİYYÜ'L-’AḪÎR İSİMLİ ROMANININ TEKNİK VE TEMATİK İNCELEMESİ

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 22, 259 - 289, 31.12.2022

Figen Akay

https://doi.org/10.51553/bozifder.1189399

Öz

Geçmişten bugüne insanların başından geçen hadiseler, anlatı esasına dayalı sanat dallarıyla ifade edilmiştir. Bu sanatlardan birisi de romandır. 17. yüzyılda kendisini bir sanat dalı olarak kabul ettiren roman, diğer anlatım türlerinde olduğu gibi kendine has bir yapı ve mantığa sahiptir. Romanın hareket noktası tarih, psikoloji, felsefe, tiyatro, sosyoloji gibi insanla ilgili alanlardır. Bu bağlamda Gırnâta halkının yaşadıklarını roman sanatına taşıyan yazarlardan biri de Ahmed Emîn İlive’dir. Yazar, Endülüs’teki Müslümanların son kalesi olan Gırnâta şehrinin 1492 yılında İspanyollar tarafından işgal edilmesi sonrasında Hristiyanlaştırma faaliyetleri çerçevesinde Müslümanların maruz kaldıkları baskı ve zulümleri el-’Endelüsiyyü’l-’Aḫîr adlı romanında kaleme almıştır. Romanda, Müslüman kimliklerini saklayarak hayatta kalma mücadelesi veren insanların içinde bulundukları durum çeşitli açılardan ele alınmıştır. Bu çalışma ile el-’Endelüsiyyü’l-’Aḫîr isimli eserin teknik ve tematik açıdan incelenmesi hedeflenmiştir. Buna göre girişte, öncelikle roman sanatının tanımı ve işlevi hakkında bilgi verilmiştir. Devamında söz konusu roman, içeriği bakımından tanıtılmış ve romandaki hikâyenin geçtiği Benî Ahmer Devleti hakkında kısa tarihî bilgi verilmiştir. Birinci bölümde romanın teknik incelemesi başlığı altında roman, adı, şahıs kadrosu, olay örgüsü, anlatıcı ve bakış açısı, zaman, mekân, dil ve üslup ile anlatım teknikleri açısından incelenmiştir. İkinci bölümde ise engizisyon mahkemesinin yaptırımları, Moriskoların Müslüman kimliklerini saklama çabası ve Gırnâta’nın savaşılmadan teslim edilmesi gibi konuları bakımından romanın tematik incelemesine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Romancılık, Gırnâta, Engizisyon Mahkemesi, Morisko., Granada

Technical and Thematic Analysis Of Ahmad Amīn Iliwa's Novel Al-’Andalusiyyi'l-Akhīr

Öz

The events that people from the past have experienced to the present have been expressed with various branches of art based on narrative. One of these arts is the novel. The novel, which accepted itself as an art branch in the 17 st century, has its own unique structure and logic as in other types of narration. The point of action of the novel is the areas of human interest such as history, psychology, philosophy, theater and sociology. Ahmad Amīn Iliwa is one of the authors who brought the people’s experiences of Granada to the novel. The author wrote about the occupation of Granada, the last stronghold of the Muslims in Andalusia, by the Spanish in 1492 and the oppression and persecution of the Muslims within the framework of Christianization activities in 1492 in his novel al-’Andalusiyyi'l-Akhīr. The novel discusses the situation of people who struggle to survive by hiding their Muslim identity from various perspectives. This study examines the novel from a technical and thematic point of view. Accordingly, in the introduction, information about the definition and function of the novel is given. In the first chapter, under the title of technical analysis of the novel, the title of the novel, the cast of characters, the plot, the narrator and his point of view, time, place, language and style and expression techniques are examined. In the second part, the thematic analysis of the novel is given in terms of the sanctions of the inquisition, the effort of the Morisco to hide their Muslim identity, and the surrender of Granada without a fight.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Novelistic, Inquisition Court, Granada, Morisco

Kaynakça

• Akay, Figen. Lisânuddîn İbnu’l-Hatîb ve Arap Edebiyatındaki Yeri. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Aktaş, Şerif. Anlatma Esasına Bağlı Edebî Metinlerin Tahlili. Ankara: Kurgan Edebiyatı, 2013.
• Aktaş, Şerif. Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 1991.
• Aytür, Ünal. Henry James ve Roman Sanatı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2009.
• Bâşâ, Mühce Emîn. Suḳûṭü’l-’Endelüs: târîḫuhû ve esbâbühû. Şam: Şer’a, 2002.
• Bourneur, Roland - Quellet, Real. Roman Dünyası ve İncelemesi. çev. Hüseyin Gümüş. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1989.
• Boustani, Alfred. Nübẕetü’l-ʿaṣr fî ’aḫbâri mülûki Benî Naṣr. Mağrib: Matbaatü’l-fünûni’l-musavvara, 1358/1940.
• Cobutoğlu, Serap Arslan. Ahmet Midhat Efendi’nin Romanlarında Edebiyat Coğrafyası: Karadeniz ve Çevresi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Çetin, Nurullah. Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Basımevi, 2009.
• Demirci, Kürşat. “Engizisyon”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/238-241. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Dereli, Muhammet Vehbi. “Yemenli Öykücülerden Hemdân Zeyd Demmâc’ın ‘Yolcu’ Adlı Öyküsü”. Marife 2 (2013), 161-176.
• Emîn, Ahmed. el-’Endelüsiyyi’l-’Aḫīr. Kâhire: Hurûfun Mensûre li’n-Neşri’l-Elektrûnî, 2. Basım, 2015.
• Emîn, Ahmed. Son Endülüslü. çev. Hasan Kutulman. İstanbul: Etiket, 3. Basım, 2020.
• Forster, Edward Morgan. Roman Sanatı. çev. Ünal Aytür. İstanbul: Adam Yayınları, 1985.
• Haccî, Abdurrahman Ali. Târîḫu’l-’Endelüs mine’l-fetḥi’l-’İslâmî ḥattâ suḳûṭi Ġırnâṭa. Şam: Dâru’l-Kalem, 2. Basım, 1401/1981.
• İnân, Muhammed Abdullah. Devletü’l-’İslâm fi’l-’Endelüs (Nihâyetü’l-’Endelüs ve târîḫu’l-ʿArabi’l-mütenaṣṣırîn). 6 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 4. Basım, 1407/1987.
• Kılıç, Ayşe. “İspanyol Engizisyonu ve Müslümanlar”. İnsan ve Toplum Dergisi 6/1 (2016), 85-117.
• Kılınç, Taha. “Endülüs Müslümanlarının Hazin Akıbeti”. Derin Tarih İhtişamı ve İbretleriyle Endülüs 22 (2022), 211-216.
• Makkarî, Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed. Nefḫü’t-ṭıb min ġuṣni’l-’Endelüsi’r-raṭîb ve ẕikrü vezîrihâ Lisâniddîn İbni’l- Ḫaṭîb. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1387/1968.
• Önal, Mehmet. “Edebî Dil ve Üslup”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 14/36 (2008), 23-47.
• Gürbüz, Özcan. “Düşünce ile Tema ve Konu”. Kurgu Dergisi 18 (2001), 101-108.
• Özdemir, Mehmet. Endülüs Müslümanları Siyasi Tarih. Ankara: TDV Yayınları, 4. Basım, 2017.
• Özdemir, Mehmet. “Moriskolar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/286-289. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Stevick, Philip. Roman Teorisi. çev. Sevim Kantarcıoğlu. Ankara: Gazi Üniversitesi Basın-Yayın Yüksekokulu Matbaası, 1988.
• Şengül, Mehmet Bakır. “Romanda Mekân Kavramı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 3/11 (2010), 528-538.
• Tekin, Mehmet. Roman Sanatı-Romanın Unsurları 1. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2019.
• Tepebaşılı, Fatih. Edebiyat ve Roman. Konya: Çizgi Kitapevi, 1. Basım, 2001.