ENDÜLÜSLÜ MUHAMMED B. GÂLİB ER-RUSÂFÎ VE ŞİİRLERİ

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 22, 19 - 44, 31.12.2022

Ebuzer Sarp

https://doi.org/10.51553/bozifder.1189534

Öz

Endülüs’te 13. yüzyılın ortalarına kadar yaklaşık bir asır hüküm süren Muvahhidler Devleti döneminde yaşamış olan en önemli şairlerden birisi Muhammed b. Gâlib er-Rusâfî’dir (ö. 572/1177). Günümüze ulaşan şiirlerinde birçok temayı işlediği görülmektedir. Yaşadığı dönemin Murâbıtlar Devleti’nin sonu ve Muvahhidler Devleti’nin ise başlangıcına tesadüf etmesi şairin sosyolojik olarak kaotik bir ortamda hayat sürdüğü anlamına gelmektedir. Bu geçiş dönemine şahit olması, şairin edebî ürünlerini incelemeyi daha ehemmiyetli hale getirmektedir. Diğer yandan İbn Hafâce (ö. 533/1139) ve İbnü’z-Zekkâk (ö. 530/1137) gibi Endülüs’teki 12. yüzyılın zirve şairlerinden hemen sonra yaşaması ve onlarla olan etkileşimi de onun şiirlerinin değerini artırmaktadır. Bu çalışma, Rusâfî’nin şiirlerini yapı ve içerik olarak incelemeyi, şiirleri üzerinden şairin şahsiyetini, edebî konumunu, yaşadığı dönemi, düşünce dünyasını tespit etmeyi ve onun şairlik yeteneğine dair genel bir tasavvur oluşturmayı amaçlamaktadır. Çalışmanın hazırlanmasında şairin dîvanının yanı sıra klasik ve modern kaynaklardan da faydalanılmış ve yer yer bu kaynakların değerlendirilmesine değinilmiştir. Şiirler sadece edebî bir metin olarak değil tarihi, sosyal ve psikolojik arka plan dikkate alınarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Endülüs, Arap Dili ve Belâgatı, Muvahhidler, Arap Şiiri, Muhammed b. Gâlib Rusâfî, Arabic Language and Literature, Almohads, Arabic Poem, Muhammad b. Ghālib al-Rusāfī

ENDÜLÜSLÜ MUHAMMED B. GÂLİB ER-RUSÂFÎ VE ŞİİRLERİ

Öz

The Almohad state ruled in Andalusia for about a century until the middle of the 13th century. Muhammad b. Ghālib al-Rusāfī is one of the most important poets of this period. In his poems that have survived to the present day, it is seen that he deals with many themes. The fact that the period in which he lived coincided with the end of the Almoravid state and the beginning of the Almohad state means that the poet lived in a sociologically chaotic environment. Since the poet witnessed this transitional period, his point of view is more remarkable. On the other hand, the fact that he lived right after the peak poets of the 13th century such as Ibn Khafāja and Ibn Zakkāk and his interaction with them make it important to investigate the poet deeply in terms of literature. This study aims to identify the poet's personality, literary position, period, and world of thought through his poems, and to introduce the poet, who there are not enough studies about him in Turkey. In the study preparation, besides the poet's divan, classical and modern sources that talk about him were also used and the evaluation of these sources was included. Poems have been studied as literary texts considering their historical, social, and psychological backgrounds.

Anahtar Kelimeler

Poem, Andalus, Arabic Language and Literature, Almohads, Arabic Poem, Muhammad b. Ghālib al-Rusāfī

Kaynakça

• Aydın, Mustafa. “Müveşşah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/229-231. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Beraket, Rızk Umrî. “el-Vasfu beyne Rusâfî el-Belensî ve’s-Serî er-Reffâî; Dirâsa Mukârene”. Mecelletü’d-Dirâsâti’t-Terbeviyye ve’l-İnsâniyye 5/4, (2013), 470-543.
• Dayf, Şevki. Târîhu’l-edebi’l-Arabî; ‛asru’d-düvel ve’l-imârâti’l-Endelüs. Kahire: Dârü’l- Maârif, ts.
• Dendeş, Abdullatif. el-Endelüs fî nihâyeti’l-Murâbıtîn ve müstehelli’l-Muvahhidîn. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1988.
• Evsî, Hikmet Ali. el-Edebü’l-Endelüsî fî ‛asri’l-Muvahhidîn. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, ts.
• Ferâcî, Hâlid Şükr Mahmud Salih. Şi‛u’r-Rusâfî er-Reffâi el-Belensî. Bağdad: Câmiatu Bağdad, Doktora Tezi, 2003.
• Ferrûh, Ömer. Târîhu’l-edebi’l-Arabî; el-edeb fi’l-Mağrib ve’l-Endelüs ‛asru’l-Murâbıtîn ve’l-Muvahhidîn. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-İlmi li’l-Melâyîn, 1985.
• Haccî, Abdurrahman Ali. et-Târîhu’l-Endelüsî mine’l-fethi’l-İslâmî hattâ sükûti Gırnâta. Beyrut: Dârü’l-Kalem, 1981.
• İbn Asker, Ebû Abdullah – İbn Hamsin, Ebû Bekir. A‛lâmu Mâlaka. thk. Abdullah el-Murâbıt et-Tarği. Beyrut: Dâru’l-Emân, 1999.
• İbn Hallikân, Muhammed b. Ebû Bekir. Vefeyâtu’l-a‛yân ve enbâu ebnâi’z-zamân. thk. İhsan Abbas. 8 Cilt. Beyrut: Dârü Sâdır, 1971.
• İbn Saîd, Ebü’l-Hasen Ali b. Musa. el-Muğrib fî hule’l-Mağrib. thk. Şevki Dayf. 2 Cilt. Kahire: Dârü’l-Maârif, 1964.
• İbnü’l-Ebbâr, Ebû Bekir el-Kudâî. el-Hulletu’s-siyerâ. thk. Hüseyin Munis. 2 Cilt. Kahire: Dârü’l- Maârif, 1985.
• İbnü’l-Ebbâr, Ebû Bekir el-Kudâî. el-Muktedab min Kitâbi Tuhfetu’l-kadîm. thk. İbrahim el- Ebyârî. Kahire: Dârü’l-Kitâbi’l-Mısrî, 1989.
• İbnü’l-Ebbâr, Ebû Bekir el-Kudâî. et-Tekmile li Kitâbi’s-Sıla. thk. Abdussellâm el-Hiras. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
• İbnü’l-Hatîb, Muhammed b. Abdillah b. Saîd es-Selmânî Lisânüddîn. el-İhâta fî ahbâri Gırnâta. thk. Yusuf Ali Tavil. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İbnü’l-Hatîb, Muhammed b. Abdillah b. Saîd es-Selmânî Lisânüddîn. Aʿmâlu’l-aʿlâm fî men bûyi‛a kable’l-ihtilâm min mülûki’l-İslâm. thk. Kisravi Hasan. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Makkarî, Ahmed b. Muhammed. Nefhu’t-tîb. thk. İhsan Abbas. 8 Cilt. Beyrut: Dârü Sâdır, 1988.
• Merrâküşî, Abdulvâhid. el-Mu‛cib fî telhîsi ahbâri’l-Mağrib. thk. Muhammed Saîd el-Iryân. Kahire: Lecnetü İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî, 1962.
• Miknâsî, Ahmed b. el-Kâdî. Cezvetü’l-iktibâs. 2 Cilt. Rabat: Dâru’l-Mansûr, 1973.
• Monroe, James T. Hispano-Arabic Poetry: A Student Anthology. London: University of California Press, 1974.
• Muhyiddîn, Muhammed. eş-Şi‛ru’l-Endelüsî fî ‛asri’l-Muvahhidîn. Tilimsan: Tilimsan Üniversitesi, Me‛hadu’l-Lügati’l-Arabiyye ve Âdâbuhâ, Doktora Tezi, 1998.
• Rusâfî, Gâlib. Dîvân. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dârü’ş-Şurûk, 1983.
• Sa’d, Fevzi İsa. eş-Şi‛ru’l-Endelüsî fî ‛asri’l-Muvahhidîn. İskenderiye: Dârü’l-Vefâ, 2007.
• Saîd, Muhammed Mecid. eş-Şi‛ru fî ‛ahdi’l-Murâbıtîn ve’l-Muvahhidîn. Beyrut: ed-Dârü’l- Arabiyye li’l-Mevsûât, 1984.
• Sekafî, Ahmed b. Ayda. “et-Tenâssu fî Şi‛ri’r-Rusâfî el-Belensî”. Mecelletü Câmiati’l-Enbâr li’l-Lugâti ve’l-Edeb 7 (2012), 1-63.
• Ukaylî, Fevziyye Abdullah Muhammed. el-İtticâhu’l-bedevî fî’ş-şi‛ri’l-Endelüsî. Mekke: Câmiatu Ümmi’l-Kurrâ, Doktora Tezi, 2010.
• Yusuf, Cuma Hüseyin. “Sûratu’l-Memdûhi fî Şi‛ri’r-Rusâfî el-Belensî”. Mecelletü Âdabi’l-Ferâhîdî 11 (2012), 159-190.