The Sharīʿah Limits for Candidates of Spouse to Looking at Each Other

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 25, 43 - 72, 30.06.2024

Sezai Bekdemir

https://doi.org/10.51553/bozifder.1420365

Öz

One of the Sharīʿah objectives of marriage is to ensure tranquility and happiness among spouses. The realization of this goal is contingent upon the mutual approval and compatibility of prospective spouses (khātib and makhtūba). To facilitate mutual approval and harmony, Sharīʿah encourages prospective spouses to have a modest glance at each other before entering the marital contract. Sharīʿah prohibited the act of gazing between unrelated members of the opposite gender under normal circumstances. However, in specific cases, within defined limits, this act of "gazing" has been deemed permissible. Intending to marry falls within these exceptional circumstances. From the perspective of fiqh, it is considered permissible for non-mahram (unrelated) men and women without a marital contract to glance at each other, based on necessity and a critical need. Evaluating a prospective spouse is similarly regarded in this context. Fuqahā have outlined certain conditions for the permissibility of such glances between khātib and makhtūba. While there is consensus on the intention of marriage and avoiding fitnah and seclusion, there is disagreement on the conditions such as getting permission from the makhtūba and avoiding lust. This paper aims to delineate the Sharīʿah limits of gazing between khātib and makhtūba based on the perspectives of different Islamic sects. It seeks to provide guidelines for lawful and measured interactions for individuals during the marriage process.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Family Law, Khātib, Makhtūba, Looking

Evlenecek Adayların Birbirine Bakmalarının Şer'î Sınırları

Öz

Eşler arasında huzur ve mutluluğun temin edilmesi, evliliğin şer’î gayelerinden biridir. Bu gayenin gerçekleşmesi, eş adaylarının (hâtıb ve mahtûbenin) birbirlerini beğenmelerine; aralarında ülfet ve uyumun sağlanmasına bağlıdır. Maslahata binâen Şâri’, nikâh akdinden önce eş adaylarının birbirlerini görmelerini tavsiye etmiştir. Normal şartlarda birbirlerine yabancı olan karşı cinslerin birbirlerine bakmaları şer’an yasaklanmıştır. Ancak bazı özel durumlarda belirli sınırlar çerçevesinde “bakma” eylemi caiz görülmüştür. Evliliğe niyet etmek de bu özel durumlardan biri olarak kabul edilmiştir. Fıkhî açıdan aralarında nikâh akdi bulunmayan namahrem erkek ve kadının birbirlerine bakmaları, zaruret ve zaruret mesabesindeki bir ihtiyaca dayanılarak caiz görülmüştür. Evlenmeyi düşünen birinin eş adayına bakması da bu minvalde değerlendirilmiştir. Hâtıb ve mahtûbe arasındaki bakmayı ruhsat olarak değerlendiren fukaha bu bakmanın caiz olması için birtakım şartlar ileri sürmüştür. Bunlardan; evlilik niyeti taşıma, fitneden hali olma ve halvetten sakınma şartları üzerinde ittifak edilirken mahtûbeden izin alma ve şehvetten kaçınma gibi şartlarda ihtilaf edilmiştir. Bu bağlamda tarafların birbirlerine bakmalarının şer’î sınırları mezheplerin yaklaşımları doğrultusunda tespit edilmeye çalışılacaktır. Mevcut çalışmamız ile evlenme aşamasındaki bireylere, meşru dairede görüşme ve birbirlerine bakmanın ölçülerinin verilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Aile Hukuku, Hâtıb, Mahtûbe, Bakma

Kaynakça

• Acar, H. İbrahim. “Nişan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/152-154. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Âcurrî, Ebû Bekr Muhammed b. Hüseyn el-Bağdâdî. Kitâbü’ş-Şerîʿa. 5 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Vatan, 1999.
• Ahmed b. İbn Hanbel, Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Apaydın, H. Yunus. “Tesettür”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/538-543. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh b. Sehl. el-Vücûh ve’n-nezâir. Kâhire: Mektebetü’s-Sakâfeti’d-Diniyye, 2007.
• Becelî, Ebü’l-Kâsım Temmâm b. Muhammed er-Râzî ed-Dımaşkî. el-Fevâid. 2 Cilt. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1991.
• Bekdemir, Sezai. “Fıkıh Usulünde ‘Nazar’ Nazariyesi”. TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi 41 (2019), 222-230.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-Kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2003.
• Buhârî, Burhânüddîn (Burhânü’ş-Şerîa) Mahmûd b. Ahmed b. Abdilazîz el-Mergînânî. el-Muhîtü’l-Burhânî fi’l-fıkhi’n-Nuʿmânî. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2004.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl el-Cu‘fî. el-Câmiʿu’s-sahîh. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tûgu’n-Necât, 2001.
• Behûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn. Keşşâfü’l-kınâʿ ʿan (metn)i’l-İknâʿ. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• Cessâs, Ebû Bekr er-Râzî Ahmed b. Alî. Ahkâmü’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’t-Türâsi’l-ʿArabî, h. 1405.
• Çeker, Orhan. “Halvet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/384-386. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as el-Ezdî. es-Sünen. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʿAsriyye, ts.
• Ebu’l-Ferec el-Bağdâdî, Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿArabî, 2002.
• Ebû İshâk eş-Şîrâzî, Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf. el-Mühezzeb. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• Haccâvî, Ebü’n-Necâ Şerefüddîn Mûsâ b. Ahmed b. Mûsâ el-Makdisî. el-İknâʿ li-tâlibi’l-intifâʿ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Hâdimî, Nûreddîn b. Muhtâr. `İlmu’l-makâsıdı’ş-şer`iyye. Riyâd: Mektebetü’l-Ubeykân, 2001.
• Hamevî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Muhammed b. Ali el-Feyûmî. el-Misbâhu’l-Münîr. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-ʿİlmiyye, ts.
• Hattâb, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Abdirrahmân er-Ruaynî. Mevâhibü’l-celîl li-şerhi Muhtasarı Halîl. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1994.
• Hısnî, Takıyyüddîn Ebû Bekr b. Muhammed b. Abdilmü’min el-Hüseynî, Kifâyetü’l-ahyâr. Dımeşk: Dâru’l-Hayr, 1994.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ el-Kazvînî. Muʿcemü mekâyîsi’l-luğa. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Hacer el-Askalânî Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Telhîsü’l-habîr fî tahrîci ehâdîsi’r-Râfiʿiyyi’l-kebîr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1989.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr eş-Şâfiî. Müsnedü’l-Fârûk emîri’l-müʾminîn
• Ebî Ḥafs ʿÖmer b. Ḫaṭṭâb ve akvâlühû ʿalâ ebvâbi’l-ʿilim. 2 Cilt. Mansûra: Dâru’l-Vefâ, 1991.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullâh b. Ahmed b. Muhammed el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Muğnî. 10 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Kâhire, 1968.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-‘Âlemiyye, 2009.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: Dâru Sâdır, 1993.
• İbnü’l-Meğazîlî, Ebu’l-Hasen el-Vâsıtî el-Mâlikî. Menâkıbı emîri’l-müminîn Ali b. Ebî Tâlib. San’a: Dâru’l-Âsâr, 2003.
• İbnü’l-Münzir, Ebû Bekr Muhammed b. İbrâhîm en-Nîsâbûrî. el-İşrâf ʿalâ mezâhibi ehli’l-ʿilm. 10 Cilt. Re’sulhayme: Mektebetü Mekketi’s-Sakafiyye, 2004.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. 4 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2004.
• İsfahânî, Hüseyn b. Muhammed er-Râgıb. el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kurʾân. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1991.
• Kâsânî, `Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd. Bedâʾiʿu’s-sanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-`İlmiyye, 1986.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. 6 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2010. Mağribî, Şerefüddin Hüseyin b. Muhammed b. Saîd. el-Bedrü’t-temâm şerhu Bulûği’l-merâm. 10 Cilt. Kâhire: Dâru Hicr, 1994-2007.
• Mâverdî, Alî b. Muhammed el-Basrî. el-Hâvi’l-Kebîr. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-`İlmiyye, 1999.
• Müslim, Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-sahîh. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb b. Ali. es-Sünen. 8 Cilt. Halep: Mektebetü’l-Matbaâti’l-İslâmiyye, 1986.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Tehzîbü’l-esmâʾ ve’l-luğât. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• Ruhaybânî, Mustafa b. Sa'd b. Abdeh es-Suyûtî el-Hanbelî. Metâlib uli’n-nuhâ. 6 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1994.
• San‘ânî, Ebû İbrâhîm İzzüddîn Muhammed b. İsmâîl. Sübülü’s-selâm. 2 Cilt. b.y.: y.y. ts.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ. el-Muvâfakât. 7 Cilt. Kâhire: Dâru İbn Affân, 1997.
• Şener, Mehmet. “Avret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/125-126. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Şihâbüddin el-Mâlikî, Abdurrahman b. Muhammed b. Asker el-Bağdâdî. İrşâdü’s-Sâlik ilâ Eşrefi’l-Mesâlik. Mısır: Şirketü Mektebe ve Matbaa Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, ts.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâẓi’l-Minhâc. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-`İlmiyye, 1994.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. el-İknâʿ fî halli elfâzi Ebî Şücâʿ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikir, ts.
• Tenûhî, Kâsım b. Îsâ b. Nâcî el-Kayrevânî. Şerhu İbn Nâcî alâ metni’r-Risâle li İbn Ebî Zeyd el-Kayrevânî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2007.
• Tilimsânî, Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdillâh el-Ensârî es-Sebtî. el-Cevheretü fî Nesebi’n-Nebiyyi ve Ashâbihi. 2 Cilt. Riyâd: Dâru’r-Rıfâî, 1983.
• Tirmîzî, Muhammed b. Îsâ. es-Sünen. 5 Cilt. Mısır: Şirketü Mektebe ve Matbaa Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1975.
• Vergammî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed et-Tûnisî. el-Muhtasarü’l-fıkhî. 10 Cilt. Musul: Müessesetü Halef b. Ahmed el-Habtûr, 2014.
• Yûsuf, Abdurrahman b. Abdulhâlık. ez-Zevâcu fî zılli’l-İslâm. Kuveyt: ed-Dârü’s-Selefiyye, 1988.
• Zerrûk, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Ahmed el-Fâsî. Şerh ʿalâ metni’r-Risâle li’bn Ebî Zeyd el-Kayrevânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2006.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuhu. 10 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, ts.