Girland Dekorasyonunda Kullanılan Öğelerin Literatür Kullanımlarına Yönelik Değerlendirmeler

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 15, 28.11.2024

İbrahim Ethem Koçak

Öz

Girland dekorasyonu Hellenistik Dönem’le beraber yoğun olarak görülmeye başlayan ve farklı öğelerin bir araya gelerek oluşturduğu bir süsleme çeşididir. Dekorasyon, taşıyıcı, girland askısı, doldurma bezemesi, bağlama ve süsleme öğelerinden oluşsa da en çok taşıyıcı ve askı ön plana çıkmaktadır. Girland dekorasyonunda bilinen erken örneklerden itibaren yoğun olarak görülen bukranion veya bukephalion şeklindeki taşıyıcı ile iki taşıyıcı arasında yer alan çiçek, meyve ve farklı bitkilerden oluşan yay şeklindeki girland diğer öğelere oranla daha çok karşımıza çıkmaktadır. Yapılan yayınlarda taşıyıcı ve askı öğelerinin bilinen bukranion, bukephalion ve girland terimlerinin anlam ve tanımlarının zaman zaman eksik veya yanlış kullanıldığı saptanmıştır. Özellikle en sık kullanılan Türkçe arkeoloji sözlüklerinde bu terimlerle ilgili bir anlam birliğinin olmadığı da görülmektedir. Bu yayınlarda genellikle bukranion ve bukephalion terimleri birbiri ile karıştırılırken, girland askısı ile çelenk süslemesinin de aynı öğe olduğu ifade edilmektedir. Kullanılan terimlerin antik kaynaklardaki kullanımları ile kelime anlamlarından yola çıkılarak terimler arasındaki farklılıklar anlatılmaya çalışılmıştır. Çalışmada Theophrastus, Diodorus Siculus, Pindaros, Euripides ve Yaşlı Plinius gibi Antik dönem yazarlarının metinlerinde geçen tanımlamalar da dikkate alınmıştır. Girland askısı ve çelengin yapılmasında kullanılan meyve, çiçek ve diğer bitkilerin kullanılmasıyla oluşturulan form ön plana çıkarılarak yeniden tanımlanmış ve terminolojide bütünlük sağlamak için sonuç bölümünde öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mimari Dekorasyon, Bukranion, Bukephalion, Çelenk, Girland.

Kaynakça

• Anabolu, Mükerrem Usman. “Batı Anadolu'da bulunan Hellenistik Çağ ve Roma Çağı Girlandlı Sunaklan”. Arkeoloji -Sanat Tarihi Dergisi III, (1984): 1-17.
• Anabolu, Mükerrem Usman. “Tiyatro Maskeleri Tarafından Taşınan Askı (Girland) Motifi”. Sanat Tarihi Dergisi 2, (1988): 1-12.
• Altmann, Walter. Architektur und ornamentik der antiken sarkophage. Berlin: Vero Verlag GmbH & Co.KG, 1902.
• Athenaeus, The Deipnosophists or Banquet of the Learned, Translated by C. D. Yonge, B. A., London. (https://archive.org/details/deipnosophistsor03atheuoft)
• Bandinelli, Ranuccio Bianchi ve Giovanni Becatti. Enciclopedia dell’arte Antica, Classica e Orientale Vol. II, BAS-DAM, Roma: Istituto della Enciclopedia Italiana, 1959.
• Berges, Dietrich. Hellenistische Rundaltäre Kleinasiens, Freiburg: Typographia, 1986.
• Bingöl, Orhan. Apollon Smintheus Tapınağı Üst Yapısı (Yayınlanmamış Doçentlik Tezi). Ankara, 1982.
• Bingöl, Orhan. Überlegungen zum ionischen gebälk, İsttMitt 40 (1990):101-109, Taffel 18-19.
• Bingöl, Orhan. Arkeolojik Mimaride Resim 2 (MÖ 500-MS 400). Ankara: Nobel Kültür, 2023.
• British Museum. https://www.britishmuseum.org/collection/object/G_1857-1220-434. (erişim tarihi: 18.05.2024).
• Bol, Peter C. “Die Hohe Klassik: Die Grossen Meister”. Die Geschichte der antiken Bildhauerkunst: II Klassische Plastik, ed. P. C. Bol. (Mainz: Philipp von Zabern, 2004), 123-143.
• Börker Christoph. Bucranion und Bukephalion. Archaologischer Anzeiger 9 (1975): 244-245.
• Carl, Andresen, Hartmut Erbse ve Klaus Bartels. Lexicon der alten Welt. Zürich; Stuttgart: Artemis-Verlag, 1965.
• Charlton, T. Levis ve Short, Charles. A Latin Dictionary. Oxford: Clarendon Press, 1958.
• Conze, Alexander, Hauser A., ve Niermann, G. Samothrake I. Wien: Carl Gerold’s Sohn, 1875.
• Conze, Alexander, Hauser A., ve Benndorf, O. Samothrake II. Wien: Carl Gerold’s Sohn, 1880.
• Diler, Neşe K. “Anadolu Girlandlı Sunakları”. Yayınlanmamış Doktora Tezi., Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 1996.
• Diodorus Siculus, Diodorus of Sicily, Translated by C. H. Oldfather, Loeb Classical Library, London, MCMLXVIII.
• Er, Yasemin. Klasik Arkeoloji Sözlüğü. Ankara: Phoenix, 2012.
• Eumenides. Aeschylus, Translated by A. W. Verralı, Litt. D., London, 1908.
• Euripides. Bakkhalar. (Eyyüboğlu S. Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası, 2022.
• Euripides. Electra. (Murray G. Çev.). London,1909.
• Furtwängler, Adolf, Reichhold, Karl. Grıechısche Vasenmalereı, Eine Auswahl hervorragender Vasenbilder, Serie II. München: Bruckmann, 1909.
• Fraser, Peter Marshall. Rhodian Funerary Monuments. Oxford: Clarendon Press,1977.
• Frazer, Alfred. The Propylon of Ptolemy II. Oxford: Princeton University Press, 1990.
• von Gerkan, Armin. Archaologische Gesellschaft zu Berlin 1924, AA 1923/24 (1924):344-348.
• Grüßinger, Ralf. “Dekorative Architecturfriese in Rom und Latinum Ikonologische Studien zur römischen Baudekoration der späten Republik und Kaiserzeit”. PhD diss. Fakultat fur orientalistik und altertumswissenschaften Archaologisches Institut: Heidelberg, 2001.
• Hasol, Doğan. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul: Yem Yayınevi, 2023.
• Honroth, Margret. Stadrömische Girlanden Ein Versuch zu Entwicklungsgeschichte römischer Ornamentik. ÖAI, Band XVII. Wien: R. Spies, 1971.
• Humann, Carl, Julius Kohte, Carl Watzinger. Magnesia am Maeander. Bericht über die Ergebnisse der Ausgrabungen der Jahre 1891-1893, Berlin: Georg Reimer, 1904.
• Hurschmann, R. Wreath, Garland. BNP 15. (2010): 762-763.
• Kurtz, Donna C. Athenıa White Lekythoi Patterns and Painters. Oxford: Cornell University Press, 1975.
• Koçak, İbrahim Ethem. “Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemi Cephe Mimarisinde Girland Dekorasyonu”. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2019.
• Lehmann, Karl, Phyllis Willians Lehmann (Eds). Samothrace The Propylon of Ptolemy II. Oxford: Princeton University Press, 1990.
• Lehmann, K., Phyllis Willians Lehmann (Eds). Samothrace The Rotunda of Arsinoe, Plates. Oxford: Princeton University Press, 1992.
• Mendel, Gustave. Catalogue des sculptures grecques, romaines et byzantines I-III, Constantinople: En vente au, 1974.
• Meurer, Moritz. Vergleichende Formenlehre des Ornamentes und der Pflanze. Leipzig: C.G.Roder, 1907.
• Napp, Adolf Ernst. Bukranion und Guirlande. Beiträge zur Entwicklungsgeschichte der hellenistischen und römischen Dekorationskunst. Heidelberg: Buchdruckerei E. Bechstein, 1933.
• Newton, Charles Thomas. A History of Discoveries at Halicarnassus, Cnidus and Branchide, volume II. London: Day&Son, 1862.
• Nilsson, Martin Persson. Geschichte der griechischen Religion. München: C. H. Beck sche Verlagsbuchhandlung, 1941.
• Novàkovà, Lucia. “Common Themes in Funerary Art: Contribution to the Hellenistic Tomb Decoration in South West Coast of Asia Minor”, Arts and Crafts, Anados Studies of the Ancient World 2011/ 11 (2014): 223-237.
• Özgan, Ramazan. Zur datierung des Artemisaltars in Magnesia am Maeander. IstMitt 32 (1982): 196-209.
• Peschel, Ingeborg. Die Hetäre bei Symposium und Komos in der attisch rotfigurigen Malerei des 6.-4. Jhs.v.Chr. Frankfurt am Main: P.Lang, 1987.
• Pfrommer, Michael. Überlegungen zur Baugeschichte des Naiskos im Apollontempel zu Didyma, İsttMitt 37 (1987): 145-259.
• Pindaros. Bütün Zafer Şarkıları. Çev. E. Gören. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2015.
• Plinius. The Natural History. Translated by John Bostock, M. D., F. R. S. and H. T. Riley, Esq., B.A., Late Scholar of Clare Hall, Cambridge, Bohn’s Classical Library: London, MDCCCLV.
• Rohde, Erwin. Psyche: The Cult of Souls and Belief in Immortality among the Greeks. London: Kegan Paul Trench Trubner Co Ltd, 1925.
• Rohde, Erwin. Griechische und römische kunst in den Staatlichen Museen zu Berlin. Berlin:Henschelverlag, 1968.
• Rumscheid, Frank. Die unbekannte säulenbasis des Demeter-Tempels von Pergamon. IstMitt, 42, (1992): 347–350.
• Rumscheid, Frank. Untersuchungen zur kleinnasiatischen bauornamentik des Hellenismus, Mainz: Philipp von Zabern, 1994.
• Rumscheid, Jutta. Kranz und krone zu insignien, siegespreisen und ehrenzeichen der Römischen Kaiserzeit, İstanbuler Forchungen Band 43, Tubingen: Wasmuth, 2000.
• Saltuk, Secda. Arkeoloji Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Yayınevi, 1997.
• Stephan, Margarete. Die griechische guirlande. Ein beitrag zur griechischen ornamentik. Zella-Mehlis: Nordheimsche Buchdruckerei, 1931.
• Strocka, Volker Michael. “Die frühesten girlandensarkophage, Zur kontinuität der reliefsarkophage in Kleinasien während des Hellenismus und der frühen Kaiserzeit”. Studien zur religion und kultur kleinasiens: Festschrift für Friedrich Karl Dörner zum 65. Geburtstag, Sencer Şahin u.a. (Hrsg.). (Leiden, 1978), 882- 913.
• Tekçam, Tamay. Arkeoloji Sözlüğü. İstanbul: Alfa Yayınevi, 2022. Theophrastos. Karakterler. (Şentuna, C. Çev.), Ankara: Doğu Batı Yayınları, 1998.
• Toebelmann, Fritz. Römische gebälke I. Heidelberg: Carl Winter, 1923.
• Türkçe Sözlük, haz., Şükrü Haluk Akalın vd., 11. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu, 2011.
• Vandeput, Lutgarde. The architectural decoration in Roman Asia Minor Sagalassos: A Case Study. Waelkens, M. (Ed.). Brepols Publishers, 1997.
• Winter, Franz. Dıe skulpturen mıt ausnahme der altarreliefs, AvP VIII/2, Berlin: Georg Reimer, 1908.
• Yaylalı, Abdullah. Des fries des artemisions von Magnesia Am Mäander. IstMıtt Beıheft 15, Tübingen: Wasmuth, 1976.
• Yavis, Constantin G. Greek Altars Origins and Typology. Missouri: Saint Louis University Press, 1949.
• Ziegenaus, Oskar, Gioia De Luca. Des asklepieion, der südliche temenosbezirk in hellenistischer un frührömischer zeit, Avp XI.1, Berlin: Walter de Gruyter & Co, 1968.