Toplu Taşıma Şoförlerinin Dikkat, Tepki Hızı ve Muhakeme Düzeyleri İle Kişilik Özellikleri, Yaş, Eğitim Durumu Arasındaki İlişki

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 3, 48 - 67, 01.01.2019

Reyhan Nuray Duman Kamil Tuzgöl

Öz

Ulaşımın modern toplumda önemi her
geçen gün artmaktadır. En yaygın ulaşım alanlarından biri olan karayolu ulaşımı
hayatı kolaylaştırmakla birlikte trafik kazaları riski ile de önemli kayıplara
neden olmaktadır. Toplu taşıma şoförlüğü çok fazla gündeme gelmese de her gün
sadece İstanbul’da milyonlarca kişinin bir yerden başka bir yere ulaşmasını
sağlayan meslek dalıdır. Trafik kazalarının dünya genelinde ölüme sebebiyet
veren durumlar içerisinde ilk sıralarda yer alması, trafik kazalarının
nedenlerine bakıldığında ise sürücü hata oranının yüksekliği şoför personel
seçiminin önemini gün yüzüne çıkarmaktadır. Şoförlük için gerekli olan
psikomotor, bilişsel beceriler, kişilik özellikleri gibi konular psikolojinin
alt dallarından biri olan trafik psikolojisinin araştırma alanlarıdır. Şoförlük
için gerekli olan becerilere sahip olan kişilerin özellikle şoförlüğü meslek
olarak icra eden kişilerde dikkat edilmesi durumunun trafikte güvenliği
arttıracağı ve kaza oranlarını buna bağlı olarak da can kaybı, yaralanma oranlarının
azalmasına ve maddi kayıp oranların düşmesine yardımcı olacağı düşünülmektedir.
Bu araştırma da şoförlük mesleğinde önemli olan psikomotor ve bilişsel
becerilerden muhakeme, tepki hızı ve dikkat düzeylerinin yaş, eğitim durumu
ayrıca sürücülükte önemli olduğu düşünülen kişilik özelliklerinden duygusal
denge, sorumluluk duygusu, özdenetim ve maceraperestlik/heyecan arayışı
değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterip göstermediği araştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dikkat Seviyesi, Toplu Taşıma Şoförü, Muhakeme Düzeyi

The Relation Between Public Drivers Attention Level, Response Rate, Reasoning Ability and Their Personality, Age, Education

Öz

The importance of transportation in modern society is increasing day by
day. Highway, the most common way of transportation, makes life easier, but
also causes significant losses with the risk of traffic accidents. Even though
being a public transportation driver is not an  attention-grabbing profession, it enables millions of people to reach from one place to
another every day in Istanbul. Traffic accidents are the most important reasons
among the leading causes of death around the world and drivers are the most important
factors for those accidents; therefore, the significance of driver
selection process is increasing. So, psychomotor, cognitive skills and
personality traits are important topics for driver selection process and
research areas of traffic psychology that is one of the sub-branches of
psychology. It is thought that paying an attention to choose drivers who have
the necessary skills to be a driver will not only increase the safety in the
traffic but also decrease the accident rates, the injury rates and the
financial loss rates. In this research, it was investigated whether reasoning
and response speed which are types of cognitive skills, psychomotor and
attention level show any differences according to age, education status and
personality traits that are emotional balance, sense of responsibility,
self-control, and adventurousism / excitement. 

Anahtar Kelimeler

Attention Level, Public Drivers, Resoning Ability

Kaynakça

• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences. New Jarsey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Devlet Planlama Teşlikatı (2017). 9. Kalkınma planı karayolu ulaşımı özel ihtisas komisyonu raporu. http://plan9.dpt.gov.tr/oik33_karayolu/karayol.pdf adresinden 10 Aralık 2017 tarihinde edinilmiştir.
• Haris, P. B., ve Houston, J. M. (2010). Recklessness in context: individual and situational correlates to aggressive driving. Environment and Behavior, 42, 44-60.
• Katwal, N., ve Kamalanabhan, T. J. (2001). Anxiety, locus of control, subjective well-being and knowledge of road rules correlates of accidents among public transport drivers. IFE PsychologIA, 9(2), 27-38.
• Schuhfried, G. (2011). Vienna test system signal detection, Version 26, Revision 1, Mödling, Austria, 4-12.
• Schuhfried, G. (2011). Vienna test system inventory of driving related personality traits, Test Label IVPE, Version 24, , Mödling, Austria, 3-22.
• Schuhfried, G. (2011). Vienna test raven’s standard progressive matrices, Version 31, Mödling, Austria, 2-8.
• Schuhfried, G. (2012). Vienna test determination test, Version 35, Mödling, Austria, 4-26.
• Schwebel, D. C., J. Severson, J., Ball, K. K., ve Rizzo, M. (2006). Individual difference factors in risky driving: The roles of anger/hostility, conscientiousness, and sensation seeking. Accident Analysis and Prevention, 38(4), 801-810.
• Shahar, A. (2009). Self-reported driving behaviors as a function of trait anxiety. Accident Analysis and Prevention, 41, 241-245.
• Spor, N.Y. (2001). Psikoteknik ve kullanım alanları. Türk Tabipler Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 13, 13-16.
• Sümer, N. (2001). Trafik kazalarını kestirmede sürücülük becerileri, hata ve ihlallerin rolü. Trafik ve Yol Güvenliği Kongresi Özet ve Bildiriler Kitabı, 38- 44.
• Stradling, S. G., Parker, D., Lajunen, T., Meadows, M. L., ve Xie, C. Q. (1998). Drivers ‟violations, errors, lapses and crash involvement: International comparisons. Proceedings of the Conference Road Safety in Europa, 33- 45.
• Noyan,A.E. (1953). Psikoteknik mesleki seçmede, yönetmede ve sanayide tatbiki psikoloji. İstanbul: Hüsnütabitat Basımevi.
• Türkiye İstatistik Kurumu(2016). Ulaştırma İstatistikleri, 2016. Ankara: TÜİK.
• Türkiye İstatistik Kurumu(2017). Ulaştırma İstatistikleri, 2017. Ankara: TÜİK.
• WHO (2009). Global status report on road safety: time for action. Geneva, World HealthOrganization. www.who.int/violence_injury_prevention/road_safety_status/ 2009 adresinden 11 Aralık 2017 tarihinde edinilmiştir.
• Yasak, Y. (2002). Trafik kazalarıyla ilişkili sürücü tutum ve davranışları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Yasak, Y. (1997). Şoförlük bir sanat ise ...” Şoför ve Trafik Dergisi, Nisan sayısı, 20-21.