Türkiye’de Kimlikler Arası Kutuplaşmanın Sosyal Mesafe Üzerinden Ölçümü ve Toplumsal Güvenliğe Etkisi

Yıl 2014, Cilt: 6 Sayı: 11, 163 - 205, 01.12.2014

Mehmet Sadi Bilgiç

Öz

This article aims at measuring societal polarization, which is greatly on public agenda in recent years, on political, ethnic and sectarian basis by using Bogardus’s the concept of social distance. Based on the findings of a field study, the article measures social distance between the main ethnic groups (Turk-Kurd), sectarian groups (Sunni-Alawite) and voters of major political parties (AKP-CHP-MHP-BDP). Relying on the findings, we analyze the degree of polarization and its effects on societal security. One of the major findings is that social distance between voters of political parties is greater than greater than ethnic and sectarian based social distance, and that social distance at the political level covers social distance at ethnic as well as sectarian levels. Additionally, our findings show that identities which can be considered as part of high culture has more social distance compared to the minority identities. 

Anahtar Kelimeler

polarization, political polarization, ethnic polarization, secterian polarization, social distance, conflict, societal security 

Türkiye’de Kimlikler Arası Kutuplaşmanın Sosyal Mesafe Üzerinden Ölçümü ve Toplumsal Güvenliğe Etkisi

Öz

Bu çalışmada, son yıllarda fazlasıyla gündemde olan toplumsal kutuplaşma konusunun siyasi, etnik ve mezhepsel temellerde değerlendirilerek, Bogardus’un sosyal mesafe kavramı üzerinden ölçülmesi amaçlanmıştır. Buradan hareketle, yapılan bir alan çalışmasıyla Türkiye’de karşıt kutuplarda yer aldığı düşünülen temel etnik gruplar (Türk-Kürt), mezhepler (Sünni-Alevi) ve siyasi parti seçmenleri (AKP-CHP-MHP-BDP) arasındaki sosyal mesafe ölçülmüş, ölçüm sonuçlarına göre kutuplaşmanın derecesi analiz edilmiş ve toplumsal güvenliğe olan etkileri irdelenmiştir. Bu noktada elde edilen en temel bulgulardan birisi, siyasi parti seçmenleri arasındaki sosyal mesafenin, etnisite ve mezhep temelinde var olan sosyal mesafeden daha fazla olduğu; siyasi düzeyde yaşanan sosyal mesafenin, etnik ve mezhepsel boyutlardaki sosyal mesafeyi de kapsadığı yönündedir. Bunun yanı sıra, Türkiye’de yüksek kültürün içerisinde değerlendirilebilecek kimliklerin, azınlık durumunda olan kimliklere göre daha fazla sosyal mesafesinin olduğu da çalışmada ortaya konan bir diğer bulgudur. 

Anahtar Kelimeler

kutuplaşma, siyasi kutuplaşma, etnik kutuplaşma, mezhepsel kutuplaşma, sosyal mesafe, çatışma, toplumsal güvenlik

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmet. Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri/ Yavuz Sultan Selim Devri Kanunnameleri. İstanbul: OSAV Yayınları, 1991.
• Akyol, Mustafa. Kürt Sorununu Yeniden Düşünmek. İstanbul: Doğan Yayınevi, 200 Akyürek, Salih. Kürtler ve Zazalar ne Düşünüyor? Ortak Değer ve Sembollere Bakış,Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) Raporu, Ra- por No:26, (Ocak 2011). Erişim: 4 Ağustos 2014.http://www.bilgesam.org/Ima- ges/Dokumanlar/0-91-2014040810rapor26.pdf
• Akyürek, Salih ve F. Serap Koydemir. Türkiye’de Etnik, Dini ve Mezhepsel Kutuplaşma,Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) Rapo- ru, Rapor No:61, (Temmuz 2014). Erişim: 5 Ağustos 2014. http://www.bilgesam. org/Images/Dokumanlar/0-262-2014081511kutuplasma-anketi_rapor.pdf
• BİLGESAM. Güneydoğu Sorununun Sosyolojik Analizi: Teknik Rapor,Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) Raporu, (Ağustos 2009).
• Erişim: 4 Ağustos 2014. http://www.bilgesam.org/ incele/707/-guneydogu- sorununun-sosyolojik-analizi/#.VAgvE6OFHpc
• Bogardus, Emory S. “Measuring Social Distances.” Journal of Applied Sociology 9 (1925):299-308.
• Bogardus, Emory S. “Social Distance in the City.” Proceedings and Publications of the American Sociological Society, 20 (1926):40-46.
• Bruinessen, Martin Van. Ağa, Şeyh, Devlet. İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
• Bruinessen, Martin Van. Kürdistan Üzerine Yazılar.İstanbul: İletişim Yayınları, 200 Bruinessen, Martin Van. Kürtlük, Türklük, Alevilik-Etnik ve Dinsel Kimlik Mü- cadeleleri. Çeviren Hakan Yurdakul. İstanbul: İletisim Yayınları, 8. Baskı, 2009.
• Çamuroğlu, Reha. “Alevi Revivalism in Turkey”, içinde Alevi Identity Cultural Religious and Social Perpectives.Editör Tord Olsson, Elisabeth Özdalga ve Cat- harina Raudvere. London: Swedish Research Institute, 1998.
• Çarkoğlu, Ali ve Melvin J. Hinich. “A Spatial Analysis of Turkish Party Preferen- ces.” Electoral Studies, Vol.25 (2006):369-392.
• Dalton, J. Russell. “Social Modernization and the End of Ideology Debate: Pat- terns of Ideological Polarization.” Japanese Journal of Political Science, Vol.7 No.1 (2006):1-22.
• Dündar, Safiye. Kürtler ve Azınlık Tartışmaları: Tarih, Kimlik, İsyanlar, Sosyo Kültürel Yapı, Terör. İstanbul: Doğan Kitapçılık, 2009.
• Epstein, Diana ve John D. Graham. “Polarized Politics and Policy Consequen- ces.” (2007):1-29. Erişim: 3Ağustos 2014. http://www.rand.org/content/dam/ rand/pubs/occasional_papers/2007/RAND_OP197.pdf
• Ergil, Doğu. “Aspects of the Kurdish Problem in Turkey.” İçinde Turkey Since 19 Editör Debbie Lovatt. NY: Palgrave Publishers, 2001.
• Esteban, Joan ve Debraj Ray. “On the Measurement of Polarization.”Econometrica, Vol. 62, No. 4 (1994):819-851. Erişim: 3 Ağustos 2014. http://www.econ.brown. edu/fac/glenn_loury/louryhomepage/teaching/Ec%20237/Esteban%20and%20 Ray%20(Ecta%201994).pdf
• Gölbaşı, Haydar. “Modernleşmeyi Engelleyen Arkaik Bir Çatışma Sorunu: Alevi- Sünni Çatışmasının Arka Planı.” C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 9, Sayı:1 (2008):39-61.
• Gölbaşı, Haydar ve Ahmet Mazlum. “Çatışma Odağında Alevi-Sünni İlişkileri ve Öteki Algısı,” Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt 7, Sayı:2 (2010):320- 3 Erişim: 5 Ağustos 2014. http://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/ IJHS/article/viewFile/1212/586
• Hassanpour, Amir. Nationalism and Languge In Kurdistan 1918-1985. San Fran- cisco: Melen Research University Press, 1992.
• Hetherington, J. Marc ve Jonathan D. Weiler. Authoritarianism and Polarization in American Politics. NY: Cambridge University Press, 2009.
• Hewstone, M., M. Rubin ve H. Willis. “Intergroup Bias.” Annual Review of Psychology, 53 (2002): 575-604.
• Jones, R. David. “Party Polarization and Legislative Gridlock.” Political Research Quarterly, Vol.54, No.1 (2001):125-141. Erişim: 3 Ağustos 2014. http://www.ba- ruch.cuny.edu/wsas/academics/political_science/documents/Jones2001PRQ_po- larization.pdf
• Jost, T. John ve Jim Sidanius, ed. Political Psychology. NY: Psychological Press, 200 Jost, T. John ve Jim Sidanius. “Political Psycholgy: An Introduction.” İçinde Po- litical Psychology. Editör John T. Jost ve Jim Sidanius.NY: Psychological Press, 200 Kahraman, Hasan Bülent. Türk Siyaseti’nin Yapısal Analizi I Kavramlar Kuram- lar Kurumlar. İstanbul: Agora Yayınları, 2008.
• Kalaycıoğlu, Ersin. “The Shaping of Party Preferences in Turkey: Coping with the Post-Cold War Era.”New Perspectives on Turkey, Vol. 20 (Spring 1999):47-76.
• Karpat, Kemal H. Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: Afa Yayınları, 1996.
• Keyman, Fuat. “Türkiye’nin İyi ve Adaletli Yönetimi ve Sosyal Demokrasi.”Toplum ve Demokrasi, Yıl.2, Sayı:2 (Ocak-Nisan 2008):1-13. Erişim: 3 Ağustos 2014. http://www.toplumvedemokrasi.org.tr/index.php/tdd/article/download/13/202
• Kiriş, Hakan Mehmet. “Parti Sisteminde Kutuplaşma ve Türk Parti Sistemi Örne- ği.” Amme İdaresi Dergisi, Cilt 44, Sayı 4 (Aralık 2011):33-67.
• Mardin, Şerif. Türkiye’de Toplum ve Siyaset, Makaleler 1. İstanbul: İletişim Ya- yıncılık, 1990.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. Çeviren Osman Akınhay ve Derya Kömür- cü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999.
• McDowall, David. Modern Kürt Tarihi. Ankara: Doruk Yayınevi, 2004.
• Özbudun, Ergun.Türkiye’de Sosyal Değişme ve Siyasal Katılma. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, 1975.
• Payne, M. Carr, Jr., C. Michael York ve Joen Fagan. “Changes in Measured Social Distance Over Time.” Sociometry Vol. 37, No. 1 (Mar., 1974):131-136.
• Sartori, G. “European Political Parties: The Case of Polarized Pluralism.”İçinde Political Parties and Political Development. Editör J. La Palombara ve M. Wei- ner. Princeton University Press, 1966.
• Sani, G. ve G. Sartori. “Polarization, Fragmentation and Competition.” İçinde Western European Party Systems: Continuity and Change. Editör H. Daadler ve P. Mair. London: Sage, 1983.
• Sayarı, Sabri.“The Changing Party System.”İçinde Politics, Parties and Elections in Turkey. Editör Sabri Sayarı ve Yılmaz Esmer. London: Lynne Reinner Publis- hing, 2002.
• Slattery, Martin. Sosyolojide Temel Fikirler. Çeviren Ümit Tatlıcan ve Gülhan Demiriz. İstanbul: Sentez Yayıncılık, 2. Baskı, 2008.
• Sidanius, Jim ve Felicia Pratto. Social Dominance: An Intergroup Theory of Soci- al Hierarchy and Oppression.USA: Cambridge University Press, 1999.
• Tajfel, Henri ve John C. Turner. “The Social Identity Theory of Intergroup Be- havior.” İçinde Political Psychology. Editör John T. Jost ve Jim Sidanius. NY: Psychological Press, 2004.
• Tan, Altan. Kürt Sorunu. İstanbul: Timaş Yayınları, 2009.
• Tuncel , Gökhan ve Bekir Gündoğmuş. “Türkiye Siyasetinde Merkez-Çevrenin Dönüşümü ve Geleneksel Merkezin Konumlanma Sorunu.” Gazi Üniversitesi İk- tisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 14/3 (2012):137-158.
• Turner, Jonathan H. Contemporary Sociological Theory.USA: SAGE Publicati- ons, Inc, 2013.
• Türkdoğan, Orhan. Alevi Bektaşi Kimliği: Sosyo-Antropolojik Araştırma. İstanbul: Timaş Yayınları, 1995.
• Türkdoğan, Orhan. Etnik Sosyoloji.İ stanbul: Timaş Yayınları, 2006.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 19 Yapıcı, Asım. Din, Kimlik ve Ön Yargı: Biz ve Onlar. Adana: Karahan Kitabevi, 200 Yapıcı, Asım. “İçimizdeki Öteki: Kimlik ve Ön Yargı Kıskacında Sünni-Alevi İlişkileri.” Dem Dergi, Sayı:6, (Yıl:2):52-59. Erişim: Ağustos 27, 2014. http:// www.dem.org.tr/dem_dergi/6/dem6mak8.pdf
• Yavuz, H. Modernleşen Müslümanlar Nurcular Nakşiler Milli Görüş ve AK Parti. Çeviren A. Yıldız. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2005. (Footnotes)