Balkanların Tarihsel ve Sosyo-Kültürel Dokusu: Yunanistan, Kuzey Makedonya ve Bosna Hersek Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 28, 1 - 17, 25.12.2025

Pelin Büyükgaga Birlik

https://doi.org/10.55589/bsbd.1803544

Öz

Balkanlar, tarih boyunca kültürler arası etkileşimin odak noktası olurken farklı etnik kimlikler ve dini yapılar ile bu çeşitliliğin getirdiği siyasal dönüşümlere ev sahipliği yapmış topraklardır. Bu çalışmada, Balkanların tarihsel ve sosyo-kültürel yapısı Yunanistan, Kuzey Makedonya ve Bosna Hersek ekseninde incelenmektedir. Bu ülkelerin seçilme nedeni, Balkan kimliğinin tasvirini sunacak biçimde Balkanlar'daki etnik çeşitliliğin ve sosyo-kültürel hareketliliğin en belirgin şekilde gözlemlenebileceği örnekler olmalarıdır. Yunanistan, tarihsel derinliğiyle bağlantılı kültürel geçmişi ile ulusal kimlik inşasında önemli bir örneği teşkil etmektedir. Kuzey Makedonya, etnik kimlik tartışmalarının ve ulusal inşa süreçlerinin günümüzde halen devam ettiği bir coğrafya olarak öne çıkmaktadır. Bosna Hersek ise milli kimliğin dini kimlikle inşa edildiği çok kültürlü yapısı, etnik bölünmeler ve 20. yüzyılın en yıkıcı çatışmalarından biri olan Bosna Savaşı sonrası yeniden yapılanma süreciyle dikkat çekmektedir. Bu bağlamda çalışma, söz konusu üç ülkenin tarihsel mirasını ve etnik yapısını analiz ederek, Balkan kimliğinin şekillenmesine ilişkin sosyo-kültürel dinamiklere ışık tutmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Balkanlar , Etnik Yapı , Yunanistan , Kuzey Makedonya , Bosna Hersek

Historical and Socio-Cultural Fabric of the Balkans: A Study on Greece, North Macedonia and Bosnia and Herzegovina

Öz

The Balkans have historically been a focal point of intercultural interaction, hosting diverse ethnic identities and religious structures while experiencing political transformations shaped by this diversity. This study examines the historical and socio-cultural structure of the Balkans through the cases of Greece, North Macedonia, and Bosnia and Herzegovina. These countries have been selected as they best illustrate the ethnic diversity and socio-cultural mobility that enable a comprehensive sociological representation of Balkan identity.. Greece serves as a significant example of national identity construction, with its deep-rooted cultural heritage. North Macedonia stands out as a region where debates over ethnic identity and nation-building processes are still ongoing. Bosnia and Herzegovina, on the other hand, draws attention with its multicultural structure, where national identity has been shaped by religious affiliations, its ethnic divisions, and the post-war reconstruction process following the Bosnian War, one of the most devastating conflicts of the 20th century. In this context, the study aims to shed light on the socio-cultural dynamics shaping Balkan identity by analyzing the historical heritage and ethnic composition of these three countries.

Anahtar Kelimeler

Balkans , Ethnicity , Greece , North Macedonia , Bosnia and Herzegovina

Kaynakça

• Anadolu Ajansı. (2017a). Ülke Profilleri: Yunanistan. https://www.aa.com.tr/tr/ulke-profilleri/yunanistan/90149, (Erişim:13.03.2025).
• Anadolu Ajansı. (2017b). Ülke Profilleri: Bosna-Hersek. https://www.aa.com.tr/tr/ulke-profilleri/bosna-hersek/901470, (Erişim: 16.03.2025).
• Ağanoğlu, H. Y. (2012). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanların Makûs Talihi: Göç. (7.b.). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Akbaş, F. (2020). Türk-Yunan İlişkilerindeki Temel Sorunların Tarihi Coğrafya Perspektifinden Değerlendirilmesi. Uluslararası Eğitim ve Tarih Araştırmaları Dergisi (ETA Journal), 2(2), 26-41.
• Akdur, R. (2019). Küçük Asya Felaketi. Bütün Dünya (Başkent Üniversitesi Kültür Yayını), 21 (255), 12-17.
• Alkan, N. (2013). Dayton Sonrasında Bosna-Hersek. İçinde: Bilgehan. A. Gökdağ & Osman Karatay (Ed.), Balkanlar El Kitabı Cilt II: Çağdaş Balkanlar (2. b.) (s.205-212). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Alp, İ. (2021). Soğuk Savaş Sonrası Bosna-Hersek ve Srebrenitsa Mezâlimi. İçinde: İbrahim Kamil (Ed.), Soğuk Savaş Sonrasında Balkanlar (1990-2015) (2.b.) (s.107-162). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ateş, T. (1986). Geçmişte ve Günümüzde Balkanlar. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 44(1-4), 81-104.
• Birecikli, İ. B. (2013). Balkanlarda Unutulmuş Bir Halk: Ulahların Kısa Tarihi. İçinde: Zeynep İskefiyeli, M. Bilal Çelik, Serkan Yazıcı (Ed.), Türk Tarihinde Balkanlar, Cilt II, (s.937-972). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Balkan Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları.
• Bora, T. (1999). Yeni Dünya Düzeni'nin Av Sahası: Bölgeler/Sorunlar Bosna Hersek. İstanbul: Birikim Yayınları.
• Cin, T. (2014). Yunanistan’daki Azınlıklar ve Bunların Hukuki Durumları. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (16), 4045-4116.
• Çayırlı, N. (2013). Makedonya Türkleri. İçinde: Bilgehan A. Gökdağ & Osman Karatay (Ed.), Balkanlar El Kitabı Cilt II: Çağdaş Balkanlar (2. b.) (s.315-331). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çoklar, Ş. (2022). Yunanistan. İçinde: Ulaş Sunata (Der.), Türkiye’de Balkanlar: Balkanlar’ı Tanıyalım (s. 102-112). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Demirtaş-Coşkun, B. (2013). Yunanistan’da Yaşayan Ulahlar. İçinde: Bilgehan A. Gökdağ & Osman Karatay (Ed.), Balkanlar El Kitabı Cilt II: Çağdaş Balkanlar (2. b.) (s.535-541). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Derman, O. (2018). Evlad-ı Fatihan’ın Torunları: Makedonya’daki Türkler. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Dervishev, A. (2023). Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’ndeki Azınlıklar Üzerine Bir İnceleme. Doktora Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi.
• Dikici, A. (2013). Makedonya’da Torbeşler. İçinde: Bilgehan A. Gökdağ & Osman Karatay (Ed.), Balkanlar El Kitabı Cilt II: Çağdaş Balkanlar (2. b.) (s.333-344). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Durmaz, M. (2015). Makedonya Sorunu ve Yunanistan İsim Uzlaşmazlığı. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 2(3), 59-68.
• Ekinci, D. (2013). Balkan Coğrafyasının Jeopolitik Özellikleri Üzerine Düşünceler. Çerçeve (Yüz Yıl Sonra Balkanlar), 21(62), 22-34.
• ELSTAT (2025). Greece in Figures: April-June 2025. http://dlib.statistics.gr/Book/GRESYE_01_0005_00019.pdf, (Erişim:12.03.2025).
• Emin, E. (2020). Balkan Raporu: Bölünme ve Birleşme Sarmalında Bir Coğrafya. İçinde: Araştırma 113 Balkanlar, İNSAMER, İstanbul.
• Erol, M. S. (2013). Makedonya Sorunu’nun Temel Dinamikleri. İçinde: Bilgehan A. Gökdağ & Osman Karatay (Ed.), Balkanlar El Kitabı Cilt II: Çağdaş Balkanlar (2. b.) (s.281-288). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ezme, G. N. (2022). Bosna-Hersek. İçinde: Ulaş Sunata (Der.), Türkiye’de Balkanlar: Balkanlar’ı Tanıyalım (s. 123-129). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Gökdağ, B. A. (2012). Balkanlar: Etnik Karmaşanın Dilsel Boyutları. Karadeniz Araştırmaları, 32(32), 1-27.
• Hacısalihoğlu, M. & Özcan, G. (2013). Balkanlarda Yer İsimlerini Değiştirme Siyaseti: Avusturya, Yunanistan, Bulgaristan ve Türkiye Örnekleri. İçinde: Zeynep İskefiyeli, M. Bilal Çelik, Serkan Yazıcı (Ed.), Türk Tarihinde Balkanlar, Cilt II, (s.1327-1354). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Balkan Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları.
• Hatipoğlu, M. M. (2005). Yunanistan`da Tanınmayan Azınlıklar: Arnavutlar, Makedonlar ve Ulahlar. İçinde: Bilimsel Araştırmalar Serisi No.4, ABTTF, Almanya.
• Hatipoğlu, M. M. (2013a). İki Savaş Arası Dönemde Yunanistan. İçinde: Bilgehan A. Gökdağ & Osman Karatay (Ed.), Balkanlar El Kitabı Cilt II: Çağdaş Balkanlar (2. b.) (s.437-450). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Hatipoğlu, M. M. (2013b). Soğuk Savaş Yıllarında Yunanistan (1947-1991). İçinde: Bilgehan A. Gökdağ & Osman Karatay (Ed.), Balkanlar El Kitabı Cilt II: Çağdaş Balkanlar (2. b.) (s.451-466). Ankara: Akçağ Yayınları.
• İnsamer (2025a). Yunanistan Ülke Profili. https://www.insamer.com/tr/ulke-profili-yunanistan/ (Erişim: 11.03.2025).
• İnsamer (2025b). Makedonya Ülke Profili. https://www.insamer.com/tr/ulke-profili-makedonya/ (Erişim: 15.03.2025).
• İnsamer (2025c). Bosna-Hersek Ülke Profili. https://www.insamer.com/tr/ulke-profili-bosna-hersek/ (Erişim: 16.03.2025).
• Jelavich, B. (2013). Balkan Tarihi 1: 18. ve 19. Yüzyıllar. İhsan Durdu, Gülçin Tunalı, Haşim Koç (Çev.). (3. b.). İstanbul: Küre Yayınları.
• Jelavich, B. (2009). Balkan Tarihi 2: 20 Yüzyıl. Zehra Savan, Hatice Uğur (Çev.). (2. b.). İstanbul: Küre Yayınları.
• Kaçmaz, M. (2013). Balkan Coğrafyası. İçinde: Zeynep İskefiyeli, M. Bilal Çelik, Serkan Yazıcı (Ed.), Türk Tarihinde Balkanlar, Cilt I, (s. 11-37). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Balkan Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları.
• Karaman, H. & Güneş, B. (2023). Srebrenitsa Soykırımı ve Sırbistan’ın Uluslararası Sorumluluğu. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 8(22), 822-838.
• Kaya, C. (2011). Makedonya Sorunu’nun Tarihsel Gelişimi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Kadir Has Üniversitesi.
• Kenar, N. (2013). Bosna-Hersek Savaşı. İçinde: Bilgehan A. Gökdağ & Osman Karatay (Ed.), Balkanlar El Kitabı Cilt I: Tarih (2. b.) (s.181-204). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Keskin, F. (2018). Günümüz Türk-Yunan İlişkilerinde Tarihi Boyutları ile Temel Sorunlar. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi.
• Koç, A. & Mollaahmetoğlu, B. (2018). Siyaset. İçinde: Mustafa Özşahin & Vefa Can Kaya (Ed.), Osmanlı Atlası Balkanlar: Bosna Hersek, (6-17). İstanbul: İstanbul Stratejik Düşünce ve Araştırma Merkezi Yayınları.
• Köse, M. (2013). Balkan Savaşları (1912-1913). Çerçeve (Yüz Yıl Sonra Balkanlar), 21(62), 52-60.
• Kurt, Y. (2018). Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Yunan Tarihçilerin Gözüyle Büyük Yunanistan Hayali ve Fransız Basınının Rolü. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi(33), 107-127.
• Kutlu, S. (2007). Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Mazower, M. (2017). Bizans’ın Çöküşünden Günümüze Balkanlar. Ayşe Ozil (Çev.). (2.b.). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Oran, B. (1991). Türk-Yunan İlişkilerinde Batı Trakya Sorunu. (2.b.). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Ortaylı, İ. (2013). Türkiye ve Balkanlar. İçinde: Zeynep İskefiyeli, M. Bilal Çelik, Serkan Yazıcı (Ed.), Türk Tarihinde Balkanlar, Cilt I, (s.5-6). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Balkan Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı (1995). Arşiv Belgelerine Göre Balkanlar'da ve Anadolu'da Yunan Mezâlimi I: Balkanlar’da Yunan Mezâlimi. https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/osmanli-arsivi-yayinlar/arsiv_belgelerine_gore_balkanlarda_ve_anadoluda_yunan_mezalimi_1_balkanlarda_yunan_mezalimi-111.pdf, (Erişim: 13.03.2025).
• Öksüz, H. & Okur, M. (2013). Birinci Dünya Savaşı’nda Balkanlar. İçinde: Bilgehan A. Gökdağ & Osman Karatay (Ed.), Balkanlar El Kitabı Cilt I: Tarih (2. b.) (s.607-621). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özey, R. (2013a). Balkanların Coğrafi Yapısı. İçinde: Bilgehan A. Gökdağ & Osman Karatay (Ed.), Balkanlar El Kitabı Cilt I: Tarih (2. b.) (s.25-46). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özey, R. (2013b). Balkanların Siyasi Coğrafyası. Çerçeve (Yüz Yıl Sonra Balkanlar), 21(62), 4-21.
• Özönder, M. C. (2001). Balkan Gelişmeleri: Makedonya Sorunu. Kök Araştırmalar, 3(1), 203-209.
• Sander, O. (2003). Siyasi Tarih: 1918-1994 (11.b.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Sander, O. (2018). Balkan Gelişmeleri ve Türkiye 1945-1965. Ankara: İmge Kitabevi.
• Semercioğlu, H. (2017). Bosna Hersek’te Yaşanan Boşnak-Sırp Çatışmasının Analizi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(63),1339-1360.
• Serenli, A. (Ed). (2019). Osmanlı Atlası Balkanlar. (Bosna Hersek, Makedonya, Bulgaristan, Arnavutluk, Yunanistan, Sırbistan) Politika – Ekonomi – Toplum. İstanbul: İstanbul Stratejik Düşünce ve Araştırma Merkezi Yayınları.
• Tabbikha, E. Y. (2022). Makedonlar. İçinde: Ulaş Sunata (Der.), Türkiye’de Balkanlar: Balkanlar’ı Tanıyalım (s. 38-49). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Toprak, S. (2014). Türk-Yunan Siyasi İlişkileri Çerçevesinde Batı Trakya Sorunu. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 43-54.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2025a). Yunan Bağımsızlık Günü. https://www.mfa.gr/turkey/tr/yunanistan-hakkinda/hukumet-ve-siyaset/yunan-bagimsizlik-gunu.html, (Erişim: 10.03.2025).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2025b). Devletin Sembolleri. https://www.mfa.gr/turkey/tr/yunanistan-hakkinda/hukumet-ve-siyaset/devletin-sembolleri.html, (Erişim: 14.03.2025).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2025d). Ülke Künyesi Bosna Hersek. https://www.mfa.gov.tr/bosna-hersek-kunyesi.tr.mfa, (Erişim: 16.03.2025).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2025c). Ülke Künyesi Kuzey Makedonya Cumhuriyeti. https://www.mfa.gov.tr/makedonya-kunyesi.tr.mfa, (Erişim: 15.03.2025).
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2020). Bosna Hersek Ülke Raporu. https://ticaret.gov.tr/data/5b8a43355c7495406a2276af/Bosna%20Hersek%20%C3%9Clke%20Raporu%202020.pdf. (Erişim: 18.03.2025).
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2025a). Yunanistan Ülke Profili. https://ticaret.gov.tr/data/5f118f2313b87614f041ad63/Yunanistan_Ulke_Profili_2025.pdf, (Erişim:12.03.2025)
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2025b). Kuzey Makedonya Ülke Profili. https://ticaret.gov.tr/data/5f032ff613b876ced4013b1b/K.MAKEDONYA-UlkeProfili_2025.pdf, (Erişim:14.03.2025).
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı. (2025c). Bosna Hersek Ülke Profili. https://ticaret.gov.tr/data/5ef328d713b876a1ec56ad8b/BOSNAHERSEK-UlkeProfili_2025.pdf, (Erişim:16.03.2025).
• TİHEK (2024a). Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu Tarafından, 11 Temmuz’un “Srebrenitsa Soykırımı’nı Anma Günü” Olarak İlan Edilmesine İlişkin Karar Hakkında Basın Açıklaması. https://www.tihek.gov.tr/birlesmis-milletler-bm-genel-kurulu-tarafindan-11-temmuzun-srebrenitsa-soykirimini-anma-gunu-olarak-ilan-edilmesine-iliskin-karar-hakkinda-basin-aciklamasi, (Erişim: 17.03.2025).
• TİHEK (2024b). 11 Temmuz Srebrenitsa Soykırımını Uluslararası Düşünme ve Anma Günü’ne İlişkin Basın Açıklaması. https://www.tihek.gov.tr/11-temmuz-srebrenitsa-soykirimini-uluslararasi-dusunme-ve-anma-gunune-iliskin-basin-aciklamasi, (Erişim:17.03.2025).
• Uzan, K. (2023). Kuzey Makedonya Siyasetini Belirleyen Etmenler ve Ülke Siyasetinde Türklerin Temsiliyeti. YAZIT Kültür Bilimleri Dergisi, 3(2), 262-279. https://doi.org/10.59902/yazit.1350787
• Vikipedi (2025). Edirne Antlaşması (1829). https://tr.wikipedia.org/wiki/Edirne_Antla%C5%9Fmas%C4%B1_(1829), (Erişim: 13.03.2025).
• Yalçın, O. (2021). 1950 Sonrasında Türkiye -Yunanistan Sorun Sahaları ve Gelişmeler- Turkish-Greek Problems and Developments After 1950. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 6-40.
• Yerasimos, S. (2015). Milliyetler ve Sınırlar: Balkanlar, Kafkasya ve Orta-Doğu. Şirin Tekeli (Çev.) (7.b.) İstanbul: İletişimYayınları.