KIRILGAN SEKİZLİ OLARAK ADLANDIRILAN ÜLKELERİN YAŞANILABİLİRLİK DÜZEYİNİN ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME TEKNİKLERİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2016, 2016 Özel Sayı, 73 - 90, 01.12.2016

Arzu Organ Ali Katrancı

Öz

Bir ülkede yaşayan bireylerin yaşamlarını devam ettirebilmeleri için yaşadıkları ülkede ekonomik, sosyal, siyasi ve toplumsal şartların bireyin yaşaması için elverişli olması gerekmektedir. Bu şartlara işsizlik oranı düşük olması, GSMH (Gayri Safi Milli Hasılat) ve GSYİH (Gayri Safi Yurt İçi Hasılat) oranlarının yüksek olması, enflasyon oranının düşük olması, sosyal olarak bireylerin yaşadığı ülkede toplam yeşil alanının fazla olması, yaşam süresinin uzun olması, okur-yazar oranının fazla olması, suç oranının düşük olması örnek olarak verilebilir. Bu çalışmada da ekonomileri kırılgan olan ve kırılgan sekizli olarak adlandırılan Brezilya, Endonezya, Güney Afrika, Hindistan, Türkiye, Arjantin, Rusya ve Şili’nin yaşanılabilirlik düzeyleri değerlendirilmiştir. Çalışmada kriter olarak yeşil alan, ortalama yaşam süresi, GSYIH, nüfus yoğunluğu ve işsizlik ele alınmıştır. Birçok ülkeyi ve birçok kriteri beraber değerlendirirken, çok kriterli karar verme tekniklerinden yararlanılmıştır. Ülkelerin yaşanabilirlik düzeylerinin sıralanmasında, çok kriterli karar verme tekniklerinden COPRAS ve ARAS yöntemleri kullanılmıştır. Her İki yönteme göre sonuçlar tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çok Kriterli Karar Verme, COPRAS, ARAS Kırılgan Sekizli Ülkeler

EVALUATION OF HABITABILITY LEVEL CALLED FRAGILE EIGHT COUNTRIES BY MULTI CRITERIA DECISION MAKING

Öz

For an individual to continue living in a country, the country should provide suitable economically, socially, politically and communal conditions for the individual. The examples of suitable conditions can be given as low unemployment rate, high rates of gross national product and gross domestic product, low inflation rates, the increased amount of green areas the individual lives and socially interacts, high literacy rate and low crime rate. In this study, which is fragile and vulnerable economies of the so-called octets Brazil, Indonesia, South Africa, India, Turkey, Argentina, Russia and Chile sustainable performance is evaluated. The criteria used in this study are green field, average life span, GDP, population density and unemployment are included. In the study, many countries and many criteria were evaluated together, while multicriteria decision making techniques were used This evaluation criteria, data were obtained from the official website of the "World Bank". In the ranking of the alternative COPRAS and ARAS methods were used. Results are discussed according to both methods

Anahtar Kelimeler

Multi-Criteria Decision Making, COPRAS, ARAS, Fragile Eight Countries

Kaynakça

• Aksoy, E., Ömürbek, N. ve Karaatlı, M., (2015), “AHP Temelli Multı-MOORA ve COPRAS Yöntemi İle Türkiye Kömür İşletmeleri’nin Performans Değerlendirmesi’’, Hacettepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 33, Sayı 4, s. 1-28.
• Aktaş, A., (2014), “Avrupa Kentsel Şartı Bağlamında Yaşam Kalite Arayışları: Tozkoparan Örneği” , Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kentsel Sistemler ve Araştırma Yönetimi, İstanbul.
• Ayataç, H., (2014), “Yaşanabilir Şehirlerin Planlanması İçin Temel Belirleyiciler”, Web sitesi, http://www.mmg.org.tr/yazar/doc-dr--hatice-ayatac/191-yasanabilir-sehirlerin-planlanmasi-icin-temel-belirleyiciler.html (Erişim tarihi:19.05.2016).
• Balezentiene L. ve Kusta A., (2012), “Reducing Greenhouse Gas Emissions in Grassland Ecosystems of The Central Lithuania: Multi-Criteria Evaluation on A Basis of The ARAS Method”, The Scientific World Journal Volume 2012, Article ID 908384, s. 1-11.
• Das, M.C., Sarkar, B. ve Ray, S., (2012), “A Framework to Measure Relative Performance of Indian Technical İnstitutions Using İntegrated Fuzzy AHP and COPRAS Methodology’’, Socio-Economic Planning Sciences, s.230-241.
• Dorji, V. P. ve Rao, R. V., (2009), “Intelligent Multi Criteria Decision Making Methods for Material Selection in Sugar Industry’’, Procedia Materials Science, s.2585-2594.
• Dünya Bankası Web Sitesi, http://www.worldbank.org/ (Son Erişim Tarihi: 20.05.2016)
• Ecer, F., (2016), “ARAS Yöntemi Kullanılarak Kurumsal Kaynak Planlaması Yazılımı Seçimi”, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, C:8, S:1, s. 89-98.
• Eğilmez, M., (2013), ‘’Kırılgan Beşli’’, Web Sitesi, http://www.mahfiegilmez.com/2013/11/krlgan-besli.html (Son Erişim Tarihi: 20.05.2016).
• Göçer, İ. Ve Akın, T., (2016), “Kırılgan Beşlide Tasarruf-Yatırım Açığının Ekonomik Büyümeye Etkileri: Yeni Nesil Bir Ekonometrik Analiz”, Ege Akademik Bakış Dergisi, C:16, S:2, s.176-190.
• Güneş, M. ve Umarusman, N., (2003), “Bir Karar Destek Aracı Bulanık Hedef Programlama ve Yerel Yönetimlerde Vergi Optimizasyonu Uygulaması”, Rewiev of Social Economic & Busisness Studies, Vol:2, 242-255.
• Kaklauskas, A., Zavadskas, E.K., Raslanas, S., Ginevicius, R., Komka, A. ve Malinauskas, P., (2006), “Selection of Low E-Windows in Retrofit of Buildings by Applying Multiple Criteria Method COPRAS: A Lithuanian Case”, Energy and Buildings, s.454-462.
• Keršulienė, V. ve Turskis, Z., (2014), “An İntegrated Multi-Criteria Group Decision Making Process: Selection of The Chief Accountant‘’, Procedia- Social and Behavioral Sciences, Volume 110 s.897-904.
• Kutut, V., Zavadskas, E.K. ve Lazauskas, M., (2014), “Assessment of Priority Alternatives for Preservation of Historic Buildings Using Model Based on ARAS and AHP Methods”, Archives of Civil and Mechanical Engineering, Volume 14, Issue 2, s.287-294.
• Mete,M., Pekmez, G. Ve Kıyançiçek,C., (2016), “2008 Finans Krizinin Kırılgan Sekizliler Üzerindeki Etkisi: Teorik Bir İnceleme”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Bahar 2016, cilt:15, S.57, s.689-709.
• Organ, A. ve Kenger, M.D., (2012), “Bulanık Analitik Hiyerarşi Süreci ve Mortgage Banka Kredisi Seçim Problemine Uygulanması”, Niğde Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, s.119-135.
• Özdağoğlu, Aşkın (2013), “İmalat İşletmeleri İçin Eksantrik Pres Alternatiflerinin Copras Yöntemi İle Karşılaştırılması”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, Cilt:4, Sayı:8. (a)
• Özdağoğlu, Aşkın (2013), “Çok Ölçütlü Karar Verme Modellerinde Normalizasyon Tekniklerinin Sonuçlara Etkisi: Copras Örneği”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Ekim 2013, 8(2), 229-252. (b)
• Podvezko, V. (2011), “The Comparative Analysis of MCDA Methods SAW and COPRAS”, Inzinerine Ekonomika-Engineering Economics, 22(2), 134-146.
• Reza, S. ve Majit, A., (2013), “Ranking Financial Institutions Based on of Trust in Online Banking Using ARAS and ANP Method”, International Research Journal of Applied and Basic Sciences ISSN 2251-838X / Vol, 6 (4), p.415-423.
• Sarıçalı, G. ve Kundakçı, N., (2016), “AHP ve COPRAS Yöntemleri İle Otel Alternatiflerinin Değerlendirilmesi”, International Review of Economics and Management, Volume 4, Number 1, 45-66.
• Soner, S. ve Önüt, S. (2006). “Multi-Criteria Supplier Selection: An ELECTRE-AHP Application”, Sigma Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, Cilt:4, s.110-120.
• Türkiye İstatistik Kurumu Resmi İstatistik Portalı http://www.resmiistatistik.gov.tr/?q=tr/content/39-illerin-ya%C5%9Fanabilirli%C4%9Fi-endeksi (Son Erişim Tarihi:01.11.2016)
• Turskis, Z., ve Zavadskas, E. K. (2010), “A New Additive Ratio Assessment (ARAS) Method İn Multicriteria Decision-Making” ,Technological and Economic Development of Economy, 16:2, 159-172.
• Turskis, Z., ve Zavadskas, E. K. (2010). “A Novel Method for Multiple Criteria Analysis: Grey Additive Ratio Assessment (ARAS-G) Method” Informatica, 21(4), s.597-610.
• Uz, İ., (2015), “Cari Açıkların Sürdürülebilirliği: Kırılgan Beşli Örneği”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı , Denizli.
• Vilutienė. T. ve Zavadskas, E.K. (2003), “The Application of Multi-Criteria Analysis to Decision Support For The Facility Management of A Residential District” Journal of Civil Engineering and Management, 9(4): 241-252.
• Viteikienė, M. ve Zavadskas, E.K., (2007), “Evaluating The Sustainability of Vilnius City Residential Areas’’, Journal of Civil Engineering and Management, 149-155.
• Yıldırım, B.F., (2015), “Çok Kriterli Karar Verme Problemlerinde ARAS Yöntemi”, Kafkas Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi, Cilt 6, Sayı 9.
• Zavadskas, E.K. ve Kaklauskas, A. ve Kvederytė, N. (2001), “Multivariant Design and Multiple Criteria Analysis of Building Life Cycle”, Informatica, 12(1): 169–188.