TÜRKİYE’DE REEL DÖVİZ KURU İLE DIŞ TİCARET DENGESİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: 2000-2015 DÖNEMİ İÇİN ARDL MODELİ İLE AMPRİK BİR ANALİZ

Yıl 2016, 2016 Özel Sayı, 786 - 799, 01.12.2016

Abidin Öncel Veysel İnal

Öz

Bir ülkede reel döviz kurlarındaki değişmeler ülkenin dış ticaretini etkilerken, dış ticaretin temel bileşenleri olan ithalat ve ihracattaki değişmeler de döviz kurunu etkilemektedir. Reel döviz kuru yükseldiğinde ithal malları nispeten pahalılaşıp ihraç malları ucuzlayacağından dış ticaret dengesine olumlu yansıması beklenir. Aksi durumda ülke dış ticaret açığı ile karşı karşıya kalır. Dış ticaret açığı gelişmekte olan ülkelerin sıklıkla karşılaştıkları bir sorundur. Bu sorunun giderilmesinde izlenen döviz kuru politikası önemli olmaktadır. Reel döviz kuru ile dış ticaret dengesi arasındaki ilişki iktisatçılar tarafından değişik araştırmalara konu edilmiştir. Hazırlanan bu çalışmada Türkiye’de reel döviz kuru ile dış ticaret dengesi arasındaki ilişkisi araştırılmaktadır. İlişkinin büyüklüğünün tespiti için 2000:1-2015:12 dönemine ait aylık veriler ışığında ARDL testi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre reel döviz kuru ile dış ticaret dengesi arasında eşbütünleşme ilişkisinin olduğu görülmüştür. Eşbütünleşmenin olması en az bir nedensellik ilişkisini işaret ettiğinden Toda-Yamamoto Nedensellik testi yapılmış ve reel döviz kurundan dış ticaret dengesine doğru tek yönlü nedensellik tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

dış ticaret dengesi, reel döviz kuru, ARDL modeli, eşbütünleşme

THE RELATIONSHIP BETWEE RATE AND FOREIGN TRADE BALANCE: AN EMPIRICAL ANALYSIS VIA ARDL MODEL FOR THE PERIOD OF 2000-2015

Öz

While the variations in the real exchange rates of a counforeign trade, any variations in the import and export, as fundamental components of foreign trade, also influence the exchange rate. Because import goods will get relatively more expensive and export goods will get relatively cheap when the real exchange rate rises, it is expected to have a positive reflection on foreign trade balance. Otherwise the country would experience a foreign trade deficit. Foreign trade deficit is a problem that developing countries frequently face. The exchange rate policy followed becomes prominent in the elimination of such problem. The relationship between the real exchange rate and foreign trade balance has been made the subject for various studies by economists. In this study, the relationship betwerate and its foreign trade balance was investigated. For the determination of the magnitude of the relationship, ARDL testing was conducted in the light of monthly data belonging to the period of 2000:1-2015:12. According to the analysis results, it was observed that there is cointegration relationship between real exchange rate and foreign trade balance. For the presence of cointegration points out to at least one causality relationship, Toda-Yamamoto causality testing was conducted and a unilateral causality was defined from real exchange rate towards foreign trade balance

Anahtar Kelimeler

foreign trade balance, real exchange rate, ARDL model, cointegration

Kaynakça

• Acharyya, R. (1994), “Liberalized Exchange Rate Management System and Devaluationin India: Trade Balance Effect,” Journal of Economic Integration, 9(4), 534-542.
• Aktaş, C. (2010)., “Türkiye’de Reel Döviz Kuru İle İhracat ve İthalat Arasındaki İlişkinin Var Tekniğiyle Analizi.”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 123 - 140.
• Albeni, M., Demir, Y. ve Demirgil, H. (2005). “Döviz Kurlarındaki Değişim ve Kur Sistemlerinin İhracat Üzerindeki Etkisi-Türk İmalat Sanayiinde Bir Uygulama”, Review of Social, Economic & Business Studies, 5(6), 261 - 284.
• Alptekin, V. (2009), “Türkiye’de Dış Ticaret-Reel Döviz Kuru İlişkisi: Vektör Otoregresyon (VAR) Analizi Yardımıyla Sınanması”, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(2), 132-149.
• Altıntaş, H. ve Öz, B. (2010)., “Türkiye’de Kur Değişkenliği ve İhracat İlişkisinin Ekonometrik Analizi: 1989-2008”, Turgut Özal Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Kongresi-I, Küresel Krizler ve Ekonomik Yönetişi, Malatya.
• Aşçı, Y. (2016), “Türkiye’de Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisinin VAR Analizi ile İncelenmesi”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 8(14), 41-53.
• Ay, A. ve Özşahin, Ş. (2007), “J Eğrisi Hipotezinin Testi: Türkiye Ekonomisinde Reel Döviz Kuru Dış Ticaret Dengesi İlişkisi”, Uludağ Üniversitesi İİBF Dergisi, 26(1), 1-23.
• Aziz, N. (2008), “The Role of Exchange Rate in Trade Balance:Empirics from Bangladesh”, Researchgate.net. erişim tarihi: 09 Kasım 2016.
• Barışık, S. ve Demircioğlu, E. (2006), “Türkiye’de Döviz Kuru Rejimi, Konvertibilite, İhracat-İthalat İlişkisi (1980-2001)”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 71-84.
• Dash, A.K and Narasimhan, V. (2011), “Exchange Rate Pass-Through: How Much Do Exchange Rate Changes Affect The Prices Of Indian Exports and Imports”, South Asia Economic Journal, 12(1), 1-23.
• Engle, R. F., and Granger, C. W. (1987), “Cointegration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing”, Econometrica: Journal of the Econometric Society, 251-276.
• Granger, C. W., and Newbold, P. (1974), “Spurious Regressions in Econometrics”. Journal Of Econometrics, 2(2), 111-120.
• Gujarati, D.N (1999), Temel Ekonometri, (Çev. Ü. Şenesen & G.G. Şenesen), İstanbul: Literatür Yayınları.
• Gül, E. ve Ekinci, A. (2006), “Türkiye’de Reel Döviz Kuru ile İhracat ve İthalat Arasındaki Nedensellik İlişkisi:1990-2006” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 165-190.
• Gülmez, A. (2015), “Türkiye'de Dış Finansman Kaynakları Ekonomik Büyüme İlişkisi: ARDL Sinir Testi Yaklaşımı”, AİBÜ-İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 139-152.
• Hasan, M.A and Khan, A. (1994), “Impact of Devaluation on Pakistan’s External Trade: An Econometric Approach,” The Pakistan Development Review, 33(4), 1205-1217.
• Hwang, H. and Lee, J. (2005), “Exchange Rate Volatility and Trade Flows of the U.K. in 1990’s”, International Area Studies Review, Hankuk University of Foreign Studies, 8(1), 173-182.
• Im, K. S., Pesaran, M. H., & Shin, Y. (1997)., “Testing for Unit Roots in Heterogeneous Panels”. Department of Applied Economics, University of Cambridge, mimeo.
• Karaçor, Z. ve Gerçeker, M. (2012), “Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği (2003-2010)”, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17 (23), 289-312.
• Karagöz, M. ve Doğan, Ç. (2005). , “Döviz Kuru Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği” ,. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 219- 228.
• Köse, N., Ay, A. ve Topallı, N. (2008), “Döviz Kuru Oynaklığının İhracata Etkisi: Türkiye Örneği (1995-2008), Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(2), 25-45.
• Narayan, P. K. (2005), “The Saving and Investment Nexus for China: Evidence From Cointegration Tests”, Applied Economics, 37 (17), 1979-1990.
• Narayan, P. K.ve R. Smyth (2006), “What Determines Migration Flows from Low-Income to High-Income Countries? An Empirical Investigation of Fiji-U.S. Migration 1972-2001”, Contemporary Economic Policy, 24 (2), 332-342.
• Ordu, C.F (2013), Döviz Kuru Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adnan Menderes Üniversitesi SBE, Aydın.
• Öztürk, İ. ve Acaravcı, A. (2003), “Döviz Kurundaki Değişkenliğin Türkiye İhracatı Üzerine Etkisi: Ampirik Bir Çalışma”, Review of Social Economic and Business Studies, 2(1), 197-206.
• Peker, O. (2008), “Reel Döviz Kurunun Ticaret Dengesi Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 33-43.
• Rose, K.A ve Yellen, J.L. (1989), “Is There a J-curve?,” Journal of Monetary Economics, 24 (1), 53-68.
• Sarı, A. (2010)., “Döviz Kuru Oynaklığının İthalata Etkileri: Türkiye Örneği.” İ. Ü. İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 11(1), 31 - 44.
• Seyidoğlu, H. (2009), Uluslararası İktisat, Teori, Politika ve Uygulama, İstanbul: Güzem Can Yay.
• Tapşın, G. ve Karabulut, A.T. (2013), “Reel Döviz kuru, İthalat ve İhracat Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği”, Akdeniz İİBF Dergisi, Sayı:26, 190-205.
• Toda, Hiro Y. and Taku Yamamoto (1995), “Statistical Inference In Vector Autoregressions With Possibly Integrated Processes”, Journal of Econometrics, 66(1-2): 225-250.
• Ünsal, E.M. (2005), Makro İktisat, Ankara: İmaj Yayıncılık.
• Yamak, R. ve Korkmaz A. (2005), “Reel Döviz Kuru ve Dış ticaret Dengesi İlişkisi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, Sayı:2, 11-29.
• Yavuz, N.Ç., Güriş, B. ve Kıran, B. (2010), “Reel Döviz Kurunun Dış Ticaret Dengesine Etkisi: Türkiye İçin Marshall-Lerner Koşulunun Testi”, İktisat İşletme ve Finans, 24(287), 69-90.
• Yılmaz, Ö. ve Kaya, V. (2007), “İhracat, İthalat ve Reel Döviz Kuru İlişkisi, İktisat, İşletme ve Finans, 22(1), 69-84.
• Yıldırım, K., Karaman, D. ve Taşdemir, M. (2013), Makro Ekonomi, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, H. ve Özdamar, G. (2014), “Reel Döviz Kuru-Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye İmalat Sanayisi Sektörleri Üzerine Bir İnceleme (2005-2012)”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 187-204.
• Yuen-Ling, Ng., Har, Wai-Mun and Tan, Geoi-Mei (2008), “Real Exchange Rate and Trade Balance Relationship: An Empirical Study on Malaysia”, International Journal of Business and Management, 3(8), 130-137.
• Zhe, W. (2007), “Real Effect of Exchange Rate in RMB and Trade Surplus in China”, Canadian Social Science, 3(5), 91-96.
• http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist, erişim tarihi:11.10.2016
• https://www.imf.org/en/Data, erişim tarihi:11.10.2016