Bütçenin Mahiyeti ve 2002 Sonrası Merkezi Yönetim Bütçesinin Mali Disiplin Ekseninde İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 16, 147 - 155, 31.07.2019

Osman Cenk Kanca , Metin Bayrak

Öz

Bütçe,
milli gelirin vergiler ve diğer kamu gelirleri vasıtasıyla önemli bir kısmını
alan ve aldığı bu gelirleri yine kamu harcaması olarak dağıtan, iktisadi
konjonktüre göre ülke ekonomisinde devamlı bir ahenk sağlanmasına yol açan
iktisadi olayların akışına göre bazen teşvik bazen de fren görevi yapan çok
yönlü kullanıma haiz mali bir araçtır. Bütçe, belirli bir zaman diliminde (bir
yılı kapsayan) kamu kesiminde gelir ve gider tahminlerini göstermesi bakımından
önemlidir. İktisat politikasının önemli bir aracı olan bütçe ülkedeki ekonomik
ve mali dengenin sağlanması açısından büyük önem arz etmekte, ülke
politikalarının başarılı olmasında zaman ve zemin ayarı açısından mühim bir rol
üstlenmektedir. Çalışmada önce devlet bütçesi teorik açıdan ele alınarak Türkiye’de
2002-2016 yılları arası dönem Merkezi Yönetim Bütçesi analiz edilmiş, daha
sonra muhtelif bütçe kalemlerinin mali disiplin açısından tahlil ve
incelemeleri yapılmıştır. Neticede Dünya’da ve Türkiye’de meydana gelen birçok
olumsuzluklara rağmen Türk Merkezi Yönetim bütçesinde mali disiplinden taviz
verilmediği gözlenmiştir.   

Anahtar Kelimeler

Bütçe, Genel Yönetim Bütçesi, Genel Devlet Dengesi

The Nature of Budget and the Investigation of General Government Budget after 2002 in Terms of Fiscal Discipline

Öz

Budget
is a fiscal means ready for a multiple usage sometimes doing a duty of an
incentive and sometimes a duty of brake according to the flow of economic
events providing a continuous harmony in the country’s economy according to the
conjuncture by taking a large sum of national income through taxes and other
public revenues and distributing these revenues as public expenditures. Budget
is crucial from the point of showing the estimations of revenues and expenditures
in public sector in a certain time of period (covering a year). Being an
important means of economic policy, budget gains importance in respect to
providing economic and fiscal balance in the country and assumes an important
role in the success of country policies time and ground adjustments. In the
study, firstly budget is handled theoretically and General Government Budget in
Turkey between the years 2002-2016 was analyzed, and then analysis and
investigation of various budget items were performed from the point of fiscal
discipline. As a result, it was observed that no concessions were made to the
fiscal discipline in Turkish General Government Budget despite many negations
occured in the World and Turkey.

Anahtar Kelimeler

Budget, General Government Budget, General State Balance

Kaynakça

• 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (2003). Kabul Tarihi: 10.12.2003, (R.G. Tarih: 24.12.2003, Sayı: 25326).
• Acar, F. (2013). Türkiye Ekonomisine Genel Bakış (2001-2013). ÇSGB Çalışma Dünyası Dergisi, 1(2), 15-32.
• Aksoy, Ş. (1993). Kamu Bütçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Ataç, E., & Moğol, T. (2002). Devlet Bütçesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Avcı, M. A. (2005). Türkiye’de ve Dünyada Kamu Mali Yönetiminde Mali Saydamlık Kavramının Gelişimi ve Önemi. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Batırel, Ö. F. (2006). Devlet Bütçesi. Ankara: A.Ü. Açık Öğretim Fakültesi Yayını.
• BDDK (2010). Krizden İstikrara Türkiye Tecrübesi. Çalışma Tebliği. Ankara: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu .
• Bülbül, D., Ejder, H., & Şahan, Ö. (2005). Devlet Bütçesi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• BÜMKO [Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü] (2018). İstatistikler: Bütçe Büyüklükleri ve Bütçe Gerçekleşmeleri. (Erişim: 21.01.2019), https://www.hmb.gov.tr/bumko-butce-buyuklukleri-ve-butce-gerceklesmeleri
• Cicioğlu, Ş., & Şimşek, S. (2007). Türkiye’nin Bütçe Performansı ve Bütçe Projeksiyonu. ATSO Ekonomi Dergisi, 47 (9), 44-48.
• Coşkun, G. (1974). Program Bütçe Sistemi ve Türkiye Uygulaması. 339. İstanbul: İ.Ü. İ.F. Yayını.
• Çataloluk, C. (2006). Sıfır Tabanlı Bütçeleme Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 230.
• Çebi, C., & Özlale, Ü. (2012). Türkiye’de Yapısal Bütçe Dengesi ve Mali Duruş. İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 27 (310), 09-38.
• Çolak, H. B. (2008). Bütçe İlkeleri. Yaklaşım Dergisi, 55, 1-2.
• Demirel, D. (2015). Performans Esaslı Bütçe: ABD, İngiltere ve Türkiye Örnekleri. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (1), 153-176.
• Dileyici, D., & Özkıvrak, Ö. (2001). Bütçe Anlayışındaki Değişim Süreci: Denk Bütçe İlkesinin Erozyonu ve Açık Bütçe Politikası. Kamu Tercihi ve Anayasal İktisat Dergisi, 3 (1), 94.
• Duramaz, S., & Dilber, İ. (2015). Küresel Kriz Sürecinde Para Politikasında Yeni Bir Araç Olarak Faiz Koridoruna Genel Bir Bakış. Maliye Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 29-38.
• Duverger, M. (1963). Finances Publiques. Paris, France: Presses Universitaires de.
• Edizdoğan, N. (2008). Kamu Bütçesi. Bursa: Ekin Basım Yayım Dağıtım.
• Eğilmez, M., & Kumcu, E. (2006). Ekonomi Politikası. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ejder, H. L. (2012). Türkiye’de Bütçe Politikaları: 2002-2012 Dönemi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (1), 53-78.
• Erginay, A. (1994). Kamu Maliyesi. Ankara: Savaş Yayınları.
• Evgin, T. (1994). 90’lı Yıllarda Bütçe ve Bütçe Açığının Finansmanı. Ekonomik Yaklaşım, 5 (13), 19-46.
• Falay, N. (1975). Planlama-Programlama-Bütçeleme Sistemi (PPBS)’nin Genel Eleştirisi. İçinde: Maliye Enstitüsü Konferansları, Sayı 23. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Enstitüsü Yayını.
• Falay, N. (2006). Devlet Bütçesi. No: 873, 10. Eskişehir: A.Ü. Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Feyzioğlu, B. N. (1981). Nazeri, Tatbiki, Mukayeseli Bütçe. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Gögül, K. P. (2016). Türkiye’de Mali Sürdürülebilirliğin Yapısal Değişimler Çerçevesinde Analizi (2002-2015). Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4 (2), 87-109.
• Gülmez, A., Yardımcıoğlu, F., & Beşel, F. (2017). Türkiye’de Ekonomik Kırılganlığın Panzerihi: Mali Disiplin Çıpası. Maliye Araştırmaları Dergisi, 3 (2), 195-203.
• Gür, B. (2017). Türkiye’nin Makroekonomik Performansı Üzerine Bir Değerlendirme: 2002-2016 Dönemi. Social Sciences Studies Journal, 3 (6), 726-737.
• İlkmen, Ş. N. (1970). Maliye. İstanbul: Kutulmuş Matbaası.
• Karagöl, E. T. (2013). AK Parti Dönemi Türkiye Ekonomisi. No: XXII. SETA Yayınları.
• Karagöl, E. T., & Ortakaya, Ü. İ. (2014). Geçmişten Günümüze Kamu Maliyesi. SETA Perspektif, 79, 1-31.
• Karahan, H., & Karagöl, E. T. (2014). Ekonomik Performansın Temel Taşı: Siyasi İstikrar. SETA Perspektif, 41, 1-5.
• Karayazı, M. (2017). Mali Kurallar: Türkiye’deki Uygulamalar Üzerine Bir Değerlendirme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (50), 758-769.
• Kaya, D. G. & Kaygısız, D. (2015). 2008 Küresel Krizi ve Sonrasında Türkiye’de Uygulanan Maliye Politikalarına Genel Bir Bakış. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11 (26), 171-194.
• Kesik, A. (2006). Ekonominin Genel Dengesi İçinde Kamu Yatırımlarının Yapısı ve Gelişimi. İçinde: İ. Ü. İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 49, 185-207.
• Mutluer, K., Öner, E., & Kesik, A. (2005). Bütçe Hukuku. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayını.
• Özatay, F. (2012). Mali Disiplin ve Büyüme: Türkiye Deneyimi. TEK Tartışma Metni, 110, 1-11.
• Öztürk, N. (2015). Kamu Maliyesi. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Özyılmaz, A. (2016). Para ve Maliye Politikaları Arasındaki Koordinasyonun Makroekonomik Değişkenler Üzerindeki Etkinliği. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (1), 28-34.
• Pehlivan, O. (2004). Kamu Maliyesi. Trabzon: Derya Kitabevi.
• Rodrik, D. (2012). The Turkish Economy After the Global Financial Crisis. Ekonomi-TEK Tartışma Metni, 1 (1), 41-61.
• Sayar, N. S. (1974). Kamu Maliyesi, Bütçe Prensipleri ve Tatbikatı. 2.cilt, 5. Baskı. İstanbul: Sermet Matbaası.
• SBB [T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı] (2018). Gösterge ve İstatistikler: Kamu Kesimi Genel Dengesi. (Erişim: 21.01.2019), http://www.sbb.gov.tr/kamu- kesimi-genel-dengesi/
• Sezgin, S. (2013). Türkiye Ekonomisi. Ankara: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Sezgin, Z. (2017). Kriz Sonrası Türkiye Ekonomisinde Mali Baskınlık. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (1), 81-94.
• Söyler, İ. (2006). Kamu Mali Yönetim Sisteminin Bütçe Teknik ve Süreçlerindeki Değişiklikler ve Yenilikler Açısından Değerlendirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 283-300.
• Sungur, O. (2015). 2000 Sonrası Türkiye Ekonomisi: Büyüme, Enflasyon, İşsizlik, Borçlanma ve Dış Ticarette Gelişmeler. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 9 (19-20), 243-269.
• Şentürk, S. H., Karakurt, B., & Şahingöz, B., (2017). Mali Disiplin ve Enflasyon İlişkisi Üzerine Bir Analiz: Türkiye Örneği. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 3 (2), 185-204.
• Şimşek H. A., & Altay, A. (2009). Küresel Kriz Ortamında Türkiye’de Maliye Politikalarının Değerlendirilmesi. Finans Politik Ekonomik Yorumlar Dergisi, 46 (528), 11-24.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı (2013). Orta Vadeli Program:2014-2016. Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı.
• T.C. Maliye Bakanlığı (2004). 1993-2003 FFF Kamu Hesapları Bülteni. Ankara: Muhasebat Genel Müdürlüğü.
• T.C. Maliye Bakanlığı (2012). 2011 Yılı Genel Faaliyet Raporu. Ankara: Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü.
• T.C. Maliye Bakanlığı (2017). 2018 Yılı Bütçe Gerekçesi. Ankara: Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü.
• Temelli, S. (2007). Devlet Bütçesi ve Gelişimi ve 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi Kontrol Kanunun Çukurova Üniversitesi Uygulaması. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Çukurova Üniversitesi.
• TEPAV (2012). Mali İzleme Raporu. Ankara: İstikrar Enstitüsü.
• Tokatlıoğlu, M., & Selen, U. (2017). Maliye Politikası. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Torun, O. N. (1968). Devlet Bütçesi Ders Notları (Teksir). Eskişehir.
• Tosun, E. (2007). Kamu Mali Yönetimi Devlet Bütçesi Odaklı Bir Yaklaşım. Ankara: Devlet Bütçe Uzmanları Derneği Yayını.
• Tunçer, M., & Kılıçer, E. (2013). Örnek Ülkelerde ve Türkiye’de Çok Yıllı Bütçeleme Sistemi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar Dergisi, 50 (580), 109-126.
• Turan, Z. (2015). 2002-2012 Yılları Arasında Türk İktisat Politikasındaki Gelişmeler. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (1), 223-235.
• Tüğen, K. (2005). Devlet Bütçesi. İzmir: Bassaray Matbaası.
• Tüğen, K., & Dağ, M. (2018). Türkiye’de Bütçe Açıklarının Sürdürülebilirliğinde İç Borçlanmanın Rolü: Dönemsel Bir Analiz. Yönetim ve Ekonomi, 25 (2), 391-408.
• Türk, İ. (2005). Maliye Politikası, Amaçlar, Araçlar ve Çağdaş Bütçe Teorileri. Ankara: Turhan Kitabevi.
• TÜSİAD (2012). Türkiye Ekonomisi 2013. İstanbul: TÜSİAD Ekonomik Araştırmalar Bölümü.
• Uluatam, Ö. (2003). Kamu Maliyesi. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Ulusoy, A. (2006). Maliye Politikası. Konya: Mikro Yayıncılık.
• Ulusoy, A., Yamak, R., & Şahingöz, B. (2016). Faiz Dışı Dengenin Ekonomik Büyüme ve İşsizlik Üzerine Etkisi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 8 (1), 1-33.
• Yüce, G., Akıncı, M., & Yılmaz, Ö., (2013). Türkiye Ekonomisinde Temel Ekonomik ve Finansal Göstergeler Bağlamında 2002 Öncesi ve Sonrası. Maliye Dergisi, 164, 183-207.