OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLARDA DÜZENLİ FİZİKSEL AKTİVİTENİN BESLENME VE UYKU DÜZENİNE ETKİSİ: ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİNE DAYALI BİR FENOMENOLOJİK İNCELEME

Yıl 2025, Cilt: 19 Sayı: 2, 12 - 25, 31.08.2025

Murat Kul , Zeynep Hazal Ateş

https://doi.org/10.61962/bsd.1610136

Öz

Bu çalışmanın amacı, 2 ay boyunca düzenli olarak uygulanan fiziksel aktivitelerin okul öncesi çocukların uyku düzeni ve beslenme alışkanlıkları üzerindeki etkilerini incelemektir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada incelenen fenomen, 2-4 yaş arası çocukların 8 haftalık düzenli fiziksel aktiviteler sonrası beslenme ve uyku düzenleriyle ilgili öğretmen deneyimleridir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik (olgubilim) desen kullanılmıştır. Ayrıca çocukların beslenme ve uyku düzenleri hakkında yarı yapılandırılmış görüşme tekniği uygulanmıştır. Veri toplama süreci Bayburt ilinde özel bir anaokulda öğrenim gören ve haftada 3 gün düzenli olarak fiziksel egzersiz yapan 2-4 yaş aralığındaki çocukların öğretmenleri ile yüz yüze görüşme yapılarak gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik desen içerisinde yer alan tümevarımsal doküman analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Analiz sonucunda daha önceden uykuya direnç gösteren okul öncesi çocukların fiziksel egzersiz sonrasında öğlen uykusuna olan dirençlerinin kırıldığı tespit edilmiş ancak uyku sürelerindeki değişiklik net olarak gözlemlenememiştir. Ayrıca beslenme düzeni açısından iştahsız olan ve/veya yemek yemeyi reddeden çocukların dirençlerinin kırıldığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak okul öncesi çocuklara uygulanan egzersizlerin çocukların öğlen uykusuna pozitif yönde etki ettiğini ve beslenme alışkanlığı açısından iştahsız olan çocukların porsiyonlarını arttırdığı ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Beslenme Alışkanlıkları , Fenomenoloji , Fiziksel Aktivite , Okul Öncesi , Uyku Düzeni.

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımızı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimizi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimizi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımızı çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimizi beyan ederiz. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumuzu bildiririz.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

THE EFFECT OF REGULAR PHYSICAL ACTIVITY ON NUTRITION AND SLEEP PATTERNS IN PRESCHOOL CHILDREN: A PHENOMENOLOGICAL INVESTIGATION BASED ON TEACHERS' VIEWS

Öz

The aim of this study is to examine the effects of regular physical activities applied for 2 months on the sleep patterns and eating habits of preschool children. For this purpose, the phenomenon examined in the study is the experiences of teachers regarding the nutrition and sleep patterns of children aged 2-4 after 8 weeks of regular physical activities. In the study, a phenomenological design, one of the qualitative research methods, was used. In addition, a semi-structured interview technique was applied regarding the nutrition and sleep patterns of children. The data collection process was carried out by face-to-face interviews with teachers of children aged 2-4 who study in a private kindergarten in Bayburt province and do regular physical exercise 3 days a week. The obtained data were analyzed with the inductive document analysis method included in the phenomenological design, one of the qualitative research methods. As a result of the analysis, it was determined that the resistance of preschool children, who were previously resistant to sleep, to afternoon naps was broken after physical exercise, but no change in sleep duration was clearly observed. In addition, it was determined that the resistance of children who had no appetite and/or refused to eat in terms of their nutrition patterns was broken. As a result, it can be stated that exercises applied to preschool children have a positive effect on their afternoon sleep and increase the portions of children who have poor appetite in terms of eating habits.

Anahtar Kelimeler

Physical Activity , Nutritional Habits , Sleeping Patterns , Phenomenology , Preschool

Proje Numarası

-

Kaynakça

• 1. Orhan R., Ayan S. (2018). Psiko-Motor ve gelişim kuramları açısından spor pedagojisi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 8(2), 523-540.
• 2. Aydoğan AU. (2018). Spor yapan çocukta beslenme. Klinik Tıp Pediatri Dergisi, 10(5), 19-27.
• 3. Aydoğan Y., Özyürek A., Akduman G. (2015). Okul öncesi dönem çocuklarının spora ilişkin görüşlerinin incelenmesi. International Journal of Sport Culture and Science. 3(Special Issue 4) 595-607.
• 4. Baysal A. (2007). Beslenme. Şahin Matbaacılık, Ankara
• 5. Akder RN., Meseri R., Çakıroğlu FP. (2018). Okul çağı çocukluk döneminde beslenme eğitimi. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi. 7(2), 1-10.
• 6. Christian P., Mullany LC., Hurley KM., Katz J., Black RE. (2015). Nutrition and maternal, neonatal, and child health. In Seminars in perinatology. 39(5), 361-372. WB Saunders.
• 7. Aktaç Ş., Kızıltan G., Avcı S. (2019). Beslenme eğitimi müdahalesine aile katılımının okul öncesi dönemdeki çocukların beslenme durumlarına etkisi. Eğitim ve Bilim. 44(199).
• 8. Türkiye Beslenme Rehberi TÜBER 2015, T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1031, Ankara: 2022.
• 9. Keskin K., Çubuk A., Öztürk Y., Alpkaya U. (2017). 12–14 yaş çocukların fiziksel aktivite düzeyleri ile beslenme davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. İstanbul Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi. 7(3), 34-43.
• 10. Yücecan S., Pekcan G., Açık S., Baysan M., Rakıcıoğlu N., Oğuz N., ... Akal E. (1993). Ankara'da yaz okullarına devam eden çocuk ve gençlerin beslenme alışkanlıkları. Beslenme ve Diyet Dergisi. 22(2), 179-194.
• 11. Özvurmaz S., Çalışır H. (2018). Okul öncesi dönemdeki çocukların uyku alışkanlıkları ve beslenme durumları. Life Sciences. 13(4), 44-55.
• 12. Ünsal G., Karğalı EÜ., Tan AK., Ongun EA. (2021). 6-10 Yaş arası çocuklarda uyku alışkanlıkları, uyku sorunları ve etkileyen faktörler. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 13(4), 216-232.
• 13. Azimova L., Özkul E., Ergün C. (2021). 10-12 Yaş okul çocuklarında beslenme ve fiziksel aktivitenin vücut kompozisyonu ve uyku kalitesine etkisi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi. (31), 943-950.
• 14. Orhan R. (2019). Çocuk gelişiminde fiziksel aktivite ve sporun önemi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 9(1), 157-176.
• 15. Çebi Aİ., İmamoğlu O. (2022). Sporcu ve sedanter üniversite öğrencilerinde uyku kalitesinin araştırılması. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi. 8(2), 375-386.
• 16. Çifdalöz M. (2021). Aktif spor yapan ve aktif spor yapmayan spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin uyku kalitesinin incelenmesi (Doctoral dissertation, Marmara Universitesi (Turkey).
• 17. Štefan L., Sporiš G., Krističević T., Knjaz D. (2018). Associations between sleep quality and its domains and insufficient physical activity in a large sample of Croatian young adults: a cross-sectional study. BMJ open. 8(7), e021902.
• 18. Bülbül S., Kurt G., Ünlü E., Kırlı E. (2010). Adolesanlarda uyku sorunları ve etkileyen faktörler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi. 53(3), 204-210.
• 19. Akçay D., Yıldırımlar A., Aksu S. (2021). Hemşirelerin uyku durumlarını etkileyen faktörler. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences. 13(1).
• 20. Blundell JE., Gibbons C., Caudwell P., Finlayson G., Hopkins M. (2015). Appetite control and energy balance: impact of exercise. Obesity reviews. 16, 67-76.
• 21. Cengiz ŞŞ., Delen B. (2019). Gençlerde fiziksel aktivite düzeyi. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 110-122.
• 22. Fillon A., Beaulieu K., Miguet M., Bailly M., Finlayson G., Julian V., ... Thivel D. (2020). Does exercising before or after a meal affect energy balance in adolescents with obesity?. Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases. 30(7), 1196-1200
• 23. Miguet M., Fillon A., Khammassi M., Masurier J., Julian V., Pereira B., ... Thivel D. (2018). Appetite, energy intake and food reward responses to an acute High Intensity Interval Exercise in adolescents with obesity. Physiology & behavior. 195, 90-97.
• 24. Yüksel E., Akıl M. (2019). Adölesanlarin fiziksel aktivite seviyeleri ile obezite farkindalik düzeyleri ve beslenme davranişlarinin incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi. 13(3), 185-193.
• 25. Thivel D., Roche J., Miguet M., Fillon A., Khammassi M., Beaulieu K., ... Boirie Y. (2020). Post-moderate-intensity exercise energy replacement does not reduce subsequent appetite and energy intake in adolescents with obesity. British Journal of Nutrition. 123(5), 592-600.
• 26. Antczak D., Lonsdale C., Lee J., Hilland T., Duncan MJ., del Pozo Cruz B., ... Sanders T. (2020). Physical activity and sleep are inconsistently related in healthy children: A systematic review and meta-analysis. Sleep Medicine Reviews. 51, 101278.
• 27. Baron KG., Reid KJ., Zee PC. (2013). Exercise to improve sleep in insomnia: exploration of the bidirectional effects. Journal of Clinical Sleep Medicine. 9(8), 819-824.
• 28. Kermen S., Aktac S. (2018). Picky Eating and Risk Factors in Children/Cocuklarda Secici Yeme ve Risk Faktorleri. The Journal of Current Pediatrics. 16(3), 85-103.
• 29. Chennaoui M., Arnal PJ., Sauvet F., Léger D. (2015). Sleep and exercise: a reciprocal issue?. Sleep medicine reviews. 20, 59-72.
• 30. Duraccio KM., Jensen CD. (2017). Associations between physical and sedentary activity regularity and sleep in preschoolers and kindergartners. Sleep Health. 3(4), 263-268.
• 31. Janssen X., Martin A., Hughes AR., Hill CM., Kotronoulas G., Hesketh KR. (2020). Associations of screen time, sedentary time and physical activity with sleep in under 5s: A systematic review and meta-analysis. Sleep medicine reviews. 49, 101226.
• 32. Kovacevic A., Mavros Y., Heisz JJ., Fiatarone Singh MA. (2018). The effect of resistance exercise on sleep: A systematic review of randomized controlled trials. Sleep medicine reviews. 39, 52–68.
• 33. Kredlow MA., Capozzoli MC., Hearon BA., Calkins AW., Otto MW. (2015). The effects of physical activity on sleep: a meta-analytic review. Journal of behavioral medicine. 38, 427-449.
• 34. Tse CYA., Lee HP., Chan KSK., Edgar VB., Wilkinson-Smith A., Lai WHE. (2019). Examining the impact of physical activity on sleep quality and executive functions in children with autism spectrum disorder: A randomized controlled trial. Autism. 23(7), 1699-1710.
• 35. Singh GK., Kenney MK. (2013). Rising prevalence and neighborhood, social, and behavioral determinants of sleep problems in US children and adolescents, 2003–2012. Sleep disorders. 2013(1), 394320.
• 36. Zhao H., Lu C., Yi C. (2023). Physical activity and sleep quality association in different populations: a meta-analysis. International journal of environmental research and public health, 20(3), 1864.
• 37. Yıldırım A., Şimşek H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• 38. Tekindal M., Uğuz Ş. (2020). Nitel araştırma yöntemi olarak fenomenolojik yaklaşımın kapsamı ve sürecine yönelik bir derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi. 20(1), 153-172.
• 39. Magaldi D., Berler M. (2020). Semi-structured interviews. Encyclopedia of personality and individual differences. 4825-4830.
• 40. McDowall PS., Galland BC., Campbell AJ., Elder DE. (2017). Parent knowledge of children's sleep: A systematic review. Sleep medicine reviews. 31, 39-47.
• 41. Ophoff D., Slaats MA., Boudewyns A., Glazemakers I., Van Hoorenbeeck K., Verhulst, S. L. (2018). Sleep disorders during childhood: a practical review. European journal of pediatrics. 177, 641-648.
• 42. Merdol TK. (2017). İştahsız çocuk yönetimi: Diyetisyenlere düşen görevler. Beslenme ve Diyet Dergisi. 45(3), 199-203.
• 43. Martinez-Avila WD., Sanchez-Delgado G., Acosta FM., Jurado-Fasoli L., Oustric P., Labayen I., ... Ruiz JR. (2020). Eating behavior, physical activity and exercise training: a randomized controlled trial in young healthy adults. Nutrients. 12(12), 3685.
• 44. Sundler, AJ., LindbergvE., NilssonvC., PalmérvL. (2019). Qualitative thematic analysis based on descriptive phenomenology. Nursing open. 6(3), 733–739.
• 45. Büyüköztürk Ş., Kılıç-Çakmak E., Akgün Ö. E., Karadeniz Ş., Demirel, F. (2019). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• 46. Holloway I., Wheeler S. (1996). Qualitative research for nurses. Oxford: Blackwell Science Ltd