Usage of Natural Stone in Historical Environments: Trabzon “Ortamahalle” Example

Yıl 2021, , 333 - 347, 31.12.2021

Hilal Kahveci , Makbulenur Bekar

https://doi.org/10.33905/bseusbed.1015396

Öz

Historical environments have an important archive value as they carry the traces of the social and cultural life in the past to the present and due to the correct relations established between human-nature-structure. With urbanization, the interventions to some historical environments have increased, and these environments have been put into use with restoration and protection processes. Structural and plant components that compose historical textures create impressions in people's memory and are effective in the perception of urban identity and readability. Most of the structural elements of these textures are built with the use of natural stone. Historical streets are one of the most beautiful places of use of natural stone. In this context, Ortamahalle historical street, which is one of the oldest historical districts of Trabzon province, was chosen as the study area. This study aims to reveal the landscape value of the natural stone elements used in the construction of ancient times in Trabzon Ortamahalle, which is a historical street, and to emphasize their contribution to the sustainability of urban areas. The factor analysis was used to determine the level of importance among the parameters of aesthetic, original, functional, memorable, impressive, harmonious, natural, continuous, perceptible, integrity effect. The 'One-Sample T' test was used to determine whether the parameters were statistically significant, and correlation analysis was used to see the relationship between the 'One-Sample T' test and parameters themselves. As a result, it was determined that there is a significant relationship between the purpose and areas of use of natural stone and the landscape value according to the P˂0.01 value. In line with the findings obtained as a result of the study, suggestions were made for future work regarding the design, implementation, and studies.

Anahtar Kelimeler

Landscape design, natural stone, historical street

Tarihi Çevrelerde Doğal Taş Kullanımı; Trabzon “Ortamahalle” Örneği

Öz

Tarihi çevreler geçmişte yaşanan sosyal, kültürel yaşamın izlerini günümüze taşıması ve insan-doğa-yapı arasında kurulan doğrudan ilişkiler nedeniyle önemli bir arşiv niteliğindedir. Kentleşmeyle birlikte bazı tarihi çevrelere yapılan müdahaleler artmış restorasyon ve koruma işlemleri ile kullanıma açılmıştırlar. Tarihi dokuları oluşturan yapısal ve bitkisel bileşenler insanların belleğinde izlenimler oluşturmakta kent kimliği ve okunabilirlik algısında etkili olmaktadır. Bu dokuların yapısal elemanlarının büyük bölümü doğal taş kullanımıyla inşa edilmektedir. Tarihi sokaklar ise doğal taşın en güzel kullanım yerlerinden biridir. Bu bağlamda çalışma alanı Trabzon ilinin en eski tarihi mahallerinden olan Ortamahalle tarihi sokağı seçilmiştir. Bu çalışmanın amacı, tarihi bir sokak olan Trabzon Ortamahalle’de eski dönemlere ait yapılaşmada kullanılan doğal taş elemanların peyzaj değerini ortaya koymak ve kentsel alanların sürdürülebilirliğine katkılarını vurgulamaktır. Çalışmada estetik, özgün, işlevsel, hatırlanabilir, etkileyici, uyumlu, doğal, sürekli, algılanabilir, bütünlük etkisi parametreleri arasındaki önem düzeyini belirleyebilmek için faktör analizi, parametrelerin istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığını belirlemek için ‘One-Sample T’ testi uygulanmış, ‘One-Sample T’ testi ve parametrelerin kendi aralarındaki ilişkiyi görebilmek için de korelasyon analizi yapılmıştır. Sonuç olarak doğal taşın kullanım amaç ve alanları ile peyzaj değeri arasında P˂0,01 değerine göre anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Çalışma sonucunda elde edilen bulgular doğrultusunda gelecekte yapılacak olan tasarım, uygulama ve çalışmalara dair önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Peyzaj tasarımı, doğal taş, tarihi sokaklar

Kaynakça

• Acar C, Güneroğlu A.N. (2009). Trabzon kentindeki çizgisel bitki kompozisyonlarının tür çeşitliliği ile işlevsel ve görsel değerleri üzerine bir araştırma, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Ekoloji dergisi, Trabzon, 18 (72). 65-73
• Acar, C., Sakıcı, Ç. (2008) Assessing Landscape Perception of Urban Rocky Habitats, Building and Environment. 43. 1153-1170.
• Alptekin, G. (2021). Sürdürülebilirlik Bağlamında Marmara Mermeri ve Güncel Tasarım Örnekleri, Online Journal of Art and Design volume 9, issue 4.
• Altınçekiç H. (2001). Bazı Dogal Taşların İrdelenmesi ve Peyzaj Düzenlemelerinde Kullanım Olanakları, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 51(1).
• Aydın, Ö. ve Alemdağ E. L. (2014). Karadeniz Geleneksel Mimarisinde Sürdürülebilir Malzemeler; Ahşap ve Taş, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 7 Sayı: 35.
• Bekar, M., Pulatkan, M., Güneroğlu, N., (2017). Tarihi Bir Sokak Analizi Trabzon “Orta Mahalle” Örneği. Akademik Sosyal Araştırma Dergisi, 44, 487-503.
• Bulut Z, Yılmaz H (2008) Determination of landscape beauties through visual quality assessment method: a case study for Kemaliye (Erzincan/Turkey), Environ. Moni.t Assess, 141: 121-129.
• Büyükmıhçı, G., Salgın, B. ve Özkan, A. (2015). Yeşil Çatı Çözümlerinin Tarihi Dokularda Geleneksel Çatı Örtüsü Olarak Uygulanabilirliği Üzerine Bir İnceleme, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 31(2): 163-171.
• Carta, L., Calcaterra, D., Piergiulio, C., Cappelletti, P., Langella, A. ve Gennaro, M. (2005). The stone materials in the historical architecture of the ancient centerof Sassari: distribution and state of conservation, Journal of Cultural Heritage 6, 277–286.
• Clay GR, Smidt RK (2004) Assessing the validity and reliability of descriptor variables used in scenic highway analysis, Landscape and Urban Planning, 66 (4): 239-255
• Çelik, M.Y., Kavuşan, G. (2001). Doğal Taş ve Mermerlere Uygulanan Yüzey Şekillendirme Teknikleri, 4.Endüstriyel Hammaddeler Sempozyumu, İzmir.
• Çelik, M. Y. (2003). Dekoratif Doğal Yapı Taşlarının Kullanım Alanları ve Çeşitleri, MADENCİLİK, 42(1), 3-15.
• Erdoğan, E. (2006). Çevre ve Kent Estetiği, ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 8(9).
• Ertem, Z.K., Turgut, H. (2020). Kültürel Peyzaj Planlaması Kapsamında Tarihi Çevrelere Yönelik Kentsel Tasarım Önerileri: Tarihi İspir Kalesi ve İspir Evleri, Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(3): 2076-2089.
• Güneroğlu, N., (2017). Akarsu Rehabilitasyonunun Peyzaj Kalitesi Üzerindeki Etkileri. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 18(1). 10-20.
• Gürdal, E. ve Acun Özgünler, S. (2016). Tarihi Yapıların Onarımında Doğal Taş Seçimi ve Kullanımı, Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, Sayı:16, Sayfa:27-35.
• Hasbay, U. Ve Hattap, S. (2017). Doğal Taşlardaki Bozunma (Ayrışma) Türleri ve Nedenleri, Munzur Üniversitesi Bilim ve Gençlik Dergisi, Cilt:5, S:1.
• Kan, H. (2009). Tarakli Yerleşimindeki Tarihi Dokunun Sürdürülebilirliği Bağlaminda Kentsel Koruma Ve Geliştirme Stratejileri, Bartın Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Bartın.
• Kap Yücel, S.D. ve Salt, E. 2018. Kültürel Peyzajların Tarihsel Süreç İçerisindeki Değişimlerinin Tespiti: Bursa İznik Örneği, PLANLAMA, 28(1):40–55.
• Karahan, D.S. 2018. Dünyada ve Türkiye’de Doğal Taşlar, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Fizibilite Daire Başkanlığı, mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/bilgi-merkezi/maden-serisi/img/DOGALTAS.pdf (Erişim:2021).
• Lynch, K. (2010). Kent İmgesi,1. İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Müderrisoğlu H, Eroğlu E (2006) Bazı ibreli ağaçların kar yükü altında görsel algılanmasındaki farklılıklar, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, 1: 136-146.
• Raju, K. ve Ravinhar, S. (2021). Detailed review on natural stone materials in architecture, Materials Today: Proceedings 45, 6341–6347
• Siegesmund. S. ve Snethlage, R. (2011). Stone in Architecture, Springer, Berlin, Heidelberg, ISBN: 978-3-642-14474-5.
• URL 1. (2021). https://www.akcaabat.bel.tr/turizm-rehberi-detay.aspx?id=1(erişim 2021).
• Yavuz, H. 2010. Doğal Taş Elemanlarının Peyzaj Düzenlemelerinde Kullanımı, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Y.Lisans Tezi, İstanbul.
• Yüksel, U. ve Eraslan, Ş. (2019). Jeolojik Miras Niteliğindeki Doğal Taşların Peyzaj Tasarımında Kullanım Olanakları, Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 69-89.