II. Meşrutiyet (1908-1920) Dönemi ile Cumhuriyet Dönemi (1923-1950) Turancılık Konulu Şiirlerin Tematik Açıdan Karşılaştırılması

Yıl 2022, , 111 - 133, 30.06.2022

Hasan Hüseyin Gök , Ali Pulat

https://doi.org/10.33905/bseusbed.1085281

Öz

II. Meşrutiyet dönemi (1908-1920) Osmanlı Devleti’nin büyük toprak kayıpları yaşadığı dönem olmakla birlikte Türkçülük akımının iyiden iyiye güçlendiği siyasi ve sosyo-kültürel alanda boy gösterdiği bir zaman dilimidir. 19.yy’da Macar bilim adamlarının jeopolitik bir tez olarak geliştirdikleri Turancılık fikri, Osmanlı Devleti’nin Türkçü fikir adamları tarafından farklı şekilde anlaşılmış ve Türk birliği olarak değerlendirilmiştir. Turancılık fikrinin II. Meşrutiyet döneminde ilk olarak romantik tarzda geliştiği ve 1923 yılında ise Ziya Gökalp’ın Türkçülüğün Esasları eserinde ilmi boyutta ele alınarak Türkçülüğün uzak mefkûresi olarak tanımlandığı anlaşılmaktadır. Turan kavramının toplum nezdinde bilinmesi, kabul görmesi ve meşruiyet kazanmasında şiir, yazın türü olarak en etkili araç olarak görülmüştür. Bu kapsamda hem II. Meşrutiyet dönemi (1908-1920) hem de Cumhuriyet döneminde (1923-1950) Türk şiirinde Turancılık fikrinin tematik olarak şiire yansımasının araştırılması kavrama yüklenen anlamları ortaya koymak adına önemli bir görevi yerine getirecektir. Bu düşünceden hareketle çalışmamızda her iki dönemde Turancılık fikrinin işlendiği şiirler tespit edilmiş ve tematik olarak benzerlikleri ve farklılıkları ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Turancılık, II. Meşrutiyet Dönemi, Cumhuriyet Dönemi, Tematik, karşılaştırma

Thematic Comparison Between The II. Constitutional Period (1908-1920) and The Republic Period (1923-1950) Poems on Turanism

Öz

II. Constitutional Monarchy Period (1908-1920); although the Ottoman Empire experienced great territorial losses, it was a time period in which the Turkism movement became stronger and appeared in the political and socio-cultural field.The idea of Turanism, which Hungarian scientists developed as a geopolitical thesis in the 19th century, was understood differently by the Turkist intellectuals of the Ottoman Empire and evaluated as a Turkish unity.It is understood that it first developed in a romantic style during the II.Constitutional Era, and in 1923, it was discussed in the scientific dimension in Ziya Gökalp's work Türkçülüğün Esasları, and it was defined as the distant ideal of Turkism.Poetry as a literary genre has been seen as the most effective tool for the concept of Turan to be known, accepted and legitimized by the society.In this context, both knowing the thematic reflection of the idea of Turanism in Turkish poetry in the II. Constitutional Period (1908-1920) and the Republican Period (1923-1950) will fulfill an important task in order to reveal the meanings attributed to the concept. Based on this idea, in our study, the poems in which the ideas of Turanism were handled in both periods were determined and their thematic similarities and differences were revealed.

Anahtar Kelimeler

Turanism, II.Constitutional Period, Rebuplican Period, Thematic, Comparison

Kaynakça

• Abbasoğlu, S., & Jorma, A. (2020). Turan Yolunda Mehmet Sadık Aran. Doğu Kütüphanesi.
• Ağaoğlu, A. (1926). Kurultay Münasebetiyle. Türk Yurdu, 179, 18.
• Aka Gündüz. (1913). Seher Yıldızı. Türk Yurdu, 44, 353- 355.
• Aka Gündüz. (1913). Bozgun. Altın Armağan 2 Türk Yurdu’nun Hediyesi, 2, 465.
• Aktuğ, S. (1914). Turan Yolcularına. Türk Yurdu, 51, 51.
• Âşık, H. (1947). Âşık Der ki. Kızılelma, 9, 6.
• Âşık, H. (1948). Türk İşçisine Armağan. Kızılelma,10, 10.
• Atay, F.R. (1944). Irkçı ve Turancı.İstanbul Kültür, 15, 1.
• Atay, K. (1948). Elde Ne Kaldı. Kızılelma, 10, 15.
• Atay, S. (1947). Bir Gün Olur. Kızılelma, 8, 15.
• Atsız. (1934). Yirminci Asırda Türk Meselesi I: Türk Birliği. Orhun, 8, 141-144.
• Atsız. (1950). Türkçülük Değişmez Bir Fikirdir. Orkun, 4, 3.
• Atsız, H.N. (1923). “Suallerimiz ve Cevaplar. Yeni Mecmua, 85, 444.
• Atsız. (1947). 3 Mayıs 1944. Kür Şad, 2, 4. Ayın, F. (1998). Cumhuriyet Döneminde Türkçülük hareketleri (1931-1945) (Tez No: 73602). [Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giriş.jsp.
• Banarlı, N.S. (1943). Büyük Ülküler ve Küçük İdealistler. Orhun, 11, 3.
• Celal Sahir. (1915). Ordu’nun Duası. Türk Yurdu, 89, 191.
• Celal Sahir. (1914). Gönüllü Türküsü. Türk Yurdu, 74, 25. Cihangir, E. (1999). Turancılığın Tarihi ve Siyasi Unsurları Üzerine Bazı Mülahazalar. Türk Yurdu, 139-140-141, 121-128. Cihangir, E. (2011). Turan, pan-Turanizm ve Kitap Üzerine, s.VII-XVII, İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Demirkan, T. (2020). Macar Turancıları. Selenge Yayınları.
• Doğan. (1916). Büyük Rüya. Türk Yurdu,102, 327.
• Dündar Alp. (1913). Türk Kartalı. Büyük Duygu, 1, 5.
• Emin Nihat. (1913). Pürümel Bir İnilti. Büyük Duygu,17, 287-288.
• Enis Behiç. (1915a). Münzevi Çoban. Donanma, 52-102, 827.
• Enis Behiç. (1915b). Turan Kızları. Donanma, 34, 82.
• Enis Behiç. (1915c). Moskova. Donanma,29, 3.
• Enis Behiç. (1915d). Şair ve Hilal. Donanma, 28-76, 439.
• Enis Behiç. (1915e). Süvariler. Türk Yurdu, 6, 97-98.
• Fikret Ziya. (1913). Emelimin Kanunları. Türk Yurdu, 36, 197.
• Gençosman, M.N. (1942). Eski Yurdlara. Tanrıdağ,12, 15. Gökalp, Z. (2018). (Bakışımlı Tam Metin Yeni Harflere Aktaran: Mehmet Çalışkan). Türkçülüğün Esaslari. Historia Kitap.
• Gökalp, Z. (1912). Turan. Türk Yurdu, 2, 24.
• Gökalp, Z. (1914a). Türk Milleti ve Turan Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak 8. Türk Yurdu, 62, 238-240.
• Gökalp, Z. (1914b). Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak- Mefkure 7. Türk Yurdu, 56, 136-139.
• Gökyay, O.Ş. (2002). DİA İslam Ansiklopedisi C. 25, TDV Yayınları, İstanbul 2002, s. 559-561.
• Gültepe, N. (1999). Turan ve Turancılık Tarihinin Kaynakları. Turan Kültür Vakfı Yayınları. Gültepe, N. (2014). Kızılelma'nın İzinde: Turan Dünyasının Onbin Yıllık Sırr. Ötüken Neşriyat.
• Hacıeminoğlu, N. (1981). Ziya Gökalp’te Turan Fikri. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 23, 215-227).
• Hamdullah, S. (1925). Hitabet. Türk Yurdu, 9, 104.
• Heyd, U. (1979). Türk Ulusçuluğunun Kökenleri. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Hikmet, M. (1940). Orda Ne Var.Bozkurt, 3, 77.
• Hocaoğlu. (1947). Turancılık.Kür Şad, 2, 2-13.
• İnan, A. (1947). Türkçülük Telakkiniz Nedir?. Kızılelma, 3, 7.
• İsmet Tümtürk. (1962), İsmet Tümtürk‟ün Sorgusundan. Orkun, 3-4, 32.
• Kadıgil, Y. (1940). Türkmen Kızı. Bozkurt, 8, 187.
• Karaağaçlı. (1944). Aldık da Geldik. Kopuz, 12, 256. Korkmaz, A. (1994). Ziya Gökalp Aksiyonu Meşrutiyet ve Cumhuriyet üzerindeki Tesirleri. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Köprülüzâde Mehmet Fuad. (1913). Türk’ün Duası. Türk Yurdu, 34, s.165. Tutibay Yayınları ikinci cilt (cilt 3-4).
• Landau, J. M. (1999). Pantürkizm. Sarmal Yayınevi.
• M. Nermi. (1913). Sen Yaşayacaksın. Büyük Duygu, 3, 39.
• Minorsky, V. (2001). Turan. İ.A. M.E.B. 2, 107-113.
• Ozaner, K. F. (1940). Turan Ufuklarına. Bozkurt, 5, 112.
• Öcal, C.O. (1942). Birlik. Tanrıdağ, 3, 15.
• Öcal, C.O. (1939) . Ozan Söylüyor. Kopuz, 1-6, 237. Ömer Seyfettin. (1980). Yarınki Turan Devleti. Su Yayınları. Ömer Seyfettin. (1918). Kırk Kız. Kırım, 2, 38-40.
• Önelçin, A. (1940). Seni Bir Peri Bekler. Bozkurt, 8, 197. Önen, N. (2003). Turancı Hareketler: Macaristan ve Türkiye (1910-1944) (Tez No:126338). [Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giriş.jsp.
• Özdemir, M. (2010). Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 323-343. Özdoğan, G.G. (2002a). ‘Dünyada ve Türkiye’de Turancılık’ Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce. Milliyetçilik. İletişim Yayınları.
• Özdoğan, G.G. (2002b). Turan”dan “Bozkurt”a Tek Parti Döneminde Türkçülük (1931-1946). İletişim Yayınları.
• Özerdim, S. (1940). Turan. Bozkurt, 3, 70.
• Özkan, U.B. (2019). Eğitim Bilimleri Araştırmaları İçin Doküman İnceleme Yöntemi. Pegem Akademi.
• Polat, N.H. (2014). Şair Ömer Seyfettin Bütün Şiirleriyle. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Prof. Dr. Nurullah Çetin ile Turancılık Üzerine Söyleşi https://www.tarihistan.org/prof-dr-nurullah-cetin-ile-turancilik-uzerine-bir-soylesi/15391 (Erişim Tarihi:16 Ekim 2019).
• R. Arda. (1942). Vuran Yok. Tanrıdağ, 9, 8.
• Rıza Nur. (1982). Türk Tarihi. Toker Yayınları.
• Sarınay, Y. (1994). Türk Milliyetçiliğinin Tarihî Gelişimi ve Türk Ocakları: 1912-1931. Ötüken Neşriyat.
• Sevtürk, A. (1948). Özlem. Kızılelma, 16, 12. Şahin, H. (2015). Düzyazılarından Hareketle Ziya Gökalp’in Manzumelerinin Tematik Tahlili (Tez No: 423586). [Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giriş.jsp
• Şimşek, A.C. (1942). Uslanmalıdır. Tanrıdağ,13, 7.
• Tansel, F.A. (1952). Ziya Gökalp Külliyatı- I Şiirler ve Halk Masalları. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Tansel, F.A. (1989). Mehmed Emin Yurdakul’un Eserleri-1 Şiirler. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Tansel, F.A. (1968). “Ali Canip Yöntem”, C.XXXII, S.125(Ayrı basım), Türk Tarih Kurumu yayınları, s.65.
• Turanibaşer, C. (1947). Çağırış. Altın-Işık,5,17.
• Türkay, C. (1939). Ergenekon Türküsü. Bozkurt, 2, 47.
• Ülken, H. (1979). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. Ülken Yayınları.
• Vurucu, İ. (2011). Turancılığın Gelişim Seyri Üzerine Bazı Notlar. Turán,14, 11-21.
• Yanıkoğlu. (1947). Ben miyim?. Altın-Işık, 5, 4.
• Yegin, Y. (1948). Akacağız Turana.Kızılelma, 15, 15.
• Yeşilyurt, A.H. (1947). Hasret.Kızılelma,8, 4.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayınevi.
• Yusuf Ziya. (1915). Bir Gönüllünün Sözleri. Türk Yurdu, 89, 237.
• Yüksel, O.N. (1948). Haykırış. Kızılelma, 11, 15.