Öz
Güzel ve etkili konuşma yollarını öğreten belâgatin Türk
edebiyatındaki en olgun örnekleri Tanzimat’tan sonra görülür. Hem toplumsal hem
kültürel anlamda yenilikler devri olan Tanzimat’la birlikte, açılan yeni
okullarda Arapça kitaplar yerine Türkçe kitaplar okutulmaya başlanır. Edebiyatta
da bu yeni anlayışın izleri büyük ölçüde hissedilir ve eski belâgat anlayışı
değişmeye başlar. Genel olarak edebiyatın pek çok alanında olduğu gibi, belâgat
sahasında da Batılı müellifleri takip etme yoluna gidilir. İşte Süleyman Paşa Mebâni’l-İnşâ
ile bu yolda ilk adımı atan Türk müellifidir. Ardından Münif Paşa, İlm-i
Belâgat-La Rhétorique adlı eseriyle Batı retoriğini, Türk edebiyatı
nazariyesine uygulamaya çalışır.
Bu makalede, Türk edebiyatı nazariyat çalışmaları arasında Batılı
kaynaklardan yararlanan ilk eserler olması sebebiyle İlm-i Belâgat-La Rhétorique
ve Mebâni’l-İnşâ adlı eserler karşılaştırılacak ve hemen hemen aynı
dönemin ürünleri olan bu iki kitabın benzer ve farklı yönleri ele alınacaktır. Konuların
tasnifi, muhteva, örnek metinler vb. konularda yapılacak olan karşılaştırmalarla
Türk edebiyatında belâgat anlayışının ne ölçüde bir değişim yaşadığı gösterilmeye
çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ALTINÖRS, Atakan (2000). Dil Felsefesi Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınevi.
- BENZER, Nazife (2016). Mebâni'l-İnşâ-Cild-i Sânî.Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi.
- BİLGEGİL, Kaya (1980). Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belâgat). İstanbul: Enderun Kitabevi.
- BUDAK, Ali (2014). Osmanlı Modernleşmesi Gazetecilik ve Edebiyat. İstanbul: Bilge Kültür Yayınevi.
- KARATAŞ, Turan (2001). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Avcı Yayınları.
- KESTELLİ Raif Necdet (2000). Resimli Türkçe Kamus. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- KORKMAZ, Zeynep (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Münif Paşa. İlm-i Belâgat-La Rhétorique. Belediye Kütüphanesi. Muallim Cevdet Kitapları. No. 219. vr. 32.
- OLGUN, Tahir ( 1994). Edebiyat Lügatı. Haz. Kemâl Edib Kürkçüoğlu. İstanbul: Enderun Kitabevi.
- ORAK YILMAZ, Kadriye (2011). “Belagatin Felsefi Temeli Mantık”. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu, Çukurova Üniversitesi, Adana.
- PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali (1996). Edebiyat Sözlüğü. İstanbul: Özgür Yayınları.
- SARAÇ, M. A. Yekta (2001). Klâsik Edebiyat Bilgisi: Belâgat. İstanbul: Bilimevi Yayınları.
- YETİŞ, Kazım (1992). “Belâgat”. İslâm Ansiklopedisi. C.5. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 384-387.
- YETİŞ, Kâzım (1996). Talîm-i Edebiyat’ın Retorik ve Edebiyat Nazariyâtı Sahasında Getirdiği Yenilikler. Ankara: AKM Yayınları.
- YETİŞ, Kazım (2006). Belâgattan Retoriğe. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- YILDIZ, Fatma (2016). Mebâni'l-İnşâ-Cild-i Evvel. Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi.
Öz
The most mature examples of rhetoric Turkish literature which teaches beautiful and effective ways of speaking are seen after the Tanzimat. Together with the Tanzimat, which is revolutionary in both social and cultural sense, in the newly opened schools, Turkish books are started to be read instead of Arabic books. The traces of this new understanding in literature are also seen in great measure and understanding of old rhetoric begins to change. As it is in many fields of literature in general, Western writers are followed in the rhetoric. That’s way, Süleyman Pasha, a Turkish philosopher who took the first step on this path Mebâni’l-İnşâ. Then Münif Paşa tries to apply his Western rhetoric to the theory of Turkish literature with his work İlm-i Belâgat-La Rhétorique.
Among the works on the theory of Turkish literature in this article, the works of Ilm İlm-i Belâgat-La Rhétorique and Mebâni’l-İnşâ will be compared because it is the first works from western sources, similar and different aspects of these two books which are products of almost the same period will be discussed. Together with the classifications of the subjects, the content, the sample texts and similar comparisons to be made, it will be tried to show how much the literary mentality has changed in Turkish Literature.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ALTINÖRS, Atakan (2000). Dil Felsefesi Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınevi.
- BENZER, Nazife (2016). Mebâni'l-İnşâ-Cild-i Sânî.Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi.
- BİLGEGİL, Kaya (1980). Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belâgat). İstanbul: Enderun Kitabevi.
- BUDAK, Ali (2014). Osmanlı Modernleşmesi Gazetecilik ve Edebiyat. İstanbul: Bilge Kültür Yayınevi.
- KARATAŞ, Turan (2001). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Avcı Yayınları.
- KESTELLİ Raif Necdet (2000). Resimli Türkçe Kamus. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- KORKMAZ, Zeynep (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Münif Paşa. İlm-i Belâgat-La Rhétorique. Belediye Kütüphanesi. Muallim Cevdet Kitapları. No. 219. vr. 32.
- OLGUN, Tahir ( 1994). Edebiyat Lügatı. Haz. Kemâl Edib Kürkçüoğlu. İstanbul: Enderun Kitabevi.
- ORAK YILMAZ, Kadriye (2011). “Belagatin Felsefi Temeli Mantık”. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu, Çukurova Üniversitesi, Adana.
- PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali (1996). Edebiyat Sözlüğü. İstanbul: Özgür Yayınları.
- SARAÇ, M. A. Yekta (2001). Klâsik Edebiyat Bilgisi: Belâgat. İstanbul: Bilimevi Yayınları.
- YETİŞ, Kazım (1992). “Belâgat”. İslâm Ansiklopedisi. C.5. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 384-387.
- YETİŞ, Kâzım (1996). Talîm-i Edebiyat’ın Retorik ve Edebiyat Nazariyâtı Sahasında Getirdiği Yenilikler. Ankara: AKM Yayınları.
- YETİŞ, Kazım (2006). Belâgattan Retoriğe. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- YILDIZ, Fatma (2016). Mebâni'l-İnşâ-Cild-i Evvel. Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi.
Ayrıntılar
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2017 |
| Gönderilme Tarihi | 24 Mayıs 2017 |
| Kabul Tarihi | 8 Haziran 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 |