Kapadokya Bölgesi’nde Kırsal Bir Yerleşmenin Ortaya Çıkışı Ve Değişim Süreci: Niğde-Murtaza Köyü

Yıl 2020, , 1 - 27, 30.09.2020

Burak Falay

https://doi.org/10.33905/bseusbed.741391

Öz

Bu çalışmada, yerleşme tarihi binlerce yıl önceye giden ve geleneksel yaşam biçimini korumaya devam etmesiyle etnografik örnek oluşturan bir yerleşim üzerinden arkeolojinin araştırma sorularından birine açıklamalar getirilmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda, Kapadokya Bölgesi’nde yer alan Niğde/Murtaza Köyü’nde gerçekleştirilen saha araştırmasında, bir yerin yerleşme sahası haline gelme süreci, yerleşme dokusunun oluşum ve değişim nedenleri araştırılmıştır. Köyün arkeolojik bulguları, sözlü ve yazılı kaynakları incelenmiş, rölöve ve coğrafi bilgi sistem çalışmalarıyla da mimarinin ve yerleşme dokusunun gelişimi araştırılmıştır. Fernand Braudel’in tarihsel süreçlerin analizi için kullandığı yaklaşımı ve Martin Heidegger’in ‘’yer ve mekân üretme pratikleri’’ kavramı altında bir yerin farklı zaman dilimleri boyunca neden iskân ve inşa edilmiş olabileceği ile ilgili ileri sürdüğü çıkarımlar araştırmanın teorik çerçevesine önemli katkılar sağlamıştır. Bu yaklaşımlar çerçevesinde Murtaza Köyü’nün uzun süreli iskân süreci toplumsal, kültürel, ekonomik, politik, askeri olay ve olgular ile coğrafi koşullar etrafında analiz edilerek arkeolojik bir sorunsala yöntemsel ve düşünsel bir açıklama getirilmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kapadokya Bölgesi, Murtaza Köyü, Etnografik bir model, Arkeolojik bir sorunsal, İskan ve mimari doku

Destekleyen Kurum

İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

SDK-2016-21061

Teşekkür

Bu çalışmanın ortaya çıkmasında önemli emekleri olan saygıdeğer hocam Doç. Dr. Erhan Bıçakçı’ya teşekkürü bir borç bilirim. Anadolu’nun yerel mimarisi üzerine sahip olduğu bilgi ve tecrübeyi her daim paylaşarak bakış açıma ve çalışma yöntemime kazandırdıkları adına, aramızdan ayrılan sayın hocamız Yük. Mim. Werner H. Schnuchel’i de minnetle anarım. Özetin İngilizce çevirisini yapan Ceren Çilingir’e değerli katkıları nedeniyle çok teşekkür ederim.

The Rise Of A Rural Settlement In The Cappadocia Region And The Process Of Change: Niğde-Murtaza Village

Öz

In this study, it is aimed to bring an explanation to one of the research questions of archaeology over a settlement that dates back thousands of years and continues to preserve the traditional way of life, forming an ethnographic example. In this context, The process of becoming a settlement area and the reasons for the formation, and change of the settlement texture were investigated during the field research carried out in Nigde/Murtaza village in the Cappadocia Region. The archaeological findings, verbal, and written sources of the village were examined, and the development of the architecture and the settlement texture was investigated through the studies of building survey and geographical information system. Moreover, Fernand Braudel’s approach to analyzing historical processes and Martin Heidegger’s conclusions about why a place may have been built and constructed for different time periods under the concept of “Place and place production practices” made important contributions to the theoretical framework of the research. Within the framework of these approaches, it is aimed to bring a methodological and intellectual explanation to an archaeological problem by analyzing the long-term settlement process of Murtaza Village around social, cultural, economic, political, military events and facts, and geographical conditions.

Anahtar Kelimeler

Cappadocia Region, Murtaza Village, Ethnographic Model, Archaeological Problematical, Settling And Architectural Texture

Proje Numarası

SDK-2016-21061

Kaynakça

• Adıbelli, Ramazan (2002), ''Kapadokya Bölgesi’ndeki Hristiyanlık Tarihi''. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi.
• Bildirici, Mehmet (2009), Tarihi Su Yapıları. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Binan, D. Ulusoy (1994), ''Güzelyurt Örneğinde, Kapadokya Bölgesi Yığma Taş Konut Mimarisinin Korunması İçin Bir Yöntem Araştırması''. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Braudel, Fernand (2009), ‘’History and Social Sciences: The Longue Duree’’ (Çev. Immanuel Wallerstein), Review (Fernand Braudel Center), (32/2), ss. 171–203.
• D’Alfonso, Lorenzo (2008), ‘’Archaeological Survey in Northern Tyanis: Preliminary Report of the First Campaign (2006) of the University of Pavia’’. 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı 3, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı DÖSİMM Basımevi, ss. 1–12.
• __(2009),’’Archaeological Survey in Northern Tyanis: Preliminary Report of the Second Campaign’’. 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı 3, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, ss. 161–72.
• Falay, Burak (2010), ‘’Aksaray İli Gülağaç İlçesi Demirci Kasabası’nda Sosyal ve Sosyo-Ekonomik Yapıların Yerel Mimariye Etkileri ve Bölgedeki Arkeolojik Verilerle Birlikte Değerlendirilmesi’’. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• __(2019),‘’Kırsal Bir Yerleşmenin Ortaya Çıkışı Ve Değişim Sürecinin Etnoarkeolojik Bir Yaklaşımla Araştırılması’’. Niğde-Murtaza Köyü Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• Güçlüay, Sezgin (2013), “Bizans İmparatorluğunda Toprak Sistemi İçerisinde Themalar (IV-VII Yüzyıllar)”. Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi IX (1) ss. 63–89.
• Heidegger, Martin (1971),“Building Dwelling Thinking.” (Ed.); Albert Hofstadter. Poetry, Language, Thought, Perennial Classics, New York, ss. 14-159.
• Hüseyiniklioğlu, Ayşegül (2008), ‘’Karaman Beylerbeyliği’nde Konar-Göçer Nüfus (1500-1522)’’.Yayımlanmamış Doktora Tezi. Fırat Üniversitesi.
• Hüseyiniklioğlu, Ayşegül ve Handan Arslan (2009), “16. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Niğde Kazası Yerleşme Merkezlerinin Tespiti”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (2): ss. 299-314.
• Honigmann, Ernst (1970), Bizans Devletinin Doğu Sınırı. (Çev. Fikret Işıltan), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Metin, Rafet (2007), ‘’XVI. Yüzyılda Orta Anadolu’da Nüfus ve Yerleşme (Bozok, Kırşehir, Niğde, Nevşehir ve Keskin Örneği)’’.Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi.
• Oflaz, Mustafa (1992), ‘’16.Yüzyılda Niğde Sancağı’’. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi.
• Schneider, E.Equini (1995), “Classical Sites in Anatolia: 1993 Archaeological Survey in Cappadocia”. XII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, Ankara, ss. 429–40.
• __(1996), “Classical Sites in Anatolia: 1994 Archaeological Survey in Cappadocia”. XIII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, Ankara, ss. 15–34.
• Sharr, Adam (2013), Mimarlar için Heidegger. (Çev. Volkan Atmaca), Yem yayınları.
• Solmaz, Funda (2013), ‘’Construction Techniques of Traditional Houses in Nevşehir; Case Study on Ürgüp, Mustafapaşa and İbrahimpaşa’’. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Tekeli, İlhan (2011), Anadolu’da Yerleşme Sistemi ve Yerleşme Tarihleri. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• ‘’Türkiye İstatistik Kurumu’’ https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr [Erişim Tarih: 28 Eylül 2017]
• Ünlüer, Yakup ve Abbas Atalay (2016), “Murtaza Kalesi”. Niğde Müzesi Murtaza Kalesi Sit Fişi.
• Yıldırım, Z. Özlem (2003), ‘’Sinasos Yöresel Mimarisi ve 19. yy. Batılılaşma Hareketlerinin Konut Mimarisine Etkileri’’. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi.