Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu And Hasan Polatkan To Refundable Credit Process

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 140 - 162, 30.06.2020

Sinan Kıyanç

https://doi.org/10.33905/bseusbed.707778

Cited By: 1

Öz

Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu and Hasan Polatkan who were detained with the coup of 27 May 1960 were executed by the Supreme Court of Justice. The coup and subsequent developments in the country in the process of democratization have brought many years of debate. The social memory of the coup of 27 May 1960 was also included with this phenomenon. In the process of democratization after the coup, the traces of the coup were tried to be erased and the issue of the funerals of the executed and returned to the issue came to the agenda many times and attempts were made. However, this situation was reacted by military tutelage in the country and it was considered as a reckoning. The pressure and threats of military tutelage prevented the steps in this regard. However, in order to benefit from the legacy of the Democratic Party, the phenomenon has been raised and used in election campaigns. The attitude of The Army and the concerns of the politicians to vote had caused the issue of repatriation to last for many years. In spite of all obstacles, the process was able to result in 1990. The bodies of Adnaiaden Menderes, Fatin Rüştü Zorlu and Hasan Polatkan were moved from İmralı Island to the Mausoleum in İstanbul. Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu and Hasan Polatkan names the facility, street etc. provided.

Anahtar Kelimeler

Adnan Menderes, May 27 1960 Coup, Execution, Fatin Rüştü Zorlu, Hasan Polatkan, Refundable Credit, Justice Party, Motherland Party

Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan’a İadeiitibar Süreci

Öz

27 Mayıs 1960 Darbesi ile gözaltına alınan Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan, Yüksek Adalet Divanı yargılamaları sonrasında idam edilmişlerdir. Demokratikleşme sürecindeki ülkede darbe ve sonrasındaki gelişmeler uzun yıllar sürecek tartışmaları da beraberinde getirmiştir. 27 Mayıs 1960 Darbesi toplumsal hafıza da bu olgu ile yer etmiştir. Ülkenin darbe sonrasında demokratikleşme sürecinde darbenin izleri silinmeye çalışılmış bu kapsamda idam edilenlerin cenazelerinin ailelere verilmesi ve iadeiitibar meselesi birçok kez gündeme gelmiş ve girişimlerde bulunulmuştu. Ancak bu durum ordu tarafından tepkiyle karşılanmış ve adeta bir hesaplaşma olarak değerlendirilmişti. Demokrat Parti mirasından faydalanmak için olgu birçok kez gündeme getirilmiş ve seçim kampanyalarında kullanılmıştı. Ordunun tepkisi ve politikacıların oy kaygıları iadeiitibar meselesinin uzun yıllar çözülememesine neden olmuştur. Tüm engellere rağmen süreç 1990 yılında neticelenebilmişti. Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan’ın naaşı İmralı adasından İstanbul’daki Anıt Mezara taşınmıştır. Yapılan yasal düzenleme ile Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan’ın isimleri tesis, sokak vs. verilmesi sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Adnan Menderes, 27 Mayıs 1960 Darbesi, İdam, Fatin Rüştü Zorlu, Hasan Polatkan, İadeiitibar, Adalet Partisi, Anavatan Partisi

Kaynakça

• Ant Dergisi (1967a) “AP’de Kararsızlık”, 41, 10 Ekim.
• Ant Dergisi (1967b) “Cenaze İstismarı”, 40, 3 Ekim.
• Ant Dergisi (1967c) “DP’lilerin Hükmü: Ölüler Affetmeyecektir!”, 45, 7 Kasım.
• Ant Dergisi (1967d) “İktidar Kavgası”, 42, 17 Ekim.
• Ant Dergisi (1967e) “Ölüler Üzerine Kirli Oyunlar”, 44, 31 Ekim.
• Batur, Muhsin (1985) Anılar ve Görüşler Üç Dönemin Perde Arkası, İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Bayar, Celal (1999) Kayseri Cezaevi Günlüğü, Yay. Haz. Yücel A. Demirel, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• BCA, 10-9-0-0. 330.1018.3.
• Boztemur, Recep (2017) Türk Parlamento Tarihi, Millet Meclisi 3. Dönem (1969-1973) Yasama Faaliyetleri, C. 1, Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.
• Bulut, Sedef (2009) “27 Mayıs 1960’tan Günümüze Paylaşılmayan Demokrat Parti Mirası” SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, s. 73-90.
• Cumhuriyet Gazetesi (1961a) “Basın Dün Bir Yuvarlak Masa Toplantısı Yaptı”, 07.09.1961.
• Cumhuriyet Gazetesi (1961b) “Liderler, Komutanlar Önünde Protokol İmzaladı”, 25 Ekim.
• Cumhuriyet Gazetesi (1961c) “Parti Liderleri Dün Milli Antlaşmayı İmzaladılar”, 06 Eylül.
• Cumhuriyet Gazetesi (1961d) “Gürsel Parti Liderler, MBK de Kabine İle Görüştü, Kuvvet Komutanları Toplandı”, 24 Ekim.
• Cumhuriyet Gazetesi (1963a) “Hükümlü Bayar’ı Karşılayanlar ve Partileri İçin Takibata Geçildi”, 24 Mart.
• Cumhuriyet Gazetesi (1963b) “Gençler Bayar’ı Protesto Ettiler ve AP Genel Merkezi Taşlandı”, 25 Mart.
• Cumhuriyet Gazetesi (1967a) “Milli Birlik Grubu Sert Bir Bildiri Yayınladı”, 1 Kasım.
• Cumhuriyet Gazetesi (1967b) “Naaşlar Cuma Ailelerine Veriliyor”, 21 Ekim.
• Çavuşoğlu, Hüseyin (2016) “Süleyman Demirel’in Siyasal Hayatı ve Kişisel Özellikleri” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimleri Fakültesi Dergisi, 21 (3), s. 1043-1051.
• Çınar, Menderes (2012) Türk Parlamento Tarihi TBMM – XIII. Dönem (1965-1969), C. 2, Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu.
• Demirel, Tanel (2013) Adalet Partisi ve İdeolojisi ve Politikası, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demirel, Tanel (2011) Türkiye’nin Uzun On Yılı- Demokrat Parti İktidarı ve 27 Mayıs Darbesi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Dilligil, Turhan (1989) İmralı’da Üç Mezar, İstanbul: Dem Yayınları.
• Erkanlı, Orhan (1972) Anılar… Sorunlar… Sorumlular…, İstanbul: Baha Matbaası.
• Erkanlı, Orhan (1987) Askeri Demokrasi, 1960-1980, İstanbul: Güneş Yayınları.
• Ertan, Asım (1990) “Anıt Mezar İçin Proje”, Milliyet Gazetesi, 07 Haziran.
• Gülmez, Nurettin ve Süleyman Aşık (2014) “Celal Bayar’ın Kayseri Cezaevi’nden Tahliyelerinin Basına Yansımaları”, Çağdaş Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 14 (29), s. 249-282.
• İpekçi, Abdi (1967) “Naaşlar Verilirken, Milliyet Gazetesi, 16 Eylül.
• İpekçi, Abdi ve Ömer Sami Coşar (2010) İhtilalin İçyüzü, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kıyanç, Sinan (2018) ABD Arşiv Belgelerine Göre Türkiye’de Askeri Darbeler (1960-1980), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Küçük, Sami (2008) Rumeli’den 27 Mayıs’a İhtilalin Kaderini Belirleyen Köşk Hareketi, İstanbul: Mikado Yayınları.
• Luttwak, Edward N. (1969) Coup D’etat: A Pratical Handbook, New York: Alfred A. Knopf.
• Menderes, Aydın (2012) Babam ve Ben, Bir Çocuğun İktidarlar ve Darbeyle Yüzleştiği Anlar, Ufuk Yayınları.
• Milliyet Gazetesi ( 1961a) “Anlaşmaya Varıldı”, 25 Ekim.
• Milliyet Gazetesi (1961b) “Ordu Duruma Müdahale Ediyor”, 24 Ekim.
• Milliyet Gazetesi, (1961c) “Menderes İdam Edildi”, 18 Eylül.
• Milliyet Gazetesi (1967a) “Aileleri Cenazeleri Almaktan Vazgeçti”, 01 Kasım.
• Milliyet Gazetesi (1967b) “Cenazeler 3 Kasımda Eyüp’e Gömülecek”, 27 Ekim.
• Milliyet Gazetesi (1967c) “Cenazelerin Nakil Hazırlığı Bitiyor”, 22 Ekim.
• Milliyet Gazetesi (1967d) “Demirel ‘Cenaze Töreni İzine Tabi mi?’ Dedi”, 03 Ekim.
• Milliyet Gazetesi (1967e) “İmralı’da Bulunan Naaşların Nakli İçin Belge Verildi”, 26 Eylül.
• Milliyet Gazetesi (1967f) “İmralı’daki Naaşlar için Demirel’in Dönüşü Bekleniyor”, 16 Eylül.
• Milliyet Gazetesi (1967g) “İşcan: “Mezarlıkla İlgili Karar Hükümsüzdür”, 26 Ekim.
• Milliyet Gazetesi (1967h) “Menderes’in Kabri İçin Eyüp Mezarlığının Planı Değiştirilecek”, 14 Ekim.
• Milliyet Gazetesi (1967ı) “Mezarlar İçin Eyüp’te Yer Ayrıldı”, 21 Ekim.
• Milliyet Gazetesi (1967i) “Tabii Senatörler, Sunay’a Bir Muhtıra Verdiler”, 07 Ekim.
• Milliyet Gazetesi, (1967j) “Menderes, Zorlu ve Polatkan İçin Mezar Aranıyor”, 30 Eylül.
• Milliyet Gazetesi (1987a) “3 Mezar Umurbey’e Taşınsın”, 28 Mayıs.
• Milliyet Gazetesi (1987b) “Aileler İstemezse Mezarları Nakletmeyiz”, 28 Mayıs.
• Milliyet Gazetesi, (1989) “Demirel’den Özal’a Taş”, 07 Eylül.
• Milliyet Gazetesi (1990a) “14 Mayıs’a Kutlama”, 15 Mayıs.
• Milliyet Gazetesi (1990b) “29 Yıl Sonra”, 17 Eylül.
• Milliyet Gazetesi (1990c) “Anıt Mezara Hızlı Hazırlık”, 06 Haziran.
• Milliyet Gazetesi (1990d) “Menderes’e İade-i İtibar”, 12 Nisan.
• Milliyet Gazetesi, (1990e) “Hazin Tören”, 18 Eylül.
• Milliyet Gazetesi, (1990f) “Menderes’e Anıt Mezar”, 12 Mayıs.
• Özişi, Tunca (2012) Türk Parlamento Tarihinde Cumhuriyet Senatosu, Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.
• Resmi Gazete (1960) “1924 tarih ve 491 sayılı Teşkilatı Esasiye Kanunu’nun Bazı Hükümlerinin Kaldırılması ve Bazı Hükümlerinin Değiştirilmesi Hakkında Geçici Kanun”, 10525, 14 Haziran.
• Resmi Gazete (1961) “Yüksek Adalet Divanınca Verilen Ölüm Cezaları Hakkında Milli Birlik Komitesi Kararı”, 10908, 16 Eylül.
• Resmi Gazete (1962) “Anayasayı İhlal Suçundan Yüksek Adalet Divanınca Mahkum Edilenlerin Cezalarının Kısmen Affı Hakkında Kanun"” 11235, 18 Ekim.
• Resmi Gazete (1987)“Eski Başbakanlardan Adnan Menderes ve Eski Bakanlardan Fatin Rüştü Zorlu ile Hasan Polatkan'ın İmralı'da Bulunan Mezarlarının Nakli ve İsimlerinin Bazı Tesislere Verilmesi Hakkında Kanun”, 19479, 6 Haziran.
• Resmi Gazete (1990) “Bakanlar Kurulu Kararı”, 20535, 1 Haziran.
• Soysal, İlhami (1990) “Unutulur mu?”, Milliyet Gazetesi, 01 Ağustos.
• Süsoy, Yener (1987) “Menderes’e İki Mezar”, Milliyet Gazetesi, 01 Haziran.
• Tayyar, Şamil (1990) “ANAP’lılar Senaryo Peşinde”, Milliyet Gazetesi, 23 Mayıs.
• TBMM (1961) Yüksek Adalet Divanı Kararları, Yassıada 1960-1961.(Tutanak Kayıtları TBMM Kütüphanesi).
• TBMM (1970) Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, C. 57, 50. Birleşim, 13 Mart.
• TBMM (1974) Millet Meclisi Tutanak Dergisi (27.2.1974 tarihli 46 ncı Birleşimden 4.4.1974 tarihli 62 nci Birleşime kadar), C. 2, Ankara: TBM Meclisi Matbaası.
• TBMM (1977) Millet Meclisi Tutanak Dergisi (1.11.1976 tarihli 1 nci Birleşimden 8.12.1976 tarihli 16 ncı Birleşime kadar), C. 21, Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Dilekçe Komisyonu Kurul Karar Cetveli (2013), 17, 08 Temmuz.
• TBMM Tutanak Dergisi (1987), 110. Birleşim, D. 17, C. 41, 22 Mayıs.
• TBMM Tutanak Dergisi (1990), 101. Birleşim, D. 18, C. 43, 11 Nisan.
• TBMM Tutanak Hizmetleri Başkanlığı (2012) “Süleyman Demire Görüşme Tutanağı”, Ankara.
• Topçu, İlyas ve Sema Akılmak Topçu (2017) “Adnan Menderes’in Yargılanması ve İdamı” Akademik Bakış Dergisi, 61, s. 59-80.
• Türkeş, Alparslan (2000) 27 Mayıs ve Gerçekler, Ankara: Berikan Yayınları.
• Yıldız, Ahmet (2012) Türk Parlamento Tarihi TBMM – XXII. Dönem (2002-2007), C. 1, Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.
• Yılmaz, Erdal (2017) “Türk Siyasi Tarihinde Askeri Müdahalelere Bir Örnek: Demokrat Partililere Siyasi Haklarının İadesi Meselesi ve 14-21 Mayıs 1969 Buhranı”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 16 (32), s. 21-64.
• TBMM (2019a), https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/genel_secimler.secimdeki_partiler?p_secim_yili=1957 [Erişim Tarihi: 15.06.2019].
• TBMM (2019b) https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/genel_secimler.secimdeki_partiler?p_secim_yili=1961 [Erişim Tarihi: 15.06.2019].
• TBMM (2019c) https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/genel_secimler.secimdeki_partiler?p_secim_yili=1965 [Erişim Tarihi: 16.06.2019].