Uses Related to Earthquakes in Classical Turkish Poetry

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 96 - 103, 30.06.2022

Bülent Kaya

https://doi.org/10.33905/bseusbed.1078010

Öz

Classical Turkish poetry contains different and rich subjects. In order to determine and classify these subjects in detail, divan analyzes and divan studies were carried out. The materials that emerged as a result of such studies show that the divan poets had knowledge on many subjects and their dominance over a wide and rich cultural accumulation. One of the subjects that poets refer to in their poems is earthquakes. Poets who experienced earthquakes in person or were aware of the devastating effects of earthquakes also mentioned earthquakes in their poems. There are separate epistles, poems, and works written about earthquakes that took place in history, covering the characteristics and results of the earthquake. Many studies have been done on these works. Within the scope of this study, the aim is to choose poet divans from different centuries as a sample and to focus on how the earthquake issue is explained and handled in the poems in these divans. It has been tried to determine what kind of reflections the earthquake has a negative connotation in the human mind when it is reflected in the poems. It has been determined how the earthquake took place in the poems in terms of the unique aesthetic patterns and expression style of classical Turkish poetry. In the study, the place and function of the words and concepts used in the context of earthquakes and earthquakes in the poems are emphasized rather than the determination and analysis of individual earthquake poems, which are historical documents.

Anahtar Kelimeler

classical Turkish poetry, natural disasters, earthquake

Klasik Türk Şiirinde Depremlerle İlgili Kullanımlar

Öz

Klasik Türk şiiri, bünyesinde farklı ve zengin konuları barındırır. Bu konuların detaylı tespiti ve tasnifi amacıyla divan tahlilleri ve divan incelemeleri yapılmıştır. Yapılan bu tür çalışmalar sonucunda elde edilen veriler, klasik şairlerin birçok konuda bilgili, geniş ve zengin bir kültürel birikime sahip olduklarını gözler önüne sermiştir. Şairlerin yer verdikleri konulardan biri de depremlerdir. Nitekim depremleri bizzat yaşayan ya da depremin yıkıcı etkilerinden haberdar olan şairler, şiirlerinde depremden de söz etmişlerdir. Tarihte meydana gelmiş depremlere dair depremin özelliklerini ve sonuçlarını kapsayan müstakil risaleler, şiirler ve eserler yazılmıştır. Üstelik bu eserlerle ilgili birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada ise farklı yüzyıllarda yaşamış şairlerin divanları seçilerek bu divanlardaki şiirlerde deprem konusunun nasıl anlatıldığı ve işlendiği üzerinde durulması amaçlanmıştır. Çalışmada tarihî bir vesika niteliği taşıyan müstakil deprem manzumelerinin tespiti ve tahlilinden ziyade deprem ve depremle ilgili kullanılan kelime ve kavramların bağlamsal olarak şiirlerdeki yeri ve işlevi üzerinde durulmuştur. Depremin insan zihninde olumsuz bir çağrışıma sahip olmasının, şiirlerde ne şekilde yansıtıldığı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Böylece klasik Türk şiirinin kendine has estetik kalıpları ve anlatım tarzı noktasında depremin şiirlerde nasıl yer aldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

klasik Türk şiiri, doğal afetler, deprem

Kaynakça

• Abdülkadiroğlu, A. (1997). Kültürümüzden Esintiler. Akademi Kitabevi.
• Akın, L. (2011). İlk Müstâkil Deprem Kitabı: Risâle-i Zelzele. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 44, s. 1-81.
• Akkuş, M. (2018). Nefî Divanı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. [Erişim: 30.03.2022, https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-206118/nefi-divani.html]
• Arslantaş, N. (2007). “II. Abdülhamit Zamanında Kaleme Alınan Bir Deprem Risâlesi: Resûl Mestî Efendi’nin Siper-i Zelzelesi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 33, s.129-168.
• Aypay, A. İ. (1998). Lâle Devri Şairi İzzet Ali Paşa (Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği, Divan ve Nigâr-nâme Tenkitli Metin). Bellek Kitabevi.
• Batğı, Ö. (2017). Numân Mâhir Divanı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. [Erişim: 03.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56156,numan-mahir-divanipdf.pdf?0]
• Çavuşoğlu, M. (1977). Yahyâ Bey Divan Tenkidli Basım. Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• Ersoy, E. (2017). II. Bayezit Devri Şairlerinden Münîrî ve Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. [Erişim: 31.03.2022, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56095,muniri-divanipdf.pdf?0]
• Güzel, Bilal (2018). Safvetî Mehmet Çelebi Dîvânçesi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. [Erişim: 03.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58910,safveti-mehmet-celebi-divancesipdf.pdf?0]
• İpekten, H. (1970). Naili-i Kadîm Divanı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kaplan, H. (2012). Geleneğin Ses Tecrübesi ve Zelzelenin Ritmi. IV. Genç Bilim Adamları Sempozyumu Bildiriler 21-22-23 Mayıs 2012, s. 289-302.
• Karaköse, S. (2017). Nevʿîzâde Atâyî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları [Erişim: 29.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55734,nevi-zade-atayi-divanipdf.pdf?0]
• Kardaş, S. (2019). Divan Şiirinde Kıtlıkla İlgili Manzumeler. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 22, s.489-524.
• Kaya, E. (2018). Kur’ân-ı Kerim’in Âyetleri Işığından Fiziki Coğrafya. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Kurtoğlu, O. (2017). ZâtîDîvânı Gazeller Dışındaki Şiirler (İnceleme-Tenkitli Metin). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. [Erişim: 23.02.2022, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56164,zati-divanipdf.pdf?0]
• Küçük, S. (2019). Bâkî Dîvânı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Memiş, N. (2008). Ferdî Abdullah Efendi ve Divanı (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi.
• Ocak, F. (2019). Amasyalı Âkif Divanı (İnceleme-Metin-Tıpkıbasım). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Beykent Üniversitesi.
• Orhan, M. (2012). Benderli Cesârî Dîvânı, Hayâtı, Dîvânındaki Mazmunlar, Dinî-Tasavvufî Kavramlar ve İnsan. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Ögel, B. (2010). Türk Mitolojisi I. 1.cilt. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Pala, İ. (2002). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Leyla ve Mecnun Yayıncılık.
• Parlatır, İ. (2006). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Yargı Yayınevi.
• Sağlam, N. (2010). Nâkâm Divanı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Saraç, M.A.Y. (?). Emrî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. [Erişim: 31.03.2022, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10606,giris-emridivanipdf.pdf?0]
• Saylık, M. (2017). Kur’an-ı Kerim’de Depremle Helâk Edilen Kavimler. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Cilt 19, 2017/2. s.137-159.
• Sona, F. (2012). İsmail Hikmetî ve Divanı. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Tarlan, A. N. (1945). Hayâlî Bey Divanı. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Taşdelen, İ. (2012). Şevkî Hasan Tahsin İstanbulî Divanı. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Tatlıkatık, C. (2020). İzzet Ali Paşa Divanı’nın Tahlili. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tuğluk, İ. H. (2010). Ahmed Vesîm Divânı (İnceleme-Metin). Salkımsöğüt Yayınevi.
• Uralçin, S. (2009). Saʿdî Divanı (İnceleme-Metin-İndeks). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Uraz, M. (1994). Türk Mitolojisi. 2. baskı. Düşünen Adam Yayınları.
• Uzun, K. (2019). Câmî Divanı İnceleme-Metin-İndeks. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Yakar, H. (2020). Kur’an’da Dağların Oluşumu ve İşlevine Dair Ayetlerin Tefsir Kaynakları ve Bilimsel Veriler Üzerinden Değerlendirilmesi. Usul İslam Araştırmaları Dergisi. 33, s. 103-130.
• Yenikale, A. (2017). Sünbülzâde Vehbî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları