Arşiv Belgelerine Göre Jandarma Genel Komutanlığı Kayıtlarına Yansıyan Kaçakçılık Verilerine Dair Bir Değerlendirme (1955-1958)

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 24 - 50, 31.05.2024

Mustafa Dağ

https://doi.org/10.33905/bseusbed.1466837

Öz

Demokrat Parti iktidarının ortalarından itibaren finansman kaynağında yaşanan sıkıntılara bağlı olarak yatırımların durması gündelik hayatta olumsuz sonuçlar doğurmuştur. Bu olumsuz sonuçlardan bazıları döviz kurunda meydana gelen artış, ithal ürün fiyatlarının artması, gıda ve giyim sektöründe fiyat artışı ve mal darlığının yaşanması olmuştur. Ekonomide yaşanan bu olumsuz gelişmeler alım gücü son derece düşmüş olan vatandaşları uygun fiyata satılmakta olan kaçak ürünlere yönlendirmiştir. Haliyle kaçak ürünlere artan talep beraberinde kaçakçılık faaliyetlerinin de artmasına yol açmıştır. Hükümet ise bir yandan hayat pahalılığını ortadan kaldırmak için ekonomik politikaları hayata geçirmeye çalışırken diğer tarafından da kaçakçılıkla mücadelede birtakım tedbirler almıştır. Bu bağlamda alınan tedbirler doğrultusunda Jandarma Genel Komutanlığı’nın 1955-1958 yılları arasında Türkiye’de yürütmüş olduğu mücadele neticesinde meydana gelen kaçakçılık vakaları, bu vakalara düzenlenen askeri operasyonlar, bu operasyonlar neticesinde ele geçirilen kaçak malların türleri ve miktarları, yakalanan kaçakçıların miktarı ile kaçakçılık faaliyetlerinin gerçekleştiği bölgeleri tespit etmek çalışmamızın temel amacını teşkil etmektedir. Jandarma Genel Komutanlığı’nın tutmuş olduğu raporlar ve arşiv belgelerinin yanı sıra telif eserlerden istifade edilerek yürütülen bu çalışma neticesinde dört yıllık zaman zarfında 9.905 kaçakçılık vakasının meydana geldiği, 7.505 sağ, yaralı veya ölü kaçakçının yakalandığı, 19.852.504 Türk lirası değerinde kaçak malın ele geçirildiği tespit edilmiştir. Ülke güvenliği ve hazine gelirleri için tehdit olarak algılanan kaçakçılığı ortadan kaldırma hususunda Jandarma Genel Komutanlığı’na önemli rol düştüğü algılanmıştır. Komutanlık tarafından kaçakçılara yönelik operasyonların kesintisiz şekilde devam ettirildiği saptanmıştır. Ele geçirilen mallara dair istatistiki verilerin analizi sonucunda ise kaçakçılığın tam anlamıyla önlenemediği ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Jandarma, Kaçakçılık, Demokrat Parti, Kayıt Dışı Ekonomi, Asayiş.

An Evaluatıon of Smugglıng Data Reflected in The Records of The General Gendarmerıe Command Accordıng to Archıve Documents (1955-1958)

Öz

The cessation of investments due to the difficulties experienced in the financing source since the middle of the Democratic Party's rule has had negative consequences in daily life. Some of these negative consequences were the increase in the exchange rate, the increase in the prices of imported products, the price increase in the food and clothing sector, and the shortage of goods. These negative developments in the economy have directed citizens, whose purchasing power has decreased significantly, to smuggled products sold at affordable prices. Naturally, the increasing demand for smuggled products has also led to an increase in smuggling activities. While the government is trying to implement economic policies to eliminate the cost of living, it has also taken some measures to combat smuggling. In line with the measures taken in this context, the smuggling cases that occurred because of the struggle carried out by the Gendarmerie General Command in Turkey between 1955 and 1958, the military operations carried out in these cases, the types and quantities of smuggled goods seized because of these operations, the number of smugglers caught and the smuggling activities. The main purpose of our study is to identify the regions where it occurs. As a result of this study, which was carried out using copyrighted works as well as reports and archive documents kept by the Gendarmerie General Command, 9,905 smuggling cases occurred in a four-year period, 7,505 alive, injured, or dead smugglers were caught, and smuggled goods worth 19,852,504 Turkish liras were seized. has been detected. It was perceived that the Gendarmerie General Command had an important role in eliminating smuggling, which was perceived as a threat to national security and treasury revenues. It has been determined that the operations against smugglers are continuing uninterruptedly by the Command. As a result of the analysis of statistical data on the seized goods, it was stated that smuggling could not be completely prevented.

Anahtar Kelimeler

Gendarme, Smuggling, Democrat Party, Informal Economy, Public Order

Kaynakça

• Alpar, G. (2013). Güvenliğin Sağlanmasında Bir Kolluk Kuvveti Olan Jandarmanın Geçmişten Günümüze Rolü ve Dünyadaki Konumu, Güvenlik Bilimleri Dergisi, 2(1), 79-106.
• Atlı, C. (1897). Tek Parti Döneminde Jandarma Teşkilatının Durumu”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(3), 1897-1912.
• Başbakanlık-Muamelat Genel Müdürlüğü: 30.10.0.0/69/453/5; 30.10.0.0/128/923/6.
• Başbakanlık-Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü: 30.01.0.0/68/432/8; 30.01.0.0/68/432/10; 30.01.0.0/68/428/2; 30.01.0.0/69/433/8; 30.01.0.0/69/433/12; 30.01.0.0/69/435/15; 30.01.0.0/69/433/2; 30.01.0.0/69/436/2; 30.01.0.0/69/435/2; 30.01.0.0/69/434/5; 30.01.0.0/69/435/6; 30.01.0.0/69/434/8; 30.01.0.0/69/434/13; 30.01.0.0/69/434/16; 30.01.0.0/69/433/8.
• Bulut, S. (2009). Üçüncü Dönem Demokrat Parti İktidarı (1957-1960): Siyasi Baskılar ve Tahkikat Komisyonu, Akademik Bakış Dergisi, 2(4), 125-145.
• Dağ, M. (2022). İnhisarlar İdaresi Umumi Müdürlüğünün Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadelesi: Urfa İnhisarlar Tütün Atölyesin Müdürlüğü Örneği (1923-1950), Mukaddime Dergisi, 13(1), 69-100.
• Demirbilek, S. (2012). Tek Parti Döneminde İnhisarlar (1923-1946), Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 12(24), 203-232.
• Devellioğlu, F. (1993). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara, Aydın Kitabevi Yayınları.
• Durgun, S., Aydın, A. H. (2019). Jandarma Genel Komutanlığının İç İşleri Bakanlığına Hızla Uyumu, ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, Özel Sayı, 70-83.
• Erçin, A. (2023). Yanya Vilayeti Jandarma Tensikatı (1903-1912), Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, 17, 159-184.
• Evsile, M. (2022). Demokrat Parti Dönemi’nde Ticaret Hayatında Yaşanan Problemeler, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 155-174.
• Göktürk Çetinkaya, S. (2020). Umum Jandarma Kumandanlığı’nın Tarihi Gelişimi ve Değişimi (1919-1939), Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(3), 974-990.
• Hamzaoğlu, K. (2020). XIX. Yüzyılda Trabzon Vilâyeti’nde Kaçakçılık ve Kaçırılan Emtialar, Near East Hıstorıcal Revıew, 10(2), 205-225.
• Kaya, Y. (2018). Türk Siyasal Yaşamında 1954 Genel Seçimleri, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(3), 2276-2291.
• Koparan, N. (2007). Türk jandarma teşkilatı (1908-1923). Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• Özer, İ. (1967). Tekel, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Paydaş, K., Tanık, İ. H. (2019). Urfa’da Genel Seçimler (9., 10. ve 11. Dönem), Mukaddime Dergisi, 10(1), 53-75.
• Takım, A. (2012). Demokrat Parti Döneminde Uygulanan Ekonomik Politikalar ve Sonuçları, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(2), 157-187.
• Tanık, İ. H. (2021). Demokrat Parti Hükümet Programlarında ve Bütçe Görüşmelerinde Eğitim-Öğretim (1950-1960). Türk Kültürü Araştırmaları Serisi I, ed. Alev Duran, Gökçen Çatlı Özen, Ankara, Berikan Yayınevi.
• Türkmen, Z. (2020). Jandarma, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 1, Ankara, Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 689-691.
• Yazan, Ö. (2017). 1914 Yılında Osmanlı Jandarma Teşkilatında Muhasebe Uygulamalarına Yönelik Bir İnceleme, Akademik Bakış Dergisi, 62, 11-33.
• Yıldız, S. (2018). 1903 Yılına Ait Jandarma Nizamnamesi Layihası ve Değerlendirmesi, Uluslararası Dünden Bugüne Türkiye’de Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sempozyumu, Ankara, 403-422.
• 1982, Atatürk’ün Doğumunun Yüzüncü Yılında Türk Silahlı Kuvvetler, Ankara, Harita Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Efe, İ. (2016). 30 Ekim 1918’den Ocak 1921’e Teşkilat, Tensikat ve İcraatlarıyla Türk Jandarması, ÇAKÜ SBED, 7(1), 583-602.