Kemik İliği Transplantasyonu Yapılan Çocukların Annelerinin Algıladıkları Eş Desteği ve Stres Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 115 - 126, 01.01.2023

Sevtap Ekinci , Gülzade Uysal

https://doi.org/10.19127/bshealthscience.1186549

Cited By: 1

Öz

Bu araştırma Kemik İliği Transplantasyonu (KİT) uygulanan çocukların annelerinin algıladıkları eş desteği ile stres düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini KİT ünitesinde tedavisi devam eden 150 çocuğun annesi oluşturdu. Veriler “Veri Toplama Formu”, “Eş Destek Ölçeği” ve “Algılanan Stres Ölçeği” kullanılarak toplandı. Verilerin değerlendirilmesinde Ki-kare, Kolmogorov-Smirnov testi, Independent t-testi, ve One Way ANOVA, korelasyon ve regresyon analizleri kullanılmıştır. Annelerin öğrenim, çalışma ve sosyoekonomik durumu, çocuk sayısı, yaşanılan yer, aile yapısı, akraba evliliği, sosyal güvence, kronik hastalık varlığı, aile üyesinde kronik hastalık olma değişkenleri eş desteği için; KİT sonrası komplikasyon yaşama ve KİT yapılma sayısı stres düzeyi için yordayıcı bulundu. Araştırmanın sonucunda eş desteği arttıkça annelerin stres düzeylerinin artmaya devam ettiği ve eş desteği ile annelerin baş etmelerinin güçlendiği belirlendi.

Anahtar Kelimeler

Kemik iliği transplantasyonu, Çocuk, Eş desteği, Stres

Determining the Relationship between the Perceived Spousal Support and Stress Levels on the Mothers of Children with Bone Marrow Transplantation

Öz

This study was carried out to determine the relationship between perceived spousal support and stress levels of mothers of children undergoing Bone Marrow Transplantation (BMT). The mothers of 150 children who were under treatment at the BMT Unit constituted the sample. Data were collected using the “Data Collection Form”, “Spousal Support Scale” and “Perceived Stress Scale”. Chi-square, Kolmogorov-Smirnov test, Independent t-test, One Way ANOVA test, Correlation, and Regression were used to evaluate the data. Mothers' education, work and socioeconomic status, number of children, place of residence, family structure, consanguineous marriage, social security, presence of chronic disease, and having a chronic disease in a family member were for spousal support; Complications after BMT and the number of BMT performed were found to be predictive for stress level. As a result of the research, it was determined that as spouse support increased, mothers' stress levels continued to increase and their coping skills were stronger with spousal support.

Anahtar Kelimeler

Bone marrow transplantation, Child, Spousal support, Stress

Kaynakça

• Al-Oran HM, Al-Sagarat AY. 2016. Parenting stress of children with autistic disorder. Open Access Library J, 3(7): 1-10.
• Aytekin Özdemir A, Çelebioğlu A, Olgun H. 2009. Distress levels in Turkish parents of children with congenital heart disease. Australian J Adv Nurs, 26(3): 39-46.
• Berrara M, D'agostino NM, Gibson J, Gilbert T, Weksberg R, Malkin D. 2004. Predictors and mediators of psychological adjustment in mothers of children newly diagnosed with cancer. Psycho-Oncol, 13: 630-641.
• Bilge A, Öğce F, Genç RE, Oran NT. 2009. Algılanan stres ölçeği (ASÖ)’nin Türkçe versiyonunun psikometrik uygunluğu. Ege Üniv Hemş Yüksekok Derg, 2(25): 61-72.
• Cohen S, Pressman S. 2004. The stress–buffering hypothesis. Encyclopedia of Healthand Behavior. Sage Publications, Thousand Oaks, CA, US, pp: 780-782.
• Çalışkan MN. 2020. Tek çocuklu ailelerde ebeveynlik stresinin psikolojik esneklik ve eş desteği ile ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye, pp: 135.
• Dalmaz A. 2019. Süregen hastalığı olan çocukların ailelerinin algıladığı sosyal destek düzeyleri ve başetme biçimlerinin, çocukların travma sonrası stres ve depresyon ve öğrenilmiş çaresizlik belirtileri geliştirmelerine etkisi açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkye, pp: 127.
• Dehle C, Larsen D, Landers JE. 2001. Social support in marriage. American J Family Ther, 29(4): 307-324.
• Eker T. 2019. Çocukluk çağı hematoloji ve onkoloji hastalarının ailelerinin stres, kaygı ve umutsuzluk durumlarının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye, pp: 104.
• Emniyetli D. 2008. Kanser tanısı ile izlenen çocukların ebeveynlerinin algıladıkları stres düzeyi ile kronik hastalık yönetimleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Okan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Ana Bilim Dalı, İstanbul, Türkiye, pp: 90.
• Fırat S. 2000. Otistik ve zihinsel özürlü çocukların annelerinde, kaygı, depresyon, aleksitimi ve genel psikolojik değerlendirme. Yüksek lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Adana, Türkiye, pp: 77.
• Freund PJ, Harriet A, Boone HA, Jane H, Barlow JH, Lim CI. 2005. Healthcare and early ı̇ntervention collaborative supports for families and young children. Infants Young Child, 18(1): 25-36.
• Gönültaş N. 2017. Zihinsel ve fiziksel engelli çocuğa sahip ebeveynlerde algılanan sosyal destek ile bakım verme yükü arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, Klinik Psikoloji Bilim Dalı, İstanbul, Türkiye, pp: 121.
• Gülses S, Keskin YZ, Büyükavcı M. 2014. Kanserli çocukların ve anne-babalarının yaşam kalitesi diğer hastalardan farklı mı? Çocuk Sağlık Hast Derg, 57(1): 16-23.
• Güneş Çalıcıoğlu S, Uysal G. 2019. Kanser tanısı ile izlenen çocukların ebeveynlerinin stres düzeyleri ve sosyal destek algılarının belirlenmesi. 1. Uluslararası Rumi Pediatri Kongresi, 4-7 Aralık 2019, Konya, Türkiye, pp: 48.
• Güzeloğlu B. 2019. Özel gereksinimli çocuğa sahip ebeveynlerin eş destek ve aile yaşam kalitesinin umutsuzluk ve stres düzeyleri ile ilişkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye, pp: 131.
• Hodgkinson R, Lester H. 2002. Stresses and coping strategies of mothers living with a child with cystic fibrosis: Implications for nursing professionals. J Adv Nurs, 39: 377-383.
• Hui-Lu M. 2018. Social support as mediator and moderator of the relationship between parenting stress and life satisfaction among the chinese parents of children with ASD. J Autism Devel Disor, 48(4): 1181-1188.
• İşeri BN. 2017. Kanserli çocukların annelerinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye, pp: 98.
• Kaner S. 2004. Engelli çocukları olan anne-babaların algıladıkları stres, sosyal destek ve yaşam doyumlarının incelenmesi, Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri, URL: https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12575/68087 (erişim tarihi: 20 Nisan 2022).
• Karaaslan A. 2013. Kanserlı̇ hastalara bakım veren aı̇le üyelerı̇nı̇n bakım yükü ve algıladıkları sosyal destek düzeyi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye, pp: 108.
• Köksal G. 2011. Zihinsel engelli çocukları olan ebeveynlerin yaşamlarında algıladıkları stresi yordayan faktörlerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir, Türkiye, pp: 110.
• Kumaş ÖA, Sümer HM. 2019. Özel gereksinimli küçük çocuğu olan annelerin öz yetkinlikleri, yılmazlık düzeyleri ve stres düzeyleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi. Kastamonu Eğit Derg, 27(1): 163-173.
• Lisa MI, Kimberly S, Wendy NG, David MJ. 2010. A pilot study comparing traumatic stress symptoms by child and parent report across pediatric chronic illness groups. J Dev Behav Pediatr, 31(9): 713-719.
• Maurice SH, Oort FJ, Last BF, Grootenhuis M. 2008. Emotional functioning of parents of childrenwith cancer: The first five years of continuous remission aftertheend of treatment, Psycho-Oncol, 17: 448-459.
• Mc Conkey R, Truesdale-Kennedy M, Chang M, Jarrah S, Shukri R. 2008. The impact on mothers of bringing up a child with intellectual disabilities: a cross-cultural study. Int J Nurs Stud, 45: 65-74.
• Moğulkoç H. 2014. Kanser hastası çocuk ve ergenlerin ebeveynlerinde travma sonrası stres bozukluğunun ve travma sonrası gelişimin belirleyicileri: Sosyal destek, ruminasyon ve yükleme biçimleri. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, Türkiye, pp: 120.
• Most DE, Fidlerd J, Laforce-Booth C, Kelly J. 2006. Stres trajectories in mothers of young children with Down syndrome. J Intel Disab Res, 50(7): 501-514.
• Navaie-Waliser M, Martin SL, Tessaro, I, Campbell MK, Cross AW. 2000. Social support and psychological functioning among high-risk mothers: The impact of the baby love maternal outreach worker program. Pub Health Nurs, 17(4): 280-291.
• Öden TN, Çam R. 2021. The relationship between hopelessness and perceived social support levels of parents with children with congenital heart disease. Medical Sci Discov, 8(11): 655-661.
• Patterson JM, Holm KE, Gurney JG. 2004. The impact of childhood cancer on the family: A qualitative analysis of strains, resourcesand coping behaviors. Psycho-Oncol, 13: 390-407.
• Riley LP, Lamontagne LL, Hepworth JT, Murphy BA. 2007. Parental grief responses and personal growth following the death of a child. Death Stud, 31: 277-299.
• Riper MV. 2007. Families of children with Down syndrome: Responding to a change in plans with resilience. J Pediat Nurs, 22(2): 116-128.
• Sabuncuoğlu S. 2010. Kemik iliği transplantasyonu yapılan hastalarda oksidatif stres ve antioksidan sistem paramaetrelerinin değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye, pp: 174.
• Sarı HY, Başer G, Molzan Turan J. 2006. Experience of mothers of children with Down syndrome. Paediat Nurs, 18(4): 29-31.
• Sarıhan C. 2007. Engelli çocuğa sahip olan ve olmayan annelerin aile işlevleri ile yalnızlık düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye, pp: 180.
• Sencar B. 2007. Otistik çocuğa sahip ailelerin algıladıkları sosyal destek ve stres düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir, Türkiye, pp: 162.
• Shin J, Nhan NV, Crittenden KS, Hong HTD, Flory M, Ladinsky J. 2006. Parenting stress of mother and fathers of young children with cognitive delay in Vietnam. J Intel Disab Res, 50(10): 748-760.
• Siklos S, Kerrns K. 2006. Assessing need for social support in parents of children with autism and down syndrome. J Autism Devel Disor, 36: 921-933.
• Törüner EK, Büyükgönenç L. 2012. Çocuk sağlığı temel hemşirelik yaklaşımları. Göktuğ Yayıncılık, Ankara, Türkiye, pp: 742.
• Uludağ A. 2014. Konjenital kalp hastalığı olan çocukların ebeveynlerinde bakım yükü ve yaşam doyumu ile algıladıkları sosyal destek arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Erzurum, Türkiye, pp: 84.
• Uysal G. 2009. Genetik hastalık ön tanısı/ tanısı ile izlenen çocukların ebeveynlerinin stres düzeyi ve stresle baş etme tarzlarının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye, pp: 133.
• Uzun P. 2016. Çocuk hematoloji-onkoloji hastalarının ebeveynlerinin tükenmişlik düzeyleri ve baş etme biçimlerinin; çocukların psikolojik belirtileri üzerine etkisi açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye, pp: 132.
• Wang Y, Qiang L. 2017. Perceptions of parents and paediatricians on pain induced by bone marrow aspiration and lumbar puncture among children with Acute Leukaemia, BMJ Open, 7: e015727.
• Weiss JM. 2002. Hardinessand social support as predictors of stress in mothers of typical children, children with autism, and children with mental retardation, National Autistic Soc, 6(1): 115-130.
• Yayan H, Zengin M. 2018. Çocuk kliniklerinde teröpatik oyun”, Gümüşhane Üniv Sağlık Bil Derg, 7(1): 226-233.
• Yıldırım İ. 2004. Eş destek ölçeğinin geliştirilmesi. Psikol Danış Rehb Derg, 3(22): 19-25.
• Yıldırım G, Göktaş SB, Köse S, Yıldız T. 2014. Kemoterapi tedavisi gören çocukların annelerindeki kaygı düzeyleri. Int J Basic Clin Medic, 2(2): 69-76.
• Zhai W, Fu M, Ai J. 2021. The mediating role of social support in the relationship between parenting stress and resilience among chinese parents of children with disability. J Autism Devel Disor, 51: 3412-3422.