Klinik Yönetişim İklimi ve Hasta Güvenliği Kültürü Üzerindeki Sosyo-demografik Özelliklerin Belirleyiciliği: Türkiye Perspektifi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 54 - 66, 30.04.2023

Nuran Eraslan Osman Hayran

https://doi.org/10.34084/bshr.1249765

Öz

Amaç: Yapısal eşitlik modellemesi (YEM) ile klinik yönetişim iklimi (KYİ) ve hasta güvenliği kültürü (HGK) üzerinde sosyo-demografik özelliklerin etkisinin incelenmesidir.

Gereç ve yöntem: Kesitsel nitelikteki bu araştırma; Haziran 2020-Nisan 2021 tarihleri arasında İstanbul’da farklı statüdeki 9 hastanede 2.055 hekim ve hemşire ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri, kişisel bilgi formu, klinik yönetişim iklim ölçeği (KYİ) ve hasta güvenliği kültürü (HGK) ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizinde IBM SPSS 24.0 ve AMOS 24.0 programları kullanılmıştır.

Bulgular: Klinik yönetişim ikliminin (KYİ), hasta güvenliği kültürü (HGK) üzerindeki etkisinde toplam sekiz demografik özelliğin dahil edildiği path (yol) analizi sonucu; demografik özelliklerle KYİ’nin yaş ve öğrenim düzeyine göre farklılık gösterdiği bulunurken (R2=0,031), HGK’nın ise, cinsiyet, yaş ve öğrenim düzeyine göre farklılık gösterdiği (R2=0,063) bulunmuştur. Ayrıca, çalışmamızda analiz sonucu modele dahil edilemeyen ve anlamsızlık oluşturan diğer beş sosyo-demografik özellik (iş tecrübesi, hastane türü, akreditasyon durumu, KY ve HG eğitimi alma) Kruskall Wallis ve Mann Whitney U testiyle incelenmiş ve klinik yönetişim ikliminin hastane türüne göre, hasta güvenliği kültürünün ise, sosyo-demografik özelliklerin tamamına göre istatistik olarak anlamlı farklılık gösterdiği bulunmuştur.

Sonuç: Hekim ve hemşirelerin demografik özelliklerinin klinik yönetişim iklimi ve hasta güvenliği kültürü üzerindeki belirleyiciliği oldukça düşüktür. Bu çalışma, farklı statüdeki hastanelerde YEM ile gerçekleştirilen ilk çalışmadır. Bu nedenle elde edilen sonuçların, literatüre ve sağlık alanındaki karar vericilere katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Hasta güvenliği kültürü, hekim ve hemşireler, klinik yönetişim iklimi, yapısal eşitlik modeli

Anahtar Kelimeler

Hasta güvenliği kültürü, hekim ve hemşireler, klinik yönetişim iklimi, yapısal eşitlik modeli

Determination of Socio-demographic Characteristics on Clinical Governance Climate and Patient Safety Culture: Turkey Perspective

Öz

Purpose: The effect of socio-demographic characteristics on clinical governance climate (CGC) and patient safety culture (PSC) is examined using structural equation modelling (SEM).
Materials and methods: This cross-sectional study, is carried out with 2,055 physicians and nurses in 9 hospitals with different status in Istanbul province between June 2020 and April 2021. Research data is collected by using a personal information form, clinical governance climate scale (CGC) and patient safety culture scale (PSC). SPSS 24.0 and AMOS 24.0 programs are used in the analysis of the data.
Results: As a result of the path analysis, which included a total of eight demographic characteristics in the effect of clinical governance climate (CGC) on patient safety culture (PSC), it is found that BMI differs according to age and education level (R2=0.031), while PSC differs according to gender, age and education level (R2=0.063). In addition, as a result of the analysis, five other socio-demographic characteristics (work experience, hospital type, accreditation status, CG and PS training) that could not be included in the model are examined by Kruskall Wallis and Mann Whitney U test and it is found that the clinical governance climate differed statistically significantly according to all socio-demographic characteristics.
Conclusion: The demographic characteristics of physicians and nurses have too low determinant on clinical governance climate and patient safety culture. This study is the first study carried out with SEM in hospitals of different status. Therefore, the results obtained in this study will contribute to the literature and decision makers in the field of health.
Keywords: Patient safety culture, physicians and nurses, clinical governance climate, structural equation model

Anahtar Kelimeler

Hasta güvenliği kültürü, hekim ve hemşireler, klinik yönetişim iklimi, yapısal eşitlik modeli

Kaynakça

• 1. Scally L, Donaldson J. The NHS’s 50 anniversary. Clinical governance and the drive for quality improvement in the new NHS in England. BMJ 1998; 317: 61–65. doi: 10.1136/ bmj.317.7150.61
• 2. Köroğlu N. Hemşirelerin değerlendirmesiyle hastanelerin klinik yönetişim iklim düzey- lerinin belirlenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Trabzon, Türkiye, 2018; 4-36.
• 3. Freeman T. Measuring progress in clinical governance: assessing the reliability and vali- dity of the clinical governance climate questionnaire. HSMR 2003; 16(4): 234-250. htt- ps://doi.org/10.1258/095148403322488937
• 4. Nieva VF, Sorra J. Safety culture assessment: a tool for improving patient safety in he- althcare organizations. Qual Saf Health Care 2003; 12(2): 17-23. doi: 10.1136/qhc.12. suppl_2.ii17
• 5. Donahue KT, vanOstenberg P. Joint commission international accreditation: Relations- hip to four models of evaluation. Int J Qual Health Care 2000; 12(3): 243-6. https://doi. org/10.1093/intqhc/12.3.243
• 6. Kohn LT, Corrigan JM, Donaldson MS, eds. To err is human: Building a safer health system. Washington (DC), USA, Institute of Medicine National Academies Press; 2000.
• 7. Gottwald M, Lansdown G. Clinical Governance: Improving the quality of healthcare for patients and service users. 1. edition Maidenhead: McGraw-Hill Education, Berkshire, England, Open University Press; 2014. Erişim tarihi: 08.12.2021 Available from: https:// books.google.com.tr/books?id=5BtDnwEACAAJ&pg=PA1&hl=tr&source=gbs_toc_r&- cad=4#v=onepage&q&f=false
• 8. Travaglia J, Debono DS, Spigelman AD, et al. Clinical governance: a review of key con- cepts in the literature. Clinical Governance: An International Journal 2011; 16(1): 62-77. https://doi.org/10.1108/14777271111104592
• 9. Gauld R, Horsburg S. Healthcare professionals’ perceptions of clinical governance imple- mentation: a qualitative New Zealand study of 3205 open-ended survey comments. BMJ 2015; e006157. doi: 10.1136/bmjopen-2014-006157
• 10. Review of the clinical governance of public mental health services. Erişim tarihi: 21.12.2021 Available from: https://ww2.health.wa.gov.au/Reports-and-publications/Re- view-of-the-clinical-governance-of-Public-Mental-Health-Services
• 11. Veenstra GL, Ahaus K, Welker GA, et al. Rethinking clinical governance: health- care professionals views: a Delphi study. BMJ Open 2017; 1-7. doi: 10.1136/ bmjo- pen-2016-012591
• 12. Sarchielli G, Plato G, Cavalli M, et al. Is medical perspective on clinical governance pra- ctices associated with clinical units performance and mortality? A cross-sectional study through a record-linkage procedure. SAGE Open Medicine 2016; 4: 1-12.
• 13. Taboli H, Ayagh GH, Bastami R, et al. Modeling the relationship between organizational culture, clinical governance and organizational performance: A case of study of Tamin Ejtemaee hospitals in Mazandaran Province. JOHE 2016; 3(4): 197-205. doi: 10.18869/ acadpub.johe.3.4.197
• 14. Gürdoğan E. Bir üniversite hastanesinde hemşirelerin klinik yönetişim iklim düzeyinin iş doyumuna etkisi. [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2012; 55-86.
• 15. Lale BM. Hemşirelerin çalışma ortamına ilişkin algıları ve klinik yönetişim iklimi düzey- leri. [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2019; 66.
• 16. Kline RB. Principles and practice of structural equation modeling. 2nd ed. New York, Guilford Press; 2005.
• 17. Jackson DL. Revisiting sample size and number of parameter estimates: Some support for the N: q hypothesis. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal 2003; 10(1): 128–141. https://doi.org/10.1207/S15328007SEM1001_6
• 18. Sorra J, Nieva V. Hospital survey on patient safety culture. Rockville. MD: AHRQ Publ. 2004;No.04-0041. Erişim tarihi: 13.10.2020. Available from: https://www.ahrq.gov/sites/ default/files/publications/files/hospcult.pdf
• 19. Filiz E. Hastanede hasta güvenliği kültürü algılamasının ve sağlık çalışanları ile toplumun hasta güvenliği hakkındaki tutumunun belirlenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üni- versitesi, Konya, Türkiye, 2009; 72-89.
• 20. Hayes AF. Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. New York, USA, Guilford Press; 2013.
• 21. Shevlin M. Miles JNV. Effects of sample size, model specification and factor loadin- gs on the GFI in confirmatory factor analysis. EPID 1998; 25: (1), 85-90. https://doi. org/10.1016/S0191-8869(98)00055-5
• 22. Meydan CH. Yapısal eşitlik modellenmesi AMOS uygulamaları. 1. baskı Ankara, Türkiye, Detay Yayıncılık; 2011.
• 23. Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı (2021), Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, SKS’de klinik yönetişim. s.1-11. Erişim tarihi: 23.02.2022. Available from: https://shgmkalitedb. saglik.gov.tr/Eklenti/41186/0/klinik-yonetisim-bilgilendirme-son-02082021pdf.pdf
• 24. Dreliozi A, Siskou O, Maniadakis N, et al. Clinical governance, and effective quality &risk management in Greek hospitals. IJHRI 2013; 1(3): 7-17.
• 25. Azilaku JC, Abor PA, Abuosi AA, et al. Relationship between clinical governance and hospital performance: a cross-sectional study of psychiatric hospitals in Ghana. IJHG 2021; 26(3): 225-236. doi: 10.1108/IJHG-04-2020-0042
• 26. Ravaghia H, Mohsenib M, Rafieic S, et al. Clinical governance in Iran: theory to pra- ctice. Procedia-Social and Behavioral Sciences 2014; 109: 1174–1179. doi: 10.1016/j. sbspro.2013.12.607
• 27. Kosiek K, Depta A, Staniec I,et al. The perception of patient safety strategies by primary health professionals, Int J Environ Res Public Health 2021; 25: 18(3),1063. doi: 10.3390/ ijerph18031063
• 28. Lu L, Ko YM, Chen HY, et al. Patient safety and staff well-being: organizational culture as a resource. Int. J. Environ. Res. Public Health 2022; 19, 3722.
• 29. Bölükbaşı F. Hekim ve hemşirelerde iş tatmini ile hasta güvenliği kültürü algılamaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun, Türkiye, 2019; 99.
• 30. Teleş M. Sağlık personelinin hasta güvenliği kültürü algıları ile hastaların sağlık hizmeti kalitesi algıları arasındaki ilişkinin analizi. [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye, 2011; 41-62.
• 31. Çelik G, Öztürk Z. Sağlıkta kalite yönetimi bağlamında çalışanların hasta ve çalışan güvenliği kültürü algısı: Özel hastane ve kamu hastanesi karşılaştırması. İşletme Bilimi Dergisi 2021; 9(1): 1-44. doi: 10.22139/jobs
• 32. Eken A. Sağlık çalışanlarında ekip çalışması etkinliği ile hasta güvenliği kültürü arasında- ki ilişkinin belirlenmesi: Bir kamu hastanesi örneği. [Yüksek Lisans Tezi]. Okan Üniver- sitesi, İstanbul, Türkiye, 2018; 97.
• 33. Barsbay S, Parıltı N, Çakmak-Barsbay M. Healthcare professionals’ attitudes regarding patient safety in clinics. JoCReHeS 2018; 8(2): 67-78. doi: 10.26579/jocrehes_8.2.7
• 34. Özcan TH. Güneydoğu Anadolu bölgesindeki bir özel hastanede hasta güvenliği kültürü. [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye, 2018.
• 35. Oksay A, Kılınç M, Sayhan M. Sağlık çalışanlarında hasta güvenliği kültürü algısının değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. BAİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2019; 19(2): 455-476. https://dx.doi.org/10.11616/basbed.v19i47045.499175
• 36. Al-Ateeq EA. The relationship between registered nurses’ perceptions of their work en- vironment and their perceptions of patient safety culture. [Phd Thesis]. George Mason University, Virginia, USA, 2008.
• 37. Raftopoulos V, Savva N, Papadopoulou M. Safety culture in the maternity units: A census survey using the safety attitudes questionnaire. BMC Health Serv Res 2011; 11(1).
• 38. Danielsson M, Nilsen P, Rutberg H,et al. National study of patient safety culture in hospi- tals in Sweden, Patient Saf 2017; 00(00). doi: 10.1097/PTS.0000000000000369
• 39. Mohammed F, Taddele M, Gualu T. Patient safety culture and associated factors among health care professionals at public hospitals in Dessie town, north east Ethiopia, Plus One 2019; 16(2). doi: 10.1371/journal.pone.0245966
• 40. Turaç İS. Hemşirelerin kanıta dayalı hemşireliğe yönelik tutumları ve bilgi güvenliğinin hasta güvenliği kültürü üzerine etkisi. [Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye, 2022.
• 41. Ciğerci Y. Özdemir, H. Kılıç İ. The patient safety culture perception of surgery nurses and its relationship with sociodemographic characteristics. JDU Health Sci Inst 2016; 6(3): 149-153.
• 42. Durmaz, G. Cerrahi hemşirelerinde hasta güvenliği kültürü algısını etkileyen faktörlerin belirlenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2016.
• 43. Cappelen K, Harris A, Storm M, et al. Healthcare staff perceptions of patient safety cul- ture in nursing home settings-A cross-sectional study. Open Journal of Nursing 2017; 7: 1069-1085. doi: 10.4236/ojn.2017.79078
• 44. Ayisa A, Getahun Y, Yesuf N. Patient safety culture and associated factors among he- alth-care providers in the University of Gondar Comprehensive Specialized Hospital, Northwest Ethiopia, Drug Healthc Patient Saf 2021; 13: 141-150. doi: 10.2147/DHPS. S291012.
• 45. Azyabi A, Karwowski W, Hancock P, et al. Assessing patient safety culture in United States Hospitals. Int. J. Environ. Res. Public Health 2022; 19(4): 2353. doi: 10.3390/ ijerph19042353
• 46. Güneş ÜY, Gürlek A, Sönmez M. A survey of the patient safety culture of hospital nurses in Turkey, Collegian 2016; 23(2): 225-232. doi: 10.1016/j.colegn.2015.02.005.
• 47. Park H, Kim S. A Structural equation model of nurses’ patient safety management activities. J Korean Acad Nurs Adm 2019; 25(2): 63-72. https://doi.org/10.11111/jka- na.2019.25.2.63
• 48. Gündoğdu S, Bahçecik N. Hemşirelerde hasta güvenliği kültürü algılamasının belirlen- mesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2012; 15(2): 119-28.
• 49. Gülay H. Akreditasyon belgesine sahip özel bir üniversite hastanesinde sağlık çalışanla- rının bakış açısıyla hasta güvenliği kültürünün değerlendirilmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Medipol Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2016.
• 50. Indrayani PM, Januraga PP, Negara S. The impact of hospital accreditation on patient safety culture in the health services implementation at Sanglah General Hospital, Bali, PHPMA 2021; 9(2): 108-115. doi: 10.53638/phpma. 2021.v9.i2.p05
• 51. Al-Surimi K, Alwabel AM, Bawazir A, et al. Road towards promoting patient safety practices among hospital pharmacists: Hospital based baseline patient safety culture assessment cross-sectional survey. Medicine Wolters Kluwer 2021; 100: 2(e23670). doi: 10.1097/MD.0000000000023670
• 52. Lee RN, Danhinten VS, Do H, Patient safety education in pre-registration nursing programmes in South Korea, Int. Nursing Review 2020; 67(4): 512-518. doi: 10.1111/ inr.12630.
• 53. Hapsari Y, Sjaaf A. Effect of hospital accreditation on patient safety culture and satis- faction: A systematic review, Faculty of Public Health, Universitas Indonesia, The 6th International Conference on Public Health 2019; 23-24. Accessed 21 Jan, 2023.https:// doi.org/10.26911/the6thicph-FP.04.42
• 54. Andri LP, Soewondo P. Nurses perception of patient safety culture in the hospital accre- ditation era: A literature review. KnE Life Sciences 2018; 4(9): 60–75. doi: 0.18502/kls. v4i9.3558
• 55. Al-Awa B, De Wever A, Melot C, et al. An overview of patient safety and accreditation: A literature review study. Research Journal of Medical Sciences 2011; 5(4): 200-223. doi: 10.3923/rjmsci.2011.200.223
• 56. Rızalar S, Büyük ET, Şahin R ve arkadaşları. Hemşirelerde hasta güvenliği kültürü ve etkileyen faktörler. DEU Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 2016; 9(1): 9-15.
• 57. Karaca A, Arslan H. Hemşirelik hizmetlerinde hasta güvenliği kültürünün değerlendiril- mesine yönelik bir çalışma. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi 2014; 1(1): 9-18. doi: 10.5222/SHYD.2014.009
• 58. Tuncer G. Bebek dostu kadın doğum ve çocuk hastanelerinde çalışan hekim, hemşire ve ebelerin hasta güvenliği tutumlarının belirlenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üni- versitesi, İstanbul, Türkiye, 2016.
• 59. Kong LN, Zhu WF, He S, et al. Attitudes towards patient safety culture among postgra- duate nursing students in China: A cross-sectional study. Nurse Educ Pract 2019; 38: 1-6. doi: 10.1016/j.nepr.2019.05.014.