Çocukların Çevrimiçi Ortamda Korunmasına Yönelik Hukuki Yaklaşımlar

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 37 - 69, 16.07.2024

Begüm Nur Özdemir

Öz

Gelişen teknoloji ile toplumda internet kullanımının artması, internet ortamında yapılan ve sayısız kişiye ulaşabilen yayınların sonucunda mağduriyetler ve ihlaller ortaya çıkmaktadır. İnternet ortamı, özellikle çocuklar için gerçek hayatta olduğu gibi kendilerini diledikleri gibi ifade edebilecekleri, istedikleri bilgiye istedikleri anda ulaşabilecekleri özgür bir alan statüsüne sahiptir. Çocuklar bu alanı kullanırken aynen gerçek hayatta olduğu gibi birtakım temel haklara riayet edilmesi ve çevrimiçi ortamın bu hak ve sorumluluklara göre kullanılması için birtakım hukuki düzenlemeler yapılması zaruri bir hale gelmiştir.
Bu makale çalışmasının amacı, çocukların çevrimiçi ortamda karşılaşabilecekleri tehlikelere karşı korunmalarını sağlamak adına kullanılan hukuki yaklaşımların incelenerek, daha güvenilir bir çevrimiçi ortam için öneriler getirmektir. Literatür taramasının yöntem olarak kullanıldığı makalede; uluslararası ve ulusal literatür formel yollarla toplanarak analiz edilerek içerik analizi yapılmıştır. Çalışmada ilk olarak; internetin çocuklar üzerindeki etkileri üzerinde durulmuş, devamında internet ortamında görülebilecek risk türlerinden, çocukların çevrimiçi ortamda korunmasına yönelik ulusal ve uluslararası hukuki dayanaklar ile yaklaşımlar irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

internet, çocuk hakları, çocuğun cinsel istismarı, internet riskleri, bilişim suçları

LEGAL APPROACHES IN CHİLD ONLİNE PROTECTION

Öz

As a result of the increase in the use of the internet in society with the developing technology and the publications made on the internet that can reach countless people, victimisation and violations occur. The internet environment, especially for children, has the status of a free space where they can express themselves as they wish and access the information they want whenever they want, just like in real life. While children use this area, it has become necessary to comply with certain fundamental rights just like in real life and to make certain legal arrangements for the use of the online environment according to these rights and responsibilities.
The aim of this article is to examine the legal approaches used to protect children against the dangers they may encounter online and to make suggestions for a safer online environment. In the article where literature review was used as a method; international and national literature was collected and analysed by formal means and content analysis was performed. In the study, firstly, the effects of the internet on children were emphasised, then national and international legal bases and approaches for the protection of children in the online from the types of risks that can be seen in the internet environment were examined.

Anahtar Kelimeler

internet, children right, child's sexual abuse, risks of internet, cyber crimes

Kaynakça

• 04.05.2007 tarihli ve 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun, 2007, https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5651&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 adresinden 20 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• 29.07.2020 tarihli ve 7253 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 2020, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/07/20200731-1.htm adresinden 20 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• A European strategy for a better internet for kids (BIK+), 2022, https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/strategy-better-internet-kids adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Albayrak, E. (6.11.2020). Sosyal Medya’da Çocuk Mahremiyeti: Ebeveynlerin Instagram’daki Çocuk Mahremiyetine Bakış Açıları. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Güz:2020/3 s.1211-1226. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1264344 adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• American Psychological Association (2023). APA Chief Scientist Outlines Potential Harms, Benefits Of Social Media For Kids. https://www.apa.org/news/press/releases/2023/02/harms-benefits-social-media-kids adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Amerika Birleşik Devletleri Çocukları İnternette Koruma Kanunu (2000), The Children's Internet Protection Act, https://www.fcc.gov/consumers/guides/childrens-internet-protection-act#:~:text=The%20Children's%20Internet%20Protection%20Act,harmful%20content%20over%20the%20Internet adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Archer, C. (2019), How Influencer ‘Mumpreneur’ Bloggers And ‘Everyday’ Mums Frame Presenting Their Children Online, Murdoch University, Australia, https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1329878X19828365 adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• ASEAN Bildirgesi. 2019. https://asean.org/wp-content/uploads/2021/01/3-Declaration-on-the-Protection-of-Children-from-all-Forms-of-Online-Exploitation-and-Abuse-in-ASEAN.pdf adresinden 23 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Kararı, 07.03.2018 günlü ve Rec (2018)2 sayılı Tavsiye Kararı, (Recommendation CM/Rec(2018)2 of the Committee of Ministers to member States on the roles and responsibilities of internet intermediaries), https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectID=0900001680790e14 adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Bayzan, Ş. ve Özbilen, A. e-Journal of New World Sciences Academy, NWSA-Engineering Sciences, 1A0322, 7, (2), 521-531. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/186094
• Boyd, D. M. & Ellison, N. B. (2008), Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship. Journal of Computer-Mediated Communication, 13, 210–230. https://sci-hub.se/http://dx.doi.org/10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x adresinden 15 Şubat 2024 tarihinde alınmıştır. Bessant, C. (2018), Sharenting: Balancing The Conflicting Rights of Parents And Children, Communications Law, 23(1), 7-24 https://infolawcentre.blogs.sas.ac.uk/files/2018/03/Comms_Law_23.1.pdf adresinden 23 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Better Internet for Kids (2020). Insafe İnsights On… Online Challenges. https://www.betterinternetforkids.eu/practice/articles/article?id=6706166 adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Bozkurt, A. (2012). Dünyadaki İnternet İçerik Düzenleyici Kuruluşlar, Bunların Uygulamaları ve Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı Örneği, İletişim Uzmanlığı Tezi, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Ankara.
• BTK (2019). Güvenli İnternet Hizmeti. https://internet.btk.gov.tr/guvenli-internet-hizmeti adresinden 23 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Child Helpline İnternational (2023). Çevrimiçi ortamda çocuk cinsel istismarı tehdidinin değerlendirilmesi https://childhelplineinternational.org/assessing-the-threat-of-child-sexual-abuse-online/ adresinden 23 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• COE (2007). Çocukların Cinsel Suistimal ve Cinsel İstismara karşı Korunmasına İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi. https://rm.coe.int/168046e1de adresinden 23 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Çakır, H., Kılıç, M.S ve Diğerleri (2014). Güncel Tehdit Siber Suçlar, Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Çocukların Cinsel Sömürü ve Cinsel İstismara Karşı Korunmasına İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi, (2007) Lanzarote Sözleşmesi. https://rm.coe.int/prems-107219-tur-2576-lanzarote-convention-leaflet-a5-web/168098bd18 adresinden 23 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Çocuk Hakları (2011). Türkiye Barolar Birliği. https://cocukhaklari.barobirlik.org.tr/dokuman/mevzuat_uamevzuat/birlesmismilletler.pdf adresinden 23 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Çubukcu, A., & Bayzan, S.(2013). Türkiye’de Dijital Vatandaşlık Algısı ve Bu Algıyı İnternetin Bilinçli, Güvenli ve Etkin Kullanımı ile Artırma Yöntemleri, Middle Eastern & African Journal of Educational Research.
• European Council (2020). One in five children suffers one or another form of sexual abuse or victimisation during their childhood. https://www.coe.int/en/web/portal/covid-19-one-in-five-children-suffers-one-or-another-form-of-sexual-abuse-or-victimisation-during-their-childhood adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Fransa Dijital Ekonomi Kanunu (2004). 21 Haziran 2004 tarih ve 2004/575 sayılı Kanun. https://www.legifrance.gouv.fr/loda/id/JORFTEXT000000801164 adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• INHOPE (2023). Avrupa Birliği CSAM Yönetmeliği. https://www.inhope.org/EN/articles/the-european-union-csam-regulation adresinden 16 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• INHOPE (2023). Kendinizi Çevrimiçi Cinsel İstismardan Korumanın 5 Yolu. https://www.inhope.org/EN/articles/5-ways-to-protect-yourself-from-sexual-abuse-online adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• INTERPOL (2018). Uluslararası Çocukların Cinsel İstismarı veritabanı. https://www.interpol.int/Crimes/Crimes-against-children/International-Child-Sexual-Exploitation-database adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• ITU (2020) Guidelines for parents and educators on Child Online Protection. https://8a8e3fff-ace4-4a3a-a495-4ea51c5b4a3c.filesusr.com/ugd/24bbaa_b5fec426d50d4a21b721489099b5781f.pdf adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• ITU (2020). Guidelines for children on Child Online Protection https://8a8e3fff-ace4-4a3a-a495-4ea51c5b4a3c.filesusr.com/ugd/24bbaa_b5fec426d50d4a21b721489099b5781f.pdf adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• ITU (2020). Guidelines for industry on Child Online Protection https://www.itu.int/en/mediacentre/Pages/pr10-2020-Guidelines-Child-Online-Protecion.aspx#:~:text=They%20highlight%20key%20areas%2C%20such,children%2C%20carers%20and%20educators%20about adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• ITU (2020). Guidelines for policy-makers on Child Online Protection https://8a8e3fff-ace4-4a3a-a495-4ea51c5b4a3c.filesusr.com/ugd/24bbaa_b5fec426d50d4a21b721489099b5781f.pdf adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• ITU, UNESCO: Broadband Commission (2019). Child Safety Online: Minimizing the Risk of Violence, Abuse and Exploitation Online. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000374365 adresinden 22 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• KILINÇ, D. (2016). İnternet Sitelerine Erişimin Engellenmesi ve İfade Hürriyeti, Ankara,122.
• KÖSE Güven ve ÖZEN Kerem, 2011, Internet’te Sansür Üzerine Bir Değerlendirme, http://by2010.bilgiyonetimi.net/bildiriler/kose.pdf, http://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/kose_ozen_by2010.pdf adreslerinden 23 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Livingstone and Stoilova (2021). The 4Cs: Classifying Online Risk to Children https://core-evidence.eu/posts/4-cs-of-online-risk adresinden 23 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Mangold, W. & G. Faulds, D. J. (2009). Social Media: The New Hybrid Element Of the Promotion Mix. Business Horizons, 52, 357-365. https://isiarticles.com/bundles/Article/pre/pdf/190.pdf adresinden 15 Şubat 2024 tarihinde alınmıştır.
• OFCOM (2023). Çevrimiçi emniyet riski değerlendirmelerine yönelik hızlı kılavuz. https://www.ofcom.org.uk/online-safety/information-for-industry/guide-for-services/risk-assessments adresinden 23 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• OHCHR (2021). Dijital ortamla ilgili olarak çocuk haklarına ilişkin 25 No'lu Genel Yorum. https://www.ohchr.org/en/documents/general-comments-and-recommendations/general-comment-no-25-2021-childrens-rights-relation adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• ÖZEN, M., BAŞTÜRK, İ, 2011, Bilişim – İnternet ve Ceza Hukuku, Ankara, 111-139.
• Sistek-Chandler, C. (2012). Connecting the digital dots with social media and Web 2.0 technologies, Journal of Research in Innovative Teaching, 78-87. https://www.nu.edu/wp-content/uploads/2018/11/journal-of-research-in-innovative-teaching-volume-5.pdf adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Steinberg, S. B. (2017), Sharenting: Childrens Privacy in the Age of Social Media, UF Law Faculty Publications, Emory Law Journal, Vol. 66: 839; https://scholarship.law.ufl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1796&context=faculty adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• UNESCO (2016). A Teacher's guide on the prevention of violent extremism (2016). https://en.unesco.org/sites/default/files/lala_0.pdf adresinden 20 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Unicef (2021). Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ve İhtiyari Protokoller, Usûl Kuralları ile Çocuk Hakları Komitesi Genel Yorumları. https://www.unicef.org/turkiye/media/7941/file/%C3%87HDS%20ve%20%C4%B0htiyari%20Protokoller,%20Usul%20Kurallar%C4%B1%20ile%20%C3%87ocuk%20Haklar%C4%B1%20Komitesi%20Genel%20Yorumlar%C4%B1.pdf adresinden 22 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Unicef (2017). Dijital bir Dünyada Çocuklar. https://www.unicefturk.org/public/uploads/files/SOWC_2017_SUM_TR.pdf adresinden 22 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.
• Yılmaz, D., Güney (22.11.2021). Medyanın Çocuklar Üzerindeki Etkileri ve Kullanımına İlişkin Öneriler. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 14(4), 486-494. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1410190 adresinden 21 Kasım 2023 tarihinde alınmıştır.