Grigorı̇y Ivanovı̇ch Choros-Gurkı̇n (1870-1937) As a Painter and Socio-Political Figure

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 299 - 322, 31.12.2024

İbrahim Dilek

https://doi.org/10.48174/buaad.1579699

Öz

Grigoriy Ivanovich Choros-Gurkin, who belonged to the Choros tribe, one of the most important tribes of the Altai Turks, was not only the first painter among the Altai Turks but also the first political leader. Grigoriy Ivanovich Choros-Gurkin can be considered not only a painter and political leader but also an ethnographer and folklorist who collected elements of folk culture. As the first professional artist of the Altai Turks and even Siberia, Gurkin’s influence on the Altai Turks has lasted for more than a century and will continue for hundreds of years. On October 11, 1937, he was executed with his son Gennadiy, and after his acquittal in 1956, scientists began to search for all kinds of clues and documents about him. As studies, comments, and evaluations about him increase, his place and importance in Altai and Siberian Turkism as well as in the general Turkish history, will be better understood in time. In this article, Gurkin’s emergence as an artist, the formation and shaping of his political thoughts, his becoming the subject of Altai nationalism, his biography, and his interaction with Siberian regionalists are discussed. In addition to his work as a painter, Gurkin’s transformation into one of the founding elements of recent Altai history as well as its future is one of the subjects of this article. In the early 20th century, especially after the February Revolution, developments related to the political crises that emerged in Siberia, together with the whole of Russia, provided the basis for the formation of Altai nationalism. As with all Siberian intellectuals, the intellectual class of Altai Turks, of which Gurkin was a member, developed in interaction with Russian enlightenment (especially Russian intellectuals who adopted Siberian Regionalism). In the first quarter of the 20th century, as a result of the turbulent political developments in Russia, despite the lack of cultural and intellectual cadres, the Duma of Mountainous Altai was established in July 1917 under Gurkin’s leadership, and the Karakorum Government, the forerunner of today’s Altai Republic, was established in March 1918. The footsteps of these two political initiatives or movements should be sought in the conditions that led to the emergence of Burhanism in 1904. Therefore, it seems that the process that started with Burhanism in 1904, continued with the establishment of the Mountainous Altai Duma in 1917, and the Karakorum Government in 1918, lasted eighteen years and was completed with the establishment of the Oirot Autonomous Republic of the USSR in 1922. But the flow of time and history continues.

Anahtar Kelimeler

Grigoriy Ivanovich Choros-Gurkin, Altai, Painter, Siberian Regionalism, Mountainous Altai Assembly, Karakorum Government

Ressam ve Sosyo-Politik Bir Figür Olarak Grigoriy İvanoviç Çoros-Gurkin (1870-1937)

Öz

Altay Türklerinin önemli boylarından Çoros boyuna mensup olan G.İ. Çoros-Gurkin, Altay Türkleri arasından yetişen ilk ressam olmasının yanı sıra ilk politik liderdir aynı zamanda. Grigoriy İvanoviç Çoros-Gurkin bir ressam ve politik lider olmasının yanı sıra halk kültürü unsurlarını toplayan bir etnograf, folklorist ve şair olarak da kabul edilebilir. Altay Türklerinin hatta Sibirya’nın ilk profesyonel sanatçısı olan Gurkin’in Altay Türkleri üzerindeki sosyo-politik etkisi yüzyılı aşkın süredir devam etmektedir. 1937’de Repressiya döneminde infaz edildikten sonra 1956 yılında üzerine atılı suçlardan aklanmasıyla birlikte bilim adamları onunla ilgili her türlü ipucunu ve belgeyi araştırmaya başlamışlardır. Hakkındaki çalışmalar, yorum ve değerlendirmeler arttıkça Altay ve Sibirya Türklüğüyle birlikte genel Türk tarihi içindeki yeri ve önemi de zamanla daha iyi anlaşılacaktır. Makalede, G.İ. Çoros-Gurkin’in faaliyetleri incelenmiş, birbirinin içine girmiş sanatçı özellikleri, sosyo-politik görüş ve faaliyetleri birlikte değerlendirilmiştir. Altay bölgesi misyoner teşkilatında bogomazların yanında ikon boyayan bir çocuk olarak sanat hayatına başlayan G.İ. Çoros-Gurkin, kısa zamanda tanınmış bir ressama ve nihayetinde Altay Türklerini temsil eden politik bir figüre ve kurucu bir lidere dönüşmüş, milletine ve Altay’a adanmış trajik (kızına yazdığı mektubunda kendi ifadesiyle peri masalı) yaşamı 11 Ekim 1937’de infaz edilerek son bulmuştur. 1917-1920 yılları arasında gelişen sosyo-politik olaylar Gurkin’in sonraki hayatına kaybolması mümkün olmayacak koyu bir gölge gibi düşmüştür. Bu koyu ve karanlık gölge, onun sanat başarısını bir ölçüde arka planda bırakmış, “Sovyet karşıtı”, “Japon ajanı”, “Türkçü” ve “halk düşmanı” biri olarak damgalanmasına neden olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Grigoriy İvanoviç Çoros-Gurkin, Altay, Ressam, Sibirya Bölgeselciliği, Dağlık Altay Meclisi, Karakorum Hükümeti

Kaynakça

• Cassirer, Ernst, (2018), Dil ve Mit, (Çev. Onur Kuzgun), Pinhan Yay., İstanbul.
• Çedurova, E.M., (2020), Çoros Gurkin i Altaysakaya Gornaya Duma, G.İ. Çoros Gurkin i Sovremennost, Gorno-Altaysk, 9-13.
• Çernoşov, Yu.G., Derendyayeva, A.D., (2023), Hudojnik v Politike: Evolyutsiya Obraza G.İ. Çoros-Gurkina Kak Obşçestvo-Politiçeskogo Deyatelya, Perm University Herald. Political Science, Vol. 17. №2., 82-90.
• Dilek, İbrahim, (1997), Altay Curokçı (Ressam) Grigory İvanoviç Çoros Gurkin ve Han-Altay Tablosu, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S.4, 179-186.
• Dudukina, Lena, Grigoriy Gurkin “Şpionaj v Polzu Yaponii” Rasstrel “Altayskogo genia”. URL: https://secrethistory.su/2190-grigoriy-gurkin-shpionazh-v-%20polzu-yaponii-rasstrel-altayskogo-geniya.html (Erişim Tarihi: 07.04.2024).
• Edokov, V.İ., (1967), G.İ: Gurkin: Oçerk o Jizni i Tvorçestve. [Barnaul]: Alt.kn.izd-vo, 118 s.
• Edokov, V.İ., (1984), Master iz Anosa, Barnaul.
• Edokov, V.İ., (1994a), Vozvraşçenie Mastera, Gorno-Altaysk, 263 s.
• Edokov, V.İ., (1994b), G.İ. Çoros-Gurkini i Altayskaya Hudojestvannaya Kultura XX Veka, Materialı i Kulture Respubliki Altay, Gorno-Altaysk, 3-9.
• Ekeyev, N.V, (2020), Kultura Altaytsev Vo Vtoroy Polovine XIX – Naçale XX Vekov: Traditsii i Noşvestva, G.İ. Çoros Gurkin i Sovremennost, Gorno-Altaysk, 5-8.
• Erkinova, N.V., (2020), Muzeynaya Prezentatsiya Hudojestvennogo Naslediya G.İ. Gurkina: İz Opıta Rabotı Nad Novoy Ekspozitsiey, G.İ. Çoros Gurkin i Sovremennost, Gorno-Altaysk, 13-24.
• Erkinova, R.M, (2008), Şamanskiy Mir v Risunkah G.İ. Çoros-Gurkina, Vestnik Tomskogo Gosudarstvennogo Universitata, (316), 80.
• Erkinova, R.M.-Şastina, T.P., (2020), Letopis Jizni i Tvorçestva G.İ. Gurkina, G. İ. Çoros Gurkin Sovremennost, Gorno-Altaysk, 24-38.
• Filipova, O.N., (2020), İskusstvo G.İ. Gurkina (1870-1937) Hudojnika i Literatora, Molodiy Vçeniy, No, 8 (84), 126-132.
• Gavrilin, K.N-Simonenko, V.V, (2020), Mongolskiy Period Tvorçestva Grigoriya İvanoviça Çoros-Gurkina: v Poiske İdeynıh İstokov, Dekorativnoe İskusstvo i Predmetno-Prostranstvennaya Sreda. Vestnik MGHPA, 191-206.
• Gordon, E.V., (2013), Deyatelnost Altayskoy Gornoy Dumı Kak Odnogo iz Organov Vremennogo Pravitelstva na Territorii Gornogo Altaya v 1917-1918, Vestnik Tomskogo Gosudarstvennogo Üniversitata. İstoriya, No. 6(26)., 32-37.
• Kindikova, N., (1994), O Poetike Proizvedeniy G.İ. Çoros-Gurkina, Materialı Po İstorii i Kulture Respubliki Altay, Gorno-Altaysk, 19-22.
• Kravçenko, G.G., (2011), G.N. Potanin i Altay: Hronika i İtogi Prebıvaniya, Vestnik Tomskogo Gosudarstvennogo Universiteta İstoria, No: 2 (14), UDK 957.11 (1-925.15), 44-48.
• Mihaylov, D.A., (2013), Altayskiy Natsionalizm i Arheologiya, Etnografiçeskoe Obozrenie, No: 1, 37-51.
• Mihaylov, D.A., (2014), Natsionalnıy Diskurs v Sibiri: G.İ. Gurkin i Altayskiy Natsionalizm, İnternational Journal of Russian Studies (IJORS), İssue No. 3 (2014/1), 1-7.
• Obraztsov, G.A., (1958), G.İ. Gurkin – Altayskiy Hudojnik-Peyzajist, Gorno Altaysk, 48 s.
• Potanin, G.N, (1889), Pisma. İrkutsk: İzd-vo İrkut. Un-ta, T.3.
• Potanin, G.N., (1910), Çemalskom Tupike, Sibirskaya Jizn, Nu: 142.
• Samıkova, İ.V., (2008), Hudojnik i Revolyutsiya (Obşçestvenno-Politeçkaya Deyatelnost G.İ. Çoros-Gurkina), Vestnik Sankt-Peterburgskogo Universitata. Politologiya Mejdunarodnıye Otnoşeniya, Ser. 6, Vıp. 2, 159-164.
• Şastina, T.P., (2015), G.İ. Çoros-Gurkin: Ot Obraza Sovremennika – k Genius Loci v Literature XX v. Statya II, Mir Nauki, Kulturı, Obrazovanniya, 5 (55), 377-380.
• Şastina, T.P., (2020), Altay Poeta G.A. Vyatkina-Vzglyad Skvoz Obraznuyu Sistemu Hudojnika G.İ. Gurkina, G. İ. Çoros Gurkin Sovremennost, Gorno-Altaysk, 46-55.
• Şilovskşiy, M.V. (2020), Problema Natsionalno-Territorialnoy Avtonomi v Sibiri v Period Sotsialnogo Kataklizma 1917 g. (Mart-Dekabr), Peterburgskiy İstoriçeskiy Jurnal, No. 1, 123-135.
• Tadışeva, N.O., (2020), Hudojestvennoe Tvorçestvo G.İ. Gurkina: Traditsiya, Sakralnost Kulturnoe Nasledie, G. İ. Çoros Gurkin Sovremennost, Gorno-Altaysk, 43-45.
• Toraman, Ali, (2018a), Altay Türklerinin İlk Sanat Okulu ve Çoros-Gurkin, Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, C. 3, S. 1, 121-128.
• Toraman, Ali, (2018b), Grigoriy İvanoviç Çoros-Gurkin (Hayatı, Eserleri ve Altay Türklerinin Bağımsızlığı İçin Mücadelsi), Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 3, No.1, 90-98.
• Toraman, Ali, (2022), Altaylı Ressam Çoros-Gurkin’in Eserlerinde Altay Şamanizmi, Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.4, S. 8, 679-696.
• İnternet Kaynakları
• https://visit.altairepublic.ru/o-respublike-altay/istoriya-gornogo-altaya/altayskaya-gornaya-duma-karakorumskiy-uezd/ (Erişim Tarihi: 09.04.2024)
• https://altaicholmon.ru/2018/01/26/teper-ya-odin-na-rodnom-pepelishe/ (Erişim Tarihi: 15.04.2024)
• http://www.altai-photo.ru (Erişim Tarihi: 11.05.204)