KÜLTÜREL MİRAS KAPSAMINDA SAFRANBOLU’DA GELENEKSEL HAMAM KÜLTÜRÜ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 3 - 24, 16.12.2020

Taşkın Deniz Elif Kocakaya

Öz

Kültürel miras, toplum hafızası açısından birer kanıt niteliğinde olan kültürel varlıkların sürdürülebilirliği
ve gelecek kuşaklara aktarılması açısından önemli bir kavramdır. Bugünün modern toplumlarında hızla değişen
yaşam tarzları ile somut olmayan kültürel miras unsurları yok olmaya yüz tutmaktadır. Somut olmayan kültürel
miras unsurları içinde yer alan hamam kültürü sadece yıkanmanın gerçekleştirildiği bir ritüel değil aynı
zamanda toplum ve bireyler arasındaki diyalogların arttığı, temizlik, eğlence, istihdam ve sosyalleşme
merkezleridir. Geçmişten günümüze aktarılan ortak mekânda yıkanma kültürü yok olmaya yüz tutsa da gelecek
kuşaklara sürdürülerek iletilmeye çalışılmaktadır. Bu çalışmanın amacı somut ve somut olmayan kültürel
mirasın korunması ve aktarılması kapsamında UNESCO Dünya Miras Kenti Safranbolu’da hamam kültürü
özelliklerinin ortaya konularak kayıt altına alınmasıdır. Çalışmanın konusu ve amacı doğrultusunda hamamlar
ve hamam kültürü temelinde kavramsal bir çerçeve sunulduktan sonra Safranbolu’da hamam kültürü hakkında
bilgi verilmiştir. Araştırmada ilişkilerin anlamını ve türünü keşfetmek için gözlemlerin sayısal olmayan bir
biçimde incelenmesi ve yorumlanmasını ifade eden nitel araştırma yöntemi ve verilerin toplanmasında
yapılandırılmamış mülakat (görüşme) tekniği kullanılmıştır. Bu doğrultuda teşekkür kısmında belirtilen kaynak
kişiler ile görüşülmüş, sundukları bilgiler önce ses kaydı ile kayıt altına alınmış ve ardından yazıya aktarılmıştır.
Fotoğraflar ile desteklenen çalışma sayesinde geçmişten bugüne Safranbolu’da yaşatılmaya çalışılan hamam
kültürü tüm özellikleriyle ortaya konulmuştur. Safranbolu’da hamam kültürünü yaşatmaya çalışanların tespit
edilerek kendileri ile görüşülmesi, aktardıkları bilgilerin yazılı ve sesli olarak kayıt altına alınması, kültürel miras
unsurlarımızın unutulmaması, yeni nesillere aktarılması ve böylece sürdürülebilir kılınmaları açısından mutlak
önem taşımaktadır. Hamam kültürünün kaybolmaması, korunması ve geleceğe aktarılmasında yerel
yönetimlere, ilgili kurum ve kuruluşlara, üniversitelere, sivil toplum kuruluşlarına önemli görevler düşmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Miras, Kültürel Coğrafya, Safranbolu, Hamam, Hamam Kültürü

Kaynakça

• Atik, Şermin. (2019). “Karaman Hamamları Koruma Önerileri”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Maltepe Üniversitesi, 2019.
• Banu Apaydın. “Türk Hamam Kültürünün Spa & Wellness Mekânlarının Tasarımına Etkileri”. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 1(1): 207-220, 2009.
• Düriye Bozok. “Türk Hamamı ve Geleneklerinin Turizmde Uygulanışı (Bursa Merkez İlçede Bir Araştırma)”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13:62-86, 2006.
• Emiroğlu, İzlem. “Konya'da Hamam Kültürü ve Kullanım Eşyaları”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya. Selçuk Üniversitesi, 2010.
• H. Suavi Ahipaşaoğlu ve Özdal Değirmencioğlu, Anadolu’da Turizm Rehberliği Temel Bilgileri, Detay Yayıncılık, Ankara, 1999.
• Kadriye Türkan. “Türk Masallarında Mimari: Hamam ve İşlevleri”. Milli Folklor Dergisi, 84: 162-174, 2009.
• Mustafa Uzun ve Nurettin Albayrak. “Hamam (Kültür ve Edebiyat)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İSAM, 15:431, 1997.
• Nahide Şimşir, Osmanlı Araştırmaları Makaleler I (18. Yüzyıl Ortalarında Üsküdar ve Çevresindeki Hamamlar). IQ Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 2004.
• Oktay Aslanapa, Osmanlı Devri Mimarisi, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1986.
• Osman Eravşar, Anadolu Selçuklu Hamamları, Eski Hamam Eski Tas. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2009.
• Özlem Özgen. “Kültürel Miras Kapsamında Türk Hamamı Üzerine Bir İnceleme”. İletişim ve Kuram Dergisi, 42:111-138, 2016.
• Semavi Eyice. “Hamam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı İSAM, İstanbul, 15:402-430, 1997.
• Sevil Sargın ve Rauf Belge. “Kültürel Mirasın Korunması ve Turizm Amaçlı Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma: Tarihi İstanbul Hamamları”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Türk Kültür Dünyası Özel Sayısı, 1(2):33- 44, 2017.
• Tahsin Başaran. “Roma Dönemi Hypokaust Sisteminin lsıl Analiz Yönünden Günümüz Yerden Isıtma Sistemiyle Karşılaştırılması”. III. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi. 1009-1018, 1997.
• Ural Akbulut, “Roma Hamamları: Arınma ve Sosyalleşme Mekanları” (22.05.2020), http://www.uralakbulut.com.tr/wp-content/uploads/2015/01/ROMA-HAMAMLARIARINMA-VE-SOSYLLE%C5%9EME-MEKANLARI-19-OCAK-2014.pdf ;)
• Yılmaz Önge, Anadolu’da XII‐XIII. Yüzyıl Hamamları, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1995.
• Yunus Macit. “Beden Temizliği İçin Yapılmış Mekanlar ile İlgili Hadislerin Tenkid ve Tahlili”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 5(4):167-207, 2005.
• Zerrin Funda Ürük. “Medeniyetler İçinde Hamamın Gelişimi ve Kültürel Olarak Mekân Analizleri”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8:185-209, 2016.