Development of Sunflower, Soybean Safflower and Rapeseed Production in Turkey

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 307 - 315, 31.12.2019

Meltem Altıntop Betül Gıdık

Öz

Nowadays, especially oil, which is one of the most important nutrients for human health can not be made at the desired level of production in Turkey. Many of the so-called oilseed plants can be easily grown in Turkey's climatic conditions. The area allocated to oilseed production in our country constitutes 4% of the total arable land. According to TUIK data, the cultivation areas allocated for oilseed production between 2013 and 2017 approached 8 million hectares in 2013 and increased to 9 million hectares in 2017. The total production amount was 3 299 967 tons in 2013 and this amount was reported as 3 883 370 tons in 2017. The amount of oil consumption per capita in Turkey is 21 kg per year. According to the European Union norms, this amount should be 24 kg per year. When the need in different usage areas and the amount of imported oil seeds are examined, it is seen that the amount of oil that can meet the requirement cannot be obtained in our country. The aim of this study is to draw attention to the development of oilseed plants in ourcountry and to emphasize the importance of these plants.

Anahtar Kelimeler

Oilseed plants, Oil content, Oil Crops

Türkiye’de Ayçiçeği, Soya, Kolza ve Aspir Üretimindeki Gelişmeler

Öz

Günümüzde
özellikle insan sağlığı için en önemli besin maddelerinden biri olan yağın
Türkiye’de istenilen seviyelerde üretimi yapılmamaktadır. Yağlı tohumlu adı
verilen bitkilerin birçoğu Türkiye’nin iklim koşullarında kolaylıkla
yetiştirilebilmektedir. Ülkemizde yağlı tohumlu bitki yetiştiriciliğine ayrılan
alan toplam ekilebilir alanların %4 ünü oluşturmaktadır.    2013 – 2017 yılları arasında TUIK
verilerine göre yağlı tohumlu bitkilerin ekim alanları 2013 yılında 8 milyon
hektara yaklaşmışken 2017 yılında artış göstererek 9 milyon hektarı geçmiştir.
Toplam üretim miktarı ise 2013 yılında 3 299 967 ton iken 2017 yılında bu
miktar 3 883 370 ton olarak bildirilmiştir. Türkiye’de kişi başına yağ tüketim
miktarı yılda 21 kg’dır. AB normlarına göre ise bu miktarın yılda 24 kg olması
gerekmektedir. Farklı kullanım alanlarındaki ihtiyaca ve yurtdışında ithal
edilen yağlı tohum miktarlarına bakıldığında ülkemizde gereksinimi sağlayacak
yağ miktarının elde edilemediği görülmektedir.

Bu
çalışmanın amacı, ülkemizdeki yağlı tohumlu bitkilerin üretimindeki gelişime
dikkat çekmek ve bu bitkilerin önemini vurgulamaktır. 

Anahtar Kelimeler

Yağlı tohumlu bitkiler, Yağ içeriği Ayçiçeği, Soya, Kolza, Aspir

Kaynakça

• [1] Ö. Öztürk, F. Akıerdem, E. Gönülal, “Aspir (Carthamus tinctorius L.)’de Farklı ekim zamanı ve sıra aralığının verim ve verim ögelerine etkisi”, Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 14 (21): 142-152, 2000.
• [2] M. Okçu, E. Tozlu, T. Dizikısa, M.A. Kumlay, M. Pehluvan, C. Kaya, “Erzurum Sulu Koşullarında Bazı Aspir (Carthamus tinctorius L.) Çeşitlerinin Tarımsal Özelliklerinin Belirlenmesi”, Atatürk Üniversitesi Ziraat fakültesi Dergisi, 41 (1): 1-6, 2010.
• [3] H. Baydar, ve S. Erbaş, “Yağ Bitkileri Bilimi ve Teknolojisi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Basımevi, Isparta, 2014.
• [4] S. Nas, H.Y. Gökalp, M. Ünsal, “Bitkisel Yağ Teknolojisi”. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları No:723, Erzurum, 1992.
• [5] T. Verleyen, R. Verhe, L. Garcia, K. Dewettinck, A. Huyghebaert, W. De Greyt, “Gas chromatographic characterization of vegetable oil deodorization distillate”, J. Chromatography A, 921:277–285, 2001.
• [6] M.Ü. Karakuş, “12. Uluslararası Yem Kongresi Açılış Konuşması”, Türkiye Yem Sanayicileri Birliği Dergisi, Sayı.70,29-40s., Ankara, 2014.
• [7] B. Onat, H. Arıoğlu, L. Güllüğolu, C. Kurt, H. Bakal, “Dünya ve Türkiye’de Yağlı Tohum ve Ham Yağ Üretimine Bir Bakış”, KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 20(özel sayı): 149-153, 2017.
• [8] H. Arıoğlu, “Yağ Bitkileri Yetiştirme Ve Islahı Ders Kitabı”, Genel Yayın No:220, Ders Kitapları Yayın No:A-70, Adana, 204s., 2014.
• [9] H. Arıoğlu, Ö. Kolsarıcı, A.T. Göksu, L. Güllüoğlu, M. Arslan, M. Çalışkan, T. Söğüt, C. Kurt ve F. Arslanoğlu, “Yağ Bitkileri Üretiminin Artırılması Olanakları”, Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kong., 2010.
• [10] H. Arıoğlu, “Türkiye’de Yağlı Tohum ve Ham Yağ Üretimi, Sorunları ve Çözüm Önerileri”, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25 (özel sayı-2):357-368, 2016.
• [11] Ş. Gizlenci, A. Korkmaz, M. Acar ve F. Seyis, “Kolza (Kanola) Tarımı”, Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Yayınları, 80 s., Samsun, 2005.
• [12] Türkiye İstatistik Kurumu, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001, (erişim tarihi:1 Kasım 2018)
• [13] F. Onemli, “ Impact of Climate Changes and Correlations on Oil Fatty Acids In Sunflower”, Pak. J. Agri. Sci., 49(4), 455-458, 2012.
• [14] S. Kakilli Acaravcı, O.C. Ergüven, “Yağlı Tohumlar ve Bitkisel Yağ Sektörünün Finansal Analizi: Hatay İlinde Bir Uygulama”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,12(29): 258-282, 2015.
• [15] F.D. Gunstone, “Soybeans pace boost in oilseed production”, Inform, 11, 1287-1289, 2001.
• [16] Gıda ve Tarım Örgütü, www.fao.org (erişim tarihi: 28 Kasım 2018).
• [17] Ö. Kolsaracı, K.D. Kaya, A.T. Göksoy, H. Arıoğlu, E.G. Kulan, S. Day, “Yağlı Tohum Üretiminde Yeni Arayışlar”. Ziraat Mühendisliği VIII. Teknik Kongresi Bildiriler Kitabı-1, s. 401-425, Ankara, 2015.
• [18] F. Sefaoğlu ve C. Kaya, “Bazı Yağlık Ayçiçeği (Helianthus annuus L,) Genotiplerinin Erzurum Ekolojik Koşullarında Adaptasyon Kabiliyetlerinin Belirlenmesi”, Alınteri Zirai Bilimler Dergisi, 33(1): 37-41, 2018.
• [19] Ö. Kolsarıcı, H.H. Geçit ve Ş. Elçi, Tarla Bitkileri, Ankara Üniviversitesi Basımevi, 1987.
• [20] F. Akınerdem, F. and Ö. Öztürk, “Safflower and biodiesel quality in Turkey”, 7th International Safflower Conference, Wagga Wagga, Austrailia, 2008.
• [21] O.H. Frankel and J.G. Hawkes, “Crop Genetic Resources For Today And Tomorrow”, International Biological Programme 2. Cambridge University Press, 1975.
• [22] B. Taşkaya Top ve İ. Uçum, “Türkiye’de Bitkisel Yağ Açığı”, TEPGE Bakış, TEPGE Yayınları. 14 (2). 1303–8346, Ankara, 2012.
• [23] A.T. Göksoy, “Kendilenmiş Ayçiçeği Hatların-dan (Helianthus annuus L.) Geliştirilen Sentetik Çeşitlerin Bazı Tarımsal Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma”, Tr. J. of Agriculture and Forestry.,23 (Ek Sayı 2): 349-354, 1999.
• [24] A. Özçelik ve H. Fidan, “Türkiye Ekonomisi Yönünden Ayçiçeğinin Önemi.Türkiye Birinci Yağlı Tohumlar, Bitkisel Yağlar ve Teknolojileri Sempozyumu Bildirileri”, TEAE Yay.Ankara. ss.92-102, 2003.
• [25] K.H. Wagner, R. Tomasch and I. Elmadfa, “Impact of diets containing corn oil or olive /sunflower oil mixture on the human plasma and lipoprotein lipid metabolism”. Eur J Nutr, 40:161–167. 2001.
• [26] Ö. Kolsarıcı, N. Bayraktar, N. İşler, M. Mert ve B. Arslan. “Yağlı tohumlu bitkilerin Üretim Projeksiyonları ve Üretim Hedefleri”. IV.Teknik Tarım Kongresi Bildiri Kitabı, cilt.I. Ankara. 467-483. 1995.
• [27] Lahaye, L., P. Ganier, J., Thibault and B. Sève. Technological processes of feed manufacturing affect protein endogenous losses and amino acid availability for body protein deposition in pigs. Animal Feed Science and Technology., 113: 141–156. 2004.
• [28] D. Swern, “Bailey’s industrial oil and fat products”. A Wiley-İntersicence Publication, Vol. 2. 1-69. USA. 1982.
• [29] J.F. Miller, D.C. Zimmerman, B.A. Vick, “Genetic Control of High Oleic Acid in Sunflower Oil.Crop Sci”, 27, 923- 926. 1987.
• [30] J.R. Lofgren, “Sunflower for confectionery food, bird food and pet food. In A. A. Schneiter (ed.) Sunflower Technology and Production”. ASA. SCSA. and SSSA Monoghraph. No:35. Madison. WI. p. 747-764. Latifi. 1997.
• [31] İ. Bektaş, C. Güler, H. Kalaycıoğlu, “Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) saplarından üre-formaldehit tutkalı ile yonga levha üretimi”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi.5 (2). 49-56. 2002.
• [32] H. Özer, E. Öztürk, T. Polat, “Determination of the agronomic performances of some oilseed sunflower (Helianthus annuusL,) hybrids grown under Erzurum ecological conditions”, Turk J Agric For, 27 (2003) 199-205. 2003.
• [33] E. Tozlu, T. Dizikısa, A.M. Kumlay, M. Okçu, M. Pehluvan ve C. Kaya, “Erzurum-Pasinler ekolojik koşullarında yetiştirilen bazı yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus L,) hibridlerinin agronomik performanslarının belirlenmesi”. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 14(4) 359-364, 2008.
• [34] G. Yıldız, H. Özer, T. Polat, E. Öztürk, F. Sefaoğlu, “Farklı ekim zamanlarının yağlık ayçiçeğinin verim ve tarımsal özellikleri üzerine etkisi”. Türkiye VIII, Tarla Bitkileri Kongresi, 19-22 Ekim 2009, Hatay.
• [35] F. Sefaoğlu, H. Özer, E. Öztürk, T. Polat, “Erzurum ekolojik koşullarında bazı yağlık ayçiçeği çeşitlerinin adaptasyonu ve önemli tarımsal özelliklerinin belirlenmesi”. Türkiye VIII, Tarla Bitkileri Kongresi, 19-22 Ekim 2009, Hatay.
• [36] Ş.N. Albayrak, “Ekim zamanlarına göre uygulanan değişik azotlu gübre formlarının yağlık ayçiçeği (Helianthus Annuus L,) çeşitlerinin verim ve verim unsurlarına etkisi”. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. 2014.
• [37] Y. Kaya, G. Evci, S. Durak and T. Gucer, “Yield components affecting seed yield and their relationships in sunflower (Halianthus annuus L.)”. Pakistan Journal of Botany 41(5):2261-2269, 2009.
• [38] G.N. Fick, Selection for self-fertility and oil percentage in development of sunflower hybrids. Proc. VIII.Int. Sunflower Conf. (1978) : 418-422.
• [39] M.D. Kaya, “Orta Anadolu'da Ayçiçeği Yetiştirme Tekniği”. Türk-Koop. Ekin Dergisi, 7 (24):20-25, 2003.
• [40] V. Gül, E. Öztürk, T. Polat, “Günümüz Türkiye’sinde Bitkisel Yağ Açığını Kapatmada Ayçiçeğinin Önemi”. Alınteri Zirai Bilimler Dergisi. 30 (B): 70-76, 2016.
• [41] A. Semerci, İ. Meral, “Türkiye’de Ayçiçeği Üretimi ve Sorunları”. Türk-Koop.Ekin Dergisi, 18, 54-61. 2001.
• [42] M. Mert ve E. İlker, “Ana Ürün Koşullarında Bazı Soya (Glycine max (L.) Merill) Hat ve Çeşitlerinin Aksaray Bölgesine Adaptasyonu Üzerine Çalışmalar”, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25 (2):176-181. 2016.
• [43] H. H. Arıoğlu, “Yağ Bitkileri Yetiştirme ve Islahı”. ÇÜ Zir. Fak. Yayın No:220, Adana. 2000.
• [44] Liu, K., “Soybeans as a Powerhouse of Nutrients and Phytochemicals. In: Soybeans as Functional Foods and Ingredients (Chapter 1)”. AOCS Press, Illionis. ISBN 1-893997-33-2. 2004.
• [45] E. A. Weiss, “Oilseed Crops”, 2nd Edition, Blackwell Sci. Ltd., 364 Pages, Victoria, Australia. 2000.
• [46] C.L. Ray, E.R. Shipe and W.C. “Bridges, Planting Date Influence on Soybean Agronomic Traits and Seed Composition in Modified Fatty Acid Breeding Lines”. Crop Science, 2008, 48:181-188. 2008.
• [47] S. A. Shurpalekar, “Chemical composition and nutritive value of soybeans and soybeans products”. Soybeans concil of America, international Office. 11(2): 7-12, Roma. 1961.
• [48] Cinsoy A. S. 1990. Soya Fasulyesinde İlk Bakla Yüksekliği ve Diğer Verim Bileşenlerinin Genetik Özelliklerinin Araştırılması. Doktora Tezi. Ege Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü. Bornova-İzmir.
• [49] Schuster, W., Soyabohne. Lehrbuch der Züchtng Landwirtschaftlicher Kulturpflanzen. Band 2, Spezieller Teil, S. 175-185. Paul Parey. 1985.
• [50] B. Arslan, E. Günel, B. Yıldırım, A.İ. İlbaş, N. Yılmaz, Ö. Dede, “Soya Fasulyesinde (Glycine max L.) Bazı Verim ve Kalite Özelliklerinin Korelasyon ve Path Analizi Üzerinde Bir Araştırma”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 4, 129-137. 1994.
• [51] Vega Claudia R. C., F. H. Andrade, V. O. Sadras, S. A. Uhart, and O. R. Valentinuz. Seed Number as a Function of Growth. A Comparative Study in Soybean, Sunflower and Maize. Crop Sci. 41: 748-754. 2001.
• [52] K. Kevseroğlu ve A. Üstün, “Soyada Ekim Zamanı ve Ekim Derinliğinin Çıkışa Etkis”i. Ziraat Mühendisliği, 202-203, 23-26. 1987.
• [53] Fehr W. R., Breeding Methods for Cultivar Development in B. E. Caldwell (Ed) soybeans. Improvement, production and uses, Agronomy, 16: 249-294. 1987.
• [54] G. Unakıtan, B. Aydın, “ An Econometric Analysis of Soybean production in Turkey”, Journal of Tekirdag Agricultural Faculty, 9 (1), 2012.
• [55] Zhu Yuefeng, “Analysis of Chinese and U.S. Soy Markets and Trade Dynamics”, Department of Agricultural and Resource Economics, 2012.
• [56] Z.M. Turan, A.T. Göksoy, “Yağ Bitkileri”. U.Ü. Zir.Fak. Ders Notl., No:80, 224s, Bursa. 1998.
• [57] R. Taşçı ve İ. Uçum, Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü (TEPGE) Soya 2017/2018 Durum Tahmin, Yayın no 304, Temmuz 23018.
• [58] Kırıcı S, Özgüven M (1995). Çukurova bölgesine verim, kalite ve erkencilik bakımından uyabilecek kolza çeşitlerinin saptanması. Ç.Ü. Ziraat Fak. Dergisi, 10 (3): 105-120. 1995.
• [59] Schierholt, A., “Hoher Ölsäuregehalt im Samenöl: Genetische Charakterisierung von Mutanten im Winterraps (Brassica napus)”. Doctoral dissertation. Cuvlillier Verlag, Göttingen.2000.
• [60] Downey, R. K., and G. Röbbelen. Brassica spacies. Chapter 16. Pp. 63-86. In Röbbelen, G, R. K. Downey, and A. Ashri (Eds.). Oil crops of the world. McGraw-Hill Publ. Co. New York, USA. 1989.
• [61] Adolphe, D., “Canola: The Universal Oilseed” 7th International Rapeseed Congress, 11-14 May 1987. Poznan-Polanya (1987). ,
• [62] Mailer, R.J., Wratten, N., “Glucosinolate variability in rapeseed in Australia” 7th International Rapeseed Congress, 11-14 Mayıs 1987, Poznan-Polanya, (1987).
• [63] Downey, R.K. Harvey, B.L., “Methods of breeding for oil quality in rape” Can.J.Plant Sci. 43 (1963) 271-275.
• [64] Zukalova, H., Vasak, J., Fabry, A., “Changes in the quality characteristics of winter rape cultivars free from erucic and glucosinolates” Rostlinna-Vyroba 31 (1985) 685-692.
• [65] Doğan, K. ve M. Zincirlioğlu. 1982. Kolza tohumu küspesinin protein kalitesi ve kasaplık piliç rasyonlarında kullanılma olanakları üzerinde araştırmalar. Doğa Bilim Dergisi 9 (1): 1985.
• [66] A.Ş. Tan, “Bazı Kolza (Kanola) Çeşitlerinin Menemen Koşullarında Verim Potansiyeli”. Anadolu J. Of AARİ, 19 (2), 1-32, 2009.
• [67] İlisulu, K. 1973. Yağ Bitkileri ve Islahı. A. Ü. Ziraat Fak. Yayınları 265-290.
• [68] İncekara, F. 1972. Endüstri Bitkileri ve Islahı. Cilt 2. Ege Ü. Z. F. Yayınları No: 83. 158-166. E. Ü. Matbaası, İzmir.
• [69] Öğütçü, Z. Kolsarıcı, Ö. “Kışlık kolza (Brassica napus ssp. oleifera) çeşitlerinin Antalya, Edirne ve Antalya şartlarına adaptasyonu” Tarımsal Araştırma Dergisi 1 (1979) 175-178.
• [70] Başalma, D., Kolsarıcı, Ö., “Yabancı kökenli kışlık kolza çeşitlerinin Ankara koşullarında verim ve verim öğelerinin karşılaştırılması” 4. Ulusal Tarla Bitkileri Kongresi, 17-21 Eylül 2001, Tekirdağ, Cilt II, (2001), 85-90.
• [71] S. Bayramin ve M. D. Kaya, “Son Yıllarda Ülkemizde Aspir ve Kolza Üretiminde Gelişmeler”, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü dergisi, 18 (1-2). 43-47. 2009.
• [72] Unakıtan, G. ve D. Unakıtan, 2006. Türkiye’nin Bitkisel Sıvı Yağ Açığını Gidermede Kanola’nın Rolü, VII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 13-15 Eylül, Antalya, Cilt II, s. 588-595
• [73] D. Başalma, “Yazlık Kolza ( Brassica napus ssp. Oleifera L.) Çeşitlerinin Ankara Koşullarına Adaptasyonu”, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü dergisi, (8), 1-2. 1999.
• [74] Lakshmi Prayaga, P., Lakshmamma, P., Padmavthi, P. 2003. Characterization of Safflower Germplasm for Physiological Traits. Sesame and Safflower Newsletter, 18, 90-92.
• [75] Omidi Tabrizi, A.H. 2000. Correlation Between Traits and Path Analysis for Grain and Oil Yield in Spring Safflower. Sesame and Safflower Newsletter, 15, 78-82.
• [76] H. Yeilaghi, A. Arzani, M. Ghaderian, R. Fotovat, M. Feizi, S. S. Pourda, 2012. Effect of salinity on seed oil content and fatty acid composition of safflower (Carthamus tinctorius L.) genotypes. Food Chemistry, 130(3): 618-625.
• [77] Nagaraj, G., Devi, G.N., Srinivas, C.V.S., 2001. Safflower petals and their chemical composition. Proc. V. International Safflower Conference, July 23-27, 2001, USA.
• [78] Weiss, E.A., 2000. Safflower. In: Oilseed Crops, Blackwell Sci. Ltd., Victoria, Australia, pp 93-129.
• [79] Johnson, R.C., Bergman, J.W., Flynn, C.R. 1999. Oil and Meal Characteristics of Core and Non-core Safflower Accessions from the USDA Collection. Genet. Res. Crop Evol., 46, 611-618.
• [80] Knowles P.F 1982. Safflower: Genetics and breeding. ın: ımprovement of oilseed and ındustrial crops by ınduced mutations. International Atomic Energy Agency, 89-101, Vienna.
• [81] Robbelen G, Downey R.K, Ashri A 1989. "Oilcrops of the world", McGraw Hill Books, USA.