Tıbbi Müdahalelerde Bilgilendirilmiş Rızanın Yargıtay ve Danıştay Kararları Işığında İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 4, 203 - 234, 16.09.2022

Ahmet Kerem Öz

Öz

Kişinin vücut bütünlüğüne yönelik yapılan ve kural olarak hukuka aykırı kabul edilen tıbbi müdahalelerin, hukuka uygun hale gelebilmesinin önemli bir şartı hastanın aydınlatılmış rızasının bulunmasıdır. Kişilerin kendi geleceğini belirleme hakkı ve kişi özerkliğine saygı ilkesi gereğince, kimse rızası olmadan bir tıbbi müdahaleye zorlanamaz. Rızanın geçerli olabilmesi için mutlaka aydınlatılmış olması gerekir. Bu bağlamda tıbbi müdahale uygulayacak sağlık çalışanı hastasını teşhis, önerilen tedavi, muhtemel komplikasyonlar, olası riskler, maliyet, ilaçlar ve ilaçların yan etkileri, alternatif tedavi yöntemleri ve tedaviyi reddetmesi halinde yaşanabilecek olumsuzluklar hakkında bilgilendirmelidir. Aydınlatma ve rıza yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde hekimin ceza hukuku ve özel hukuk kapsamında hukuki sorumluluğu doğacaktır.

Anahtar Kelimeler

Rıza , Aydınlatılmış Onam , Tıbbi Müdahale.

Kaynakça

• Abik Y, 'Yoğun Bakımda Bilinci Kapalı Hasta Açısından Hekimin Aydınlatma ve Onam Alma Yükümlülüğü' in Hakan Hakeri and Cahid Doğan (eds), 3. Uluslararası Tıp Hukuku Kongresi Bildirileri Kitabı (Adalet Yayınevi 2020) 179-238
• Aker MS, 'Bilgilenme-Açıklama-Aydınlanma-Algılama/Bilgilendirme ve Aydınlatma Kavramları' in Neval Yılmaz and Dilek Özcengiz (eds), Bilgilendirilmiş Rıza (Yetkin Yayınları 2020) 15-46
• Aşırdizer Kangal A, 'Özel Hukuk Açısından Tıbbi Müdahaleye Rıza Beyanı, Buna İlişkin Sorunlar ve Çözüm Yolları' (2009) 6(2) Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 5-14
• Ay A, Çınar S and Boztepe H, 'Çocuklarda Aydınlatılmış Onam' (2019) 6(2) Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 120-125
• Ayan M, Tıbbi Müdahalelerden Doğan Hukuki Sorumluluk (1st edn, Kazancı Yayınları 1991)
• Aygörmez GA, 'Hukuki Kurum Rızanın, Tıp Ceza Hukukunda Geçerli Olarak Kurulması' (2009) 6(2) Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 135-171
• Aydın E, 'Çocuklarda Aydınlatılmış Onam Sorunu' (2003) 46 Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 148-152
• Aykın AC and Çınarlı S, Sağlık Personelinin Hukuki Sorumluluğu (1st edn, Seçkin Yayınları 2016)
• Badur E, Bilgilendirilmiş Rıza (1st edn, Seçkin Yayıncılık 2017)
• Bayraktar K, Hekimin Tedavi Nedeniyle Cezai Sorumluluğu (1st edn, İstanbul Üniversitesi 1972)
• Çınarlı S, İdarenin Sağlık Hizmetinin Sunumundan Kaynaklanan Hukuki Sorumluluğu (1st edn, Orion Kitabevi 2013)
• Demirsoy Aşıkoğlu E, 'Kişi Dokunulmazlığı Hakkı Bağlamında Rıza Olmaksızın Yapılan Tıbbi Müdahaleler' (2018) (35) Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 319-343
• Deryal Y, 'Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluk Şartı Olarak Hastanın Rızası' (2003) 18(7) Trabzon Barosu Dergisi 52-72
• Ekici Şahin M, Ceza Hukukunda Rıza (1st edn, Oniki Levha Yayıncılık 2012)
• Erdoğan N, Kara M, Hızal A and Arslan Hızal S, 'Aydınlatılmış Onam: Uygulama ve Tıp Hukuku Açısından Sorunlar' (2011) 33(2) Erciyes Tıp Dergisi 165-170
• Erman B, Ceza Hukukunda Tıbbi Müdahalelerin Hukuka Uygunluğu (1st edn, Seçkin Yayıncılık 2003)
• Gökcan HT, 'Hasta Haklarının Bireysel Başvuru Yoluyla Korunması' in Yücel Ö and Sert G (eds), Sağlık ve Tıp Hukukunda Sorumluluk ve İnsan Hakları (Seçkin Yayıncılık 2021) 157-202
• Gülen Kurt M, 'Tıbbi Müdahalelerde Aydınlatılmış Onam' (2020) 2020(146) TBB Dergisi 187-218
• Günday R, Tıbbi Müdahale ve Tedavide Malpraktisten Doğan Hukuki Sorumluluk (3rd edn, Adalet Yayınevi 2012)
• Güney Tunalı I, 'Obstetrik ve Jinekolojide Hukuki Sorunlar' in Hakan Hakeri and Cahid Doğan (eds), 4. Uluslararası Tıp Hukuku Kongresi Bildiri Kitabı C.1 (Aristo Yayınevi 2021) 811-950
• Hakeri H, Tıp Hukuku - Genel Hükümler (25th edn, Seçkin Yayıncılık 2022)
• Hancı H, Malpraktis: Tıbbi Girişimler Nedeniyle Hekimin Ceza ve Tazminat Sorumluluğu (3rd edn, Seçkin Yayıncılık 2006)
• Hızal A and Çınarlı S, 'Hatalı Tıbbi Müdahaleden Kaynaklanan Tam Yargı Davalarında Tazmin Borcunun Kapsamı' (2015) 2(1) İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 143-185
• Kahraman Z, 'Medeni Hukuk Bakımından Tıbbi Müdahaleye Hastanın Rızası' (2016) 7(1) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 479-509
• Kaya M, 'Hekimin Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğünden Kaynaklanan Tazminat Sorumluluğu' (2012) (100) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 45-82
• Kayaer N, 'Hekimin Ceza İnfaz Kurumlarındaki Açlık Grevlerine Müdahale Yükümlülüğünün İhmalinden Doğan Cezai Sorumluluğu' (2016) 5(9) Tıp Hukuku Dergisi 75-120
• Köken AH and Dönmez Ü, 'Acil Tıbbi Müdahalelerde Varsayılan Rıza, Tıbbi Etik ve Yasal Açıdan Bakış' in Hakan Hakeri and Cahid Doğan (eds), 3. Uluslararası Tıp Hukuku Kongresi Bildirileri Kitabı (Adalet Yayınevi 2020) 469-510
• Kulular İbrahim MA, 'Rıza, Üstün Nitelikteki Özel ve Kamusal Yarar Bağlamında Hukuka Uygunluk Nedenleri' (2019) 9(2) Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 305-333
• Okyay R, Akbaba M and Kirkit E, 'Aydınlatılmış Onam ve Aşılama' (2016) 13(2) Turkish Journal of Public Health 155-159
• Oral T, 'Hekimin Aydınlatma ve Hastanın Rızasını Alma Yükümü' (2011) (2) Ankara Barosu Dergisi 186-209
• Ovalı F, 'Çocuklarda Tedaviyi Reddetme Hakkı' in Hakan Hakeri and Cahid Doğan (eds), 3. Uluslararası Tıp Hukuku Kongresi Bildirileri Kitabı (Seçkin Yayınları 2020) 267-298
• Özcan B and Özel Ç, 'Kişilik Hakları - Hasta Hakları Bağlamında Tıbbi Müdahale Dolayısıyla Çıkan Hukuki İlişkide Hekimin Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğü ve Aydınlatılmış Rızaya İlişkin Bazı Değerlendirmeler' (2007) 10(1) Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 49-73
• Özdemir H, 'Tıbbi Müdahalede Küçüğün Rızası' in Hakan Hakeri and Cahid Doğan (eds), 2. Uluslararası Tıp Hukuku Kongresi Bildirileri Kitabı (Adalet Yayınevi 2018) 41-81
• Özpınar B, Tıbbi Müdahalede Kötü Uygulamanın Hukuki Sonuçları (1st edn, Ankara Barosu Yayınları 2007)
• Sarı İ and Aşırdizer M, 'Tıbbi Uygulamalar ve Bilimsel Çalışmalarda Çocuklarda Onam Kavramı' (2014) 28(1) Adli Tıp Dergisi 60-72
• Soyarslan D, Ceza Muhakemesi Hukuku (8th edn, Yetkin Yayınları 2020)
• Subaşı İ, Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü - Aydınlatılmış Onam - Tazminat Sorumluluğu (1st edn, Seçkin Yayıncılık 2016)
• Şenocak Z, 'Küçüğün Tıbbi Müdahaleye Rızası' (2001) 50(4) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 65-80
• Şimşek U, 'Sağlık Hukukunda Aydınlatılmış Rıza' (2014) 16 Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Dergisi 3535-3556
• Temel Kangal Z, 'Ceza Hukukunda Varsayılan Rıza' (2011) 15(4) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 223-251
• Topuz S, 'Acil Tıbbi Müdahalede Bulunan Hekimin Sorumluluğu' (2008) 3(1) Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 293-313
• Tümer AR, Karacaoğlu E and Akçan R, 'Cerrahide Aydınlatılmış Onam ile İlgili Sorunlar ve Çözüm Önerileri' (2011) 27(4) Turkish Journal of Surgery 191-197
• Ünver Y, 'Türk Tıp Hukukunda Rıza' (2006) 3(2) Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 227-288
• Yazıcı H, 'Bireysel Başvuru Kararları Açısından Zorunlu Aşı Uygulaması' in Hakan Hakeri and Cahid Doğan (eds), 3. Uluslararası Tıp Hukuku Kongresi Bildirileri Kitabı (Adalet Yayınevi 2020) 511-526
• Yokuş Sevük H, Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanılmasına İlişkin Suçlar (1st edn, Seçkin Yayıncılık 2007)