Interpreting The Singular Based on The Meaning of The Plural in Al-Mufassal Surahs: A Rhetorical Study

Yıl 2025, Sayı: 26, 189 - 211, 25.12.2025

Mahmoud Bakdash

https://doi.org/10.34085/buifd.1758169

Öz

The phenomenon of interpretation based on meaning is significant, reflecting the richness and diversity of the Arabic language. It has attracted the attention of scholars both in the past and present. This method is complex and multifaceted, prominently evident in the Holy Qur’an. Scholars often focus on grammatical aspects of this interpretation, while less attention is given to its rhetorical nuances. Thus, this research aims to highlight the role of this method in showcasing the eloquence of the Quran, particularly examining the interpretation of singular terms based on the meaning of their plural forms. The study is divided into two sections. The first section discusses the interpretation of singular forms concerning the grammatical structures like (fa’iil), verbal nouns, and plural nouns. The second section analyzes singular interpretations related to specific articles, particularly (who) and (the) as types. The research concludes with findings such as the significant role of context in revealing why transitions from plural to singular occur. The shift from plural to singular enhances the rhetorical impact of the Quran, showcasing the beauty and precision of its expressions. This transition enriches and deepens the meanings conveyed in Quranic text, a consistency observable in many analyzed examples. Overall, the studied interpretations illustrate how linguistic shifts align with context, contributing to the Quran's profound eloquence.

Anahtar Kelimeler

The Holy Qur’an , Rhetoric , Interpretation Based on the Meaning , Singular , Plural.

حَمْلُ الـمُفْرَدِ على مَعْنى الجَمْعِ في سُوَرِ الـمُفَصَّل: دراسة بلاغية

Öz

إنَّ ظاهرة الحَمْلِ على المعنَى ظاهرةٌ مهمَّةٌ تدل على ثَرَاء اللغةِ العربية وتَوَسُّع أساليبها، وحظِيت بعناية العلماء واهتمامهم قديمًا وحديثًا. وهذا الأسلوب واسعٌ مُتَشَعِّب، وله صُوَرٌ متعددة، وبَرَزَ في القرآن الكريم بشكل واضح وجَلِيٍّ، وقد أشارَ إليه المفسرون في ثنايا كلامهم، إلا أنَّ أغلب كلامهم دار حول التَّوجيهِ النحوي لهذا الأسلوب، وقَلَّتِ الإشارةُ إلى الأسرار البلاغية الكامِنَة وراءه؛ لذلك جاء البحثُ ليُسَلِّطَ الضوءَ على دور هذا الأسلوب في إظهار بلاغةِ القرآن الكريم، ودَرَسَت صورةً مِن صُوَرِهِ، وهي: حَمْلُ المفرد على معنى الجَمْع، وجَعَلت مَيْدَانه سُوَرَ الـمُفَصَّلِ، فحلَّلت بعض الأمثلة الواردة في تلك السُّوَر من خلال قسمين: تضمَّن القسمُ الأول الكلامَ على حَمْل المفرد على معنى الجمع في الصِّيَغ، كصيغة: (فَعِيْل)، والـمَصْدَرِ، واسمِ الجَمْعِ، وتضمَّن القسم الثاني الكلام على حَمْل المفرد على معنى الجمع في الأدوات، واخترت منها أداتان: (مَنْ)، و (ال) الجنسية، ثم ختمت البحث بذكر النتائج التي توصلت إليها من خلال تحليل الأمثلة التطبيقية؛ إذ ظهر من تحليل الأمثلة أن السياق له أثر كبير في الكشف عن أسباب العدول عن لفظ الجمع إلى اللفظ المفرد، وأن للعدول عن لفظ الجمع إلى اللفظ المفرد أثرًا في بلاغة القرآن الكريم، وبيان روعة التعبير القرآني ودقته في اختيار الكلمة: فقد كان للعدول أثر في تكثير المعاني ووفرتها في الكلمة القرآنية، كما كانت الكلمات التي تم العدول فيها عن لفظ الجمع إلى اللفظ المفرد متوافقة مع المقام التي وردت فيه تمام التوافق، وما كان لغيرها من الكلمات أن تحل محلها وتؤدي مؤداها. وغير ذلك من النتائج. وقد أوصى البحث بزيادة العناية والبحث عن الفوائد البلاغية لهذا الأسلوب خاصة في القرآن الكريم.

Anahtar Kelimeler

القرآن الكريم , البلاغة , الحمل على المعنى , سُوَر المُفَصَّل , المفرد , الجمع

Teşekkür

Teşekkür ederiz

Mufassal Surelerde Tekilin Çoğul Anlamında Kullanılmasının Belağî Yönden İncelenmesi

Öz

Lafızlara tekil veya çoğul anlam yükleme, Arapçanın zenginliğini ve ifade biçimlerinin çeşitliliğini ortaya koyan önemli bir dilsel olgudur. Bu olgu, geçmişte ve günümüzde alimlerin dikkatini çekmiş ve ilgilerine mazhar olmuştur. Geniş ve çok yönlü bir konu olan bu kullanımın, Kur'ân-ı Kerim'de açık bir şekilde yer aldığı görülmektedir. Müfessirler, açıklamaları esnasında bu konuya değinmiş olsalar da genelde bu üslubun gramer yönü üzerinde durmuşlar, ancak bu üslubun arka planında var olan belâğî sırları pek fazla ele almamışladır. Bu araştırma, Kur’an-ı Kerim’in belagatini ön plana çıkaran bu yöntemin rolüne ışık tutmayı amaçlamaktadır. Araştırma, bu yöntemin bir yönü olan "tekilin çoğul anlamında kullanımı" üzerinde yoğunlaşmış ve inceleme alanı olarak kısa sûreleri ele almıştır. Çalışmada, bu surelerden seçilen bazı örnekler iki ana başlık altında analiz edilmiştir: Çekimlerde Tekilin Çoğul Anlamında Kullanımı: Fa’il (فَعِيْل) vezni, mastar ve çoğul isimleri gibi şekiller üzerinde durulmuştur. İkinci kısımda ise edatlar üzerinde durlmuş ve örnek olark “من” ve “ال” edatları örnek olarak seçilmiştir. Daha sonra araştırma, uygulamalı misaller aracılığıyla elde edilen sonuç ve bazı önerilerle sonlandırılmıştır. Araştırma, bağlamın tekilden çoğula yönelik anlam kaymalarının sebeplerini ortaya çıkarmada önemli bir rol oynadığını ortaya koymuştur. Çoğul lafızdan tekil lafza geiş Kur’ân’ın belâğî yönünü ortaya koymuştur. Aynı zamanda Kur’an-ı Kerim’deki ifadelerin zarafetini ve kelime seçimlerindeki hassasiyeti göstermiştir. Tekil kelimeden çoğul anlamına geçiş, anlamların çoğalmasını ve zenginleşmesini sağlamaktadır. Çoğuldan müfrede geçiş yapılan yerlerde bağlama uygun bir şekilde yer almakta ve metnin bütünlüğünü desteklemektedir. Araştırma, "anlama göre kullanım" yönteminin çeşitli türlerine daha fazla dikkat edilmesini ve özellikle Kur’an-ı Kerim’de bu yöntemin belagat yönünden faydalarının incelenmesini önermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kur’an-ı Kerim , Belagat , Anlama Göre Kullanım , Mufassal Sureler , Tekil , Çoğul.

Kaynakça

• Bakillani, Muhammed b. Et Tayyib, İcazu’l-Kur’ân, Darü'l-Maarif, Mısr, 1997.
• Bikâî, İbrâhîm b. Ömer, Naẓmü’d-dürer fî tenâsübi’l-âyât ve’s-süver. Kahire: Dâru’l-kitâbi’l-İslâmî. Curcani, Abdulkahir b. Abdurrahman, Delâilü’l-İ’câz, Daru’l-Medeni, Cudde, 1992.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf, el-Bahrü'l - Muhit fi't- Tefsir, Darü'l-Fikr. Beyrut. 2000.
• Ebü'l-Feth, Osman b. Cinni, El-Hasais, el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-Amme li’l-Küttâb, Kahire, 4.
• Ebüssuûd Efendi, Muhammed b. Muhammed, İrşâdü’l-ʿakli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm, Dârü ihyâi’t-türâsi’l-Arabi, Beyrut.
• El-Ferrâ, Yahyâ b. Ziyâd, Meâni’l-Kur’ân, Dârü'l-Masriyya li'l-Ta'lif, Mısır.
• El-Kazvînî, Ahmed b. Fâris, Meḳāyîsi’l-luġa. Dâru’l Fikr, Beyrut. 1979.
• El-Müberred, Muhammed b. Yezîd, El-Kamil fi'l-Luga ve'l-Edeb, Dâru’l- Fikri’l-Arabi, Kahire, 1997.
• En-Nehhas, Ahmed b. Muhammad. İ'râbü'l-Kur'ân, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrūt, 2001.
• Er-Ragıb El-İsfahani, Hüseyin b. Muhammed, El-Müfredat fi Garibi'l-Kur'an, Darü'l-Kalem, Dımaşk, 1992.
• Er-Râzî, Fahrüddîn Muhammed, Mefâtîhu’l-ğayb, Dârü ihyâi’t-türâsi’l-Arabi, Beyrut, 2009.
• Es-Sekkaki Yusuf b. Muhammed , Miftahu’l-Ulum, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrūt, 1987.
• Es-Semerrai, Fadıl Salih, Lemesatün Beyaniyye fi Nususi Mine't-Tenzil, Darü Ammar, Ürdün, 2003.
• Es-Semin el-Halebi, Ahmed b. Yusuf. ed-Durru’l-masûn fî ‘ulûmi’l-Kitâbi’l-meknûn. Darü'l-Kalem, Dımaşk, 2008.
• Es-Süyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-İtkân fi ulûmi’l-Kur’ân, el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-Amme li’l-Küttâb, Kahire, 1974.
• Ez-Zemahşerî, Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf ‘an Hakâiki’t-Tenzîl. Dârü’l-Kitâbi’l-Arabi, Beyrut, 1987.
• Ez-Zemahşerî, Mahmud b. Ömer, Esasul Belağa, Dârû’l-Kütûbi’l-İlmiyye, Beyrut, 1998.
• Ez-Zerkeşi, Muhammed b. Bahâdır, El-Burhan fi Ulumi'l-Kur'an, Dâru İhyâi'l-Kutubi'l-Arabiyye, Kahire, 1957.
• İbn Âşûr, Muhammed el-Tahir b. Muhammed, et-Tahrîr ve’t-tenvîr, Dârü’t -Tunisiyya lil-Naşr, Tunus, 1984.
• İbn Hişâm, Abdullah b. Yûsuf, Evdahu’l-Mesâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik, Dâru’l- Fikr, Beyrut.
• İbn Hişâm, Abdullah b. Yûsuf, Mugni'l-Lebib an Kütübi'l-Earib, Dâru’l- Fikr, Dımaşk, 1985.
• İbn Kesîr, İsmail b. Ömer, Tefsiru İbn Kesir, Dâru Tayyibe, 1999.
• İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim, Garibül-Kuran, Dârû’l-Kütûbi’l-İlmiyye, Beyrut, 1978.
• İbn Mâlik, Muhammed b. Abdullah, Şerhü'l-Kafiyeti'ş-Şafiye, Camiatu Ümmi'l-Kura, Mekketu'l- Mukerreme, 1. İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-arab. Dâru Sâdir, Beyrut, 1994.
• İbnü Sîde Ali b. İsmâil, El-Muhkem ve'l-Muhitü'l-A'zam, Dârû’l-Kütûbi’l-İlmiyye, Beyrut, 2000.
• İbnü’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed. en-Neşr fi’l-kırââti’l-aşr, Dârû’l-Kütûbi’l-İlmiyye, Beyrut. Sibeveyh, Amr b. Osmân, El-Kitab, Mektebetü’l-Hanci, Kahire, 3.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiü’l-beyân fi tâvili’l Kur’ân. Müessetü'r-Risâle, Beyrut, 2000.