The Problem of Relevance of Qur’anic Sciences in the Case of Mushkil al-Qur’an

Yıl 2025, Sayı: 26, 247 - 269, 25.12.2025

Vedat Yetkin

https://doi.org/10.34085/buifd.1766909

Öz

This study examines the discipline of Mushkil al-Qur’an in order to highlight the contemporary functionality of Qur’anic sciences and the need for their renewal. It proceeds from the view that this discipline—originally shaped around problematic or ambiguous verses—should not remain confined to its historical context but must be connected to modern debates and emerging challenges. The study has two main objectives: first, to reveal how classical discussions within Mushkil al-Qur’an resonate in the present day and to identify new areas of concern; and second, to evaluate the potential contribution of this discipline to contemporary educational practices in Qur’anic studies. To achieve these aims, both classical examples and modern claims of contradictions between Qur’anic verses are analyzed comparatively. In doing so, the study seeks to fill a gap in the literature and to offer a stronger academic stance toward the challenges posed by the modern intellectual environment. The significance of this research becomes more apparent given the rapid spread of claims about contradictions through social media, online platforms, and various ideological movements. Today’s readers require an integrated approach that addresses not only classical discussions but also the doubts shaped by modern contexts. In this respect, incorporating current examples into the teaching of tafsir methodology and Qur’anic sciences will allow students and researchers to approach new questions on a firmer grounding. The findings show that the discipline of Mushkil al-Qur’an should not be treated as a narrow or purely historical field; rather, it must be renewed as a dynamic area capable of responding to contemporary claims of inconsistency. As a conclusion, future research should deepen the thematic analysis of modern contradiction claims, and the inclusion of this topic in educational curricula is strongly recommended.

Anahtar Kelimeler

Tafsir , Qur’an , Qur’anic Sciences , Mushkil al-Qur’an , Contradiction.

Müşkilü’l-Kur’ân Özelinde Ulûmu’l-Kur’ân Konularının Güncellik Sorunu

Öz

Bu çalışma müşkilü’l-Kur’ân ilmini merkeze alarak ulûmu’l-Kur’ân konularının günümüzdeki işlevselliğini ve güncellenme gerekliliğini tartışmaktadır. Müşkil âyetler üzerinden şekillenen bu ilmin yalnızca tarihsel bir çerçevede kalmadığı, modern dönemde ortaya çıkan yeni tartışmalarla da ilişkilendirilmesi gerektiği düşüncesinden hareket etmektedir. Bu çalışmanın temelde iki amacı bulunmaktadır: Birincisi, müşkilü’l-Kur’ân ilminin klasik dönemde tartışılan meselelerinin günümüzdeki yansımalarını ve yeni problem alanlarıyla ilişkisini ortaya koymaktır. İkincisi ise bu ilmin çağdaş tartışmalar açısından eğitim-öğretim süreçlerine sağlayabileceği katkıyı değerlendirmektir. Bu hedef doğrultusunda hem klasik literatürdeki örnekler hem de çağdaş dönemde öne çıkan Kur’an âyetleri arasında çelişki iddiaları karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır. Çalışma böylelikle literatürdeki bir boşluğu doldurmayı ve modern dönemin meydan okumalarına karşı daha güçlü akademik bir duruş sergilemeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın önemi özellikle modern dönemde sosyal medya, internet ortamı ve farklı ideolojik hareketler aracılığıyla gündeme taşınan çelişki ve tenakuz iddialarının artmasıyla belirginleşmektedir. Zira günümüz okuyucusu yalnızca klasik kaynaklarda yer alan tartışmaları değil aynı zamanda modern düşünce dünyasının ortaya çıkardığı şüpheleri de dikkate alacak bütünlüklü bir yaklaşıma ihtiyaç duymaktadır. Bu bağlamda tefsir usûlü ve Kur’an ilimleri derslerinde konunun güncel örneklerle işlenmesi öğrencilerin ve araştırmacıların karşılaştıkları yeni problemleri daha sağlam bir zeminde tartışabilmelerini sağlayacaktır. Araştırmanın bulguları, müşkilü’l-Kur’ân ilminin dar ve tarihsel bir alanla sınırlı kalmaması; özellikle modern dönemde Kur’an âyetleri arasında yeniden üretilen çelişki iddialarına ilmî ve metodolojik düzeyde cevap verebilecek biçimde yenilenmesi gerektiğini göstermektedir. Sonuç olarak, gelecekte yapılacak çalışmalarda modern çelişki iddialarının tematik olarak derinleştirilmesi ve bu alanın öğretim programlarında daha görünür hâle getirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir , Kur’an , Ulûmu’l-Kur’an , Müşkilü’l-Kur’an , Çelişki.

Kaynakça

• Abbâs, Fadl Hasan. İtḳânü’l-burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Amman: Dârü’n-Nefâis, 1997.
• Abdünnûr, Abbas. Mihnetî me‘a’l-Kur’ân ve me‘a’llāh fi’l-Kur’ân. Mısır, 2004.
• Akın, Murat. “Ateistlerin Kur’an-ı Kerim’e Yönelttikleri Eleştirilerin Tutarsızlıkları”. Geçmişten Günümüze Kur’an Eksenli Bazı Tartışmalar. ed. Murat vd. Akın. Ankara: İlahiyat Yayınevi, 2023.
• Alliance of Former Muslims, “The Contradictory Quran”. Erişim 11 Ağustos 2025. https://allianceofformermuslims.com/2021/05/21/the-contradictory-quran.
• Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdullah. Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-azîm ve’s-sebʿi’l-mesânî. thk. Ali Abdülbâri Atiyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Bedir, Lokman. “Dünya Hayatının Oyun ve Oyalanmadan İbaret Olup Olmadığı ile ilgili Âyetlerin Müşkil’ül-Kur’ân Bağlamında Yorumlanması”. Genç Mütefekkirler Dergisi 5/2 (Haziran 2024), 273-290.
• Cedi‘, Abdullah b. Yusuf b. İsa b. Yakub el-Anzî. el-Mukaddimâtü’l-esâsiyye fî ulûmi’l-Kur’ân. İngiltere: Merkezü’l-Buhûsi’l-İslâmiyye, 1422.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usulü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, 1989.
• Çalışkan, İsmail. Tefsir Usulü. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• Çelik, Ömer. Tefsir Usulü ve Tarihi. İstanbul: Erkam Yayınevi, 2019.
• Çiçek, Halil. Müşkilu’l-Kur’an’ı Yeniden Değerlendirmek. İstanbul: Beyan Yayınevi, 2016.
• Council of Ex-Muslims of Britain, “My Ordeal with the Quran by Abbas Abdul Noor”. Erişim 11 Ağustos 2025. https://ex-muslim.org.uk/2016/02/my-ordeal-with-the-quran-by-abbas-abdul-noor
• Deliser, Bilal. Kur’an İlimleri ve Tefsir Usulü. İstanbul: Rağbet Yayınevi, 2014.
• Demirci, Muhsin. Günümüz Tefsir Problemleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınevi, 2021.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Usulü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınevi, 2003.
• Dinler, Murat. “Müşkilü’l-Kur’ân”. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi 11 (2018), 315-356.
• Din ve Mitoloji, “Kurandaki Çelişkiler”. Erişim 18 Temmuz 2025. https://www.dinvemitoloji.com/2018/01/kurandaki-celiskiler.html.
• Eren, Şadi. Tartışılan Ayetler (Günümüz Tefsir Problemleri ve Çözüm Önerileri). İstanbul: Rağbet Yayınevi, 2023.
• Gânim, Kudûrî. Muhâdarât fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Amman: Dâr ‘Ammâr, 1423.
• Gümüş, Sabahattin. “Sekkâkî'nin Miftâhu'l-ulûm Adlı Eserinde Kur'an'a Yapılan Saldırıların Müdafaası”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 8/2 (2024), 395-422.
• Gündem Arşivi, “Kurandaki Çelişkiler”. Erişim 17 Temmuz 2025. https://www.gundemarsivi.com/kurandaki-celiskiler/.
• Hâlef, Abdulcevad. Medhal ilâ’t-tefsîr ve ‘ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Dârü’l-Beyân el-‘Arabî, ts.
• Hemmâd, Mevlây Ömer b. İlmu Usûli’t-tefsîr Muhaveletun fi’l-binâi. Fes: Daru’s-Selâm, 2010.
• Itr, Nûruddîn Muhammed. Ulûmu’l-Kur’ân el-Kerîm. Dımeşk: Matba‘atu’s-Sabâh, 1414.
• İbiş, Fatih. “Bir Ateistin Kur’an Algısı”. Tefsir ve Toplumsal Sorunlar. ed. Ali vd. Karataş. Ankara: İlahiyat Yayınevi, 2020 . İbn Cüzey, Ebû’l-Kāsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Abdullah. et-Teshîl li-ʿulûmi’t-tenzîl. Beyrut: Dârü’l-Erkam, 1416.
• İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim. Teʾvîlü müşkili’l-Kurʾân. ed. İbrâhîm Şemsüddîn. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbn Manzur, Muhammed b. Mükerrem. Lisanu’l-Arab. Beyrut: Dâru’s-Sadr, ts.
• Kattân, Mennâ‘ b. Halîl. Mebâhis fî ulûmi’l-Kur’ân. Riyad: Mektebetü’l-Ma‘ârif li’n-Neşr ve’t-Tevzî, 1421.
• Kaya, Süleyman. “Kur’ân Müdafaası: İbn Kuteybe’nin Te’vîlü Müşkili’l-Kur’ân Örneği”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/2 (30 Kasım 2021), 573-598. https://doi.org/10.33931/dergiabant.983189
• Koç, Mehmet Akif. Kur’an İlimleri ve Tefsir Tarihi. İstanbul: Grafiker Yayınevi, 2021.
• My Ordeal, “My Ordeal With The Quran”. Erişim 11 Ağustos 2025. https://www.myordealwiththequran.info.
• Ömer, Ahmed Muhtâr. Muʿcemu’l-luga el-ʿArabiyya el-Muʿâsıra. Kahire: Âlemu’l-Kutub, 1429.
• Reddit, “Kurandaki 174 Çelişki”. Erişim 15 Temmuz 2025. https://www.reddit.com/r/kopyamakarna/comments/10zhgaa/kurandaki_174_çelişki/.
• Reddit, “My Ordeal with the Quran and God in the Quran by Abbas Abdul Noor”. Erişim 11 Ağustos2025. https://www.reddit.com/r/exmuslim/comments/cvm0yi/my_ordeal_with_the_quran_and_god_in_the_quran_by.
• Rûmî, Fehd b. Abdurrahman b. Süleyman. Dirâsât fî ulûmi’l-Kur’âni'l-Kerîm. Riyad: Merkezü’t-Tefsîri’d-Dirâsâti’l-Kur’aniyye, 1424.
• Seyfullahdemir, “Kur’an’da Çözülemeyen Çelişkiler”. Erişim 18 Temmuz 2025. https://seyfullahdemir.com/kuranda-cozulemeyen-celiskiler/.
• Subhî Salih. Mebâhis fî ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2000.
• Sülün, Murat. “Mahiyet, Sebep ve Çözümleri Çerçevesinde Müşkili’l-Kur’ân”. Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları 3 (2002), 329-346.
• Süyûtî, Celâleddîn Abdurrahman b. Ebî Bekir. et-Tahbîr fî ‘ilmi’t-tefsîr. Beyrut: Daru’l-Kütubu’l-İlmiyye, 1408.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed. el-İtkân fî ʿUlûmi’l-Kurʾân. Kahire: el-Heyʾetü’l-Mısrıyye el-ʿÂmme li’l-Kütüb, 1394.
• Şen, Ziya. Kur’an İlimleri ve Tefsir Usulü. İstanbul: Kitabi Yayınevi, 2021.
• Şeyhülateist, “Kurandaki Çelişkiler”. Erişim 17 Temmuz 2025, https://seyhulateist.wordpress.com/2012/12/30/kurandaki-celiskiler/.
• Tatlıcan, Bülent. Kur’an’da Çelişki Yoktur. İstanbul: Mekki Yayınevi, 2007.
• Tayyar, Musaid b. Süleyman b. Nâsır. et-Tahrir fi Usuli’t-tefsir. Cidde: Merkezu’d-diraset ve’l-ma’lumâti’l-Kur’aniyye bi ma’hed el-İmamu’ş-Şatibi, 2014.
• Turandursun, “Çelişkiler-2: Hükümsüz Ayetler”. Erişim 15 Temmuz 2025. https://turandursun.com/kose-yazarlarimiz/arv/serdarkaangil/618-celiskiler-2-hukumsuz-ayetler.
• Turandursun, “Kur’an Eleştirisi”. Erişim 17 Temmuz 2025. https://turandursun.com/bilgi-arsivi/kutsal-kitaplar/kuran-elestirisi/503-233.
• Turgut, Ali. Tefsir Usulü ve Kaynakları. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınevi, 1991.
• Yalçın, Selami. “Allah’ın Peygamberlere Yardım Etme Sözü Vermesi ile Bazı Peygamberlerin Öldürülmesi Arasında Çelişki Olup Olmadığının Analizi”. Eskiyeni 49 (Haziran2023), 455-477.
• Yerinde, Adem. “İlk Bakışta Çelişki Görünümü Veren Müşkil Âyetler ve Etrafında Oluşan Bilimsel Edebiyat”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (2007), 29-61.
• Yetkin, Vedat. “Türkiye’de Akademik Dergilerde Yayınlanan Tefsir Konulu Araştırma Makalelerinin Bibliyometrik Analizi (1925-2023)”. İslami İlimler Dergisi 39 (Kasım 2024), 51-74.
• Yolcu, Mehmet. Tefsir Usulü. Ankara: Fenomen, 2024.
• YouTube, “Sahabeler ve Tefsir Âlimleri Ayetlerdeki Çelişkiler Karşısında Çaresiz!”. Erişim 17 Temmuz 2025. https://www.youtube.com/watch?v=A1Kd2M3fprI.
• Yüksek, Muhammed İsa. “Bir İşkâl Çözüm Yöntemi Olarak Neshin Aidiyeti”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 25/3 (2021), 1065-1080.
• Yüksek, Muhammed İsa. “Zekeriya-Yahya Kıssasında İşkâle Sebep Olan İfadelerin Tahlili”. Usûl: İslam Araştırmaları 25 (2016), 231-264.
• Zerkeşi, Bedreddin Muhammed b Abdullah. el-Burhan fî ulumi’l-Kur’ân. Kahire : Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1957.
• Zürkânî, Muhammed Abdülʻazîm. Menâhilü’l-ʻirfân fî ʻulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1995.