Felsefenin Fıkhi Hükmü Fukaha'nın Felsefeye Bakışı Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme

Yıl 2020, , 287 - 303, 22.06.2020

Sait Kar

https://doi.org/10.34085/buifd.732044

Öz

Bu çalışma, İslam Fıkıh literatüründe felsefenin fikhî hükmü konusunda serdedilmiş olumsuz görüşlerin bir değerlendirmesini yapmayı amaçlamaktadır. Zira Fıkıh müdevvenatında felsefi faaliyetin cevazına dair olumlu bir görüş bulma çabası, samanlıkta iğne aramak kabilinden bir durum gibi gözükmektedir. Bu nedenle, öncelikle fıkıh literatüründe felsefeye dair ortaya konulmuş olan olumsuz yaklaşımların neler olduğunun ve hangi saiklerle bu sonuçlara varıldığının belirlenmesi, büyük önem arz etmektedir. Çalışmamızın konusu olan İslam fıkıh geleneğinin, felsefi faaliyetin dini hükmü hakkında ortaya koymuş olduğu olumsuz yaklaşımları, bu hususta Dr. Ahmet Selman Baktı tarafından hazırlanmış ve kapsamlı bir araştırmanın ürünü olan “Felsefenin “Hakikati” Konu Edinmesi “Caiz” mi?” başlıklı makaleden yola çıkarak ortaya koyacağız. Bilindiği gibi Kur’an-ı Kerim’de, aklı kullanmayı tavsiye eden pek çok ayet vardır. Fakihlerin, temel prensibi aklı kullanmak üzere şekillenen felsefeye yönelik eleştirileri ise bu gerçekle çelişmektedir. Aslında, bir ilim olarak fıkhın içtihada dayandığı, bunda da aklın kullanımını gerektiren kıyasın büyük bir payı olduğu bilinmektedir. Bu durumda fukaha, kendi kullandığı yöntemi kullandığı gerekçesi ilefelsefeyi eleştiriyor demektir ki bu da açıkça totolojidir.

Anahtar Kelimeler

Din Felsefesi, , Felsefe, Fıkıh, Din, Akıl

Kaynakça

• Acar, Rahim. “Din-Akıl ve Bilim İlişkisi”. Bütün Boyutlarıyla Din. ed. Murat Sülün. 1. İstanbul: Kur’an Çalışmaları Vakfı, 2016.
• Akdağ, Özcan. “Tanrı’nın İlmi: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un (Maimonides) Görüşleri Üzerine Bir İnceleme”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/1 (2018), 9-36.
• Alper, Hülya. “İmam Mâturîdî’de Akıl-Vahiy İlişkisi: Aklın Önceliği ve Vahyin Gerekliliği”. Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi 7/2 (2014), 7-29.
• Alper, Ömer Mahir. “İslâm, Akıl ve Hakikat”. Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi 7/3 (2014), 39-72.
• Apaydın, H. Yunus. “İctihad”. Erişim 18 Mart 2019. https://islamansiklopedisi.org.tr/ictihad
• Aristoteles. Metafizik. çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınlar, İkinci Baskı., 1996.
• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. çev. Saffet Babür. Ankara: Kebikeç Yayınları, 2005.
• Baktı, Ahmet Selman. “Felsefenin ‘Hakikati’ Konu Edinmesi ‘Caiz’ Mi?” Din ve Felsefe Araştırmaları 1/2 (2018).
• Baktı, Ahmet Selman. “Kıyasın Meşrûiyetinde Beşer Olmanın Rolü ve Kıyas Karşıtı Bir Zihniyetin Analizi”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (SAUIFD) 17/32 (2015), 1-23.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, Beşinci Baskı., 2002.
• Çüçen, A. Kadir. Bilgi Felsefesi. Bursa: Asa Kitabevi, 2009.
• Descartes, Rene. Felsefenin İlkeleri. çev. Mesut Akın. İstanbul: Say Yayınları, 1992.
• Descartes, Rene. Metod Üzerine Konuşma. çev. Mehmet Karasan. Ankara: M.E.B., 1997.
• Epiktetos. Düşünceler ve Sohbetler. çev. Burhan Toprak. İstanbul: M.E.B., 1989.
• Farâbî. “Eflâtun İle Aristoteles’in Görüşlerinin Uzlaştırılması”. çev. Mahmut Kaya. İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri. ed. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik, 5. baskı., 2008.
• Farâbî. “Felsefe Öğreniminden Önce Bilinmesi Gereken Konular”. çev. Mahmut Kaya. İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri. ed. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik, 5. baskı., 2008.
• Fremantle, Anne. The Age of Belief: The Medieval Philosophers. New York: Mentor Book, Seventh Printing., 1961.
• Gazzalî, Ebû Hâmid el-. İhyâu ’Ulûmi’d-Din. çev. Ahmet Serdaroğlu. 4 Cilt. İstanbul: Bedir Yayıncılık, ts.
• Gazzalî, Ebû Hâmid el-. İtikad’da Orta Yol. çev. Kemal Işık. Ankara Üniversitesi Basımevi, 1971.
• Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, Birinci Baskı., 1961.
• Gusdorf, Georges. İnsan ve Tanrı. çev. Zeki Özcan. İstanbul: Alfa Yayınları, 2000.
• Gündoğdu, Yusuf Bahri. Alak Suresinin İlk Beş Ayetinin Eğitimsel Değeri -İlk Vahyin İzinde-. Ankara: Nobel, 2018.
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Lectures On The Philosophy of Religion. ed. Peter Crafts Hodgson. çev. R. F. Brown vd. Berkeley: University of California Press, 1984.
• Heidegger, Martin. Nedir Bu - Felsefe? çev. Ali Irgat. Istanbul: AFA, 1995.
• Hoffman, Joshua - Rosenkrantz, Gary S. The Divine Attributes. Oxford: Blackwell.
• İbn-i Rüşd. Felsefe-Din İlişkileri; Faslu’l-Makal, el-Keşf an Minhaci’l- Edille. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları, 3. Baskı., 2004.
• İbn-i Sina. Kitabü’ş-Şifa: Mantığa Giriş. ed. Muhittin Macit. çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2006.
• İğde, Muhyettin. Siyasi-İtikadi Bir Mezhep Olarak Hanbeliliğin Teşekkül Süreci. İstanbul: İFAV Yayınları, 2016.
• İmamoğlu, Tuncay vd. Din Felsefesi. Erzurum: Eser Ofset, 2016.
• Jaspers, Karl. Felsefe Nedir? çev. İ. Zeki Eyüboğlu. İstanbul: Say, 2007.
• Jaspers, Karl. Felsefeye Giriş. çev. Mehmet Akalın. İstanbul: Dergah Yayınları, İkinci Baskı., 1981.
• Kalın, İbrahim. Ben, Öteki ve Ötesi, İslam-Batı İlişkileri Tarihine Giriş. İstanbul: İnsan Yayınları, 4. Basım., 2016.
• Kant, Immanuel. Critique Of Pure Reason. çev. Paul Guyer - Allen W. Wood. New York: Cambridge University Press, First Published., 1998.
• Kar, Sait. “Felsefi Açıdan İslamofobi ve Eleştirisi”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 47 (2017), 199-222.
• Kara, Seyfullah. Büyük Selçuklular ve Mezhep Kavgaları. İstanbul: İz Yayıncılık, 2007.
• Karaman, Hayrettin. “Fıkıh”. Erişim 14 Şubat 2019. https://islamansiklopedisi.org.tr/fikih
• Karaman, Hayrettin. “İslâm Tarihinde Mezheb Kavgaları”. Erişim 22 Şubat 2019. http://www.hayrettinkaraman.net/kitap/meseleler/0633.htm
• Keklik, Nihat. Türk-İslam Felsefesi Açısından Felsefenin İlkeleri. Ankara: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2. Baskı., 1996.
• Kılıç, Sadık. “Dil ve İnsanın Tarihselliği Bağlamında Dini Metin”. Kur’an ve Dil, Dilbilim, ve Hermenötik Sempozyumu, 17-18 Mayıs 2001. [Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 2001.
• Kılıç, Sadık. “Duvar Yazılarım’da İnsan Kimliğim”. İslamî Araştırmalar 13/3-4 (2000).
• Kılıç, Sadık. İslam’da Sembolik Dil. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Baskı., 2016.
• Kılıç, Sadık. “Kur’ân’da Tefekkürün Semantik Evreni”. Diyanet İlmî Dergi 54/4 (2018), 41-86.
• Kılıç, Sadık. Kur’an’da Varoluş ve İnsan (Kanayan Dimağlara Hitap). Ankara: Akçağ, 2017.
• Kılıç, Sadık. Küllerden Diriliş: (Kur’an, İnsan, Bilim ve Evrene Dair). Ankara: Fecr Yayınları, 2009.
• Kılıç, Sadık. “Metin Yorumlamak ve Uygulamak İçin Yorum ise Tarih ve İnsana Göredir!” İslam ve Yorum -Temel Tartışmalar, İmkanlar ve Sorunlar. ed. Abdurrahman Ateş vd. II/15-31. Ankara: Malatya İlahiyat Vakfı, 2017.
• Kılıç, Sadık. “Yorum, Sadece Kendisidir, Daha Fazlası: ‘Nass’ Değil!” Ekev Akademi Dergisi 6/10 (2002).
• Kindî. “İlk Felsefe Üzerine”. çev. Mahmut Kaya. Felsefî Risaleler. ed. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik, 3. basım., 2014.
• Kindî. “Tarifler Üzerine”. çev. Mahmut Kaya. Felsefî Risaleler. ed. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik, 3. basım., 2014.
• Locke, John. İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme. çev. Vehbi Hacıkadiroğlu. İstanbul: Ara Yayıncılık, 1992.
• Mâturîdî, Muḥammad Ibn-Muḥammad al-. Kitabü’t-Tevhid: Açıklamalı Tercüme. çev. Bekir Topaloğlu. İstanbul: İSAM Yayınları, Yedinci basım., 2015.
• Mengüşoğlu, Takiyettin. Felsefeye Giriş. İstanbul: Remzi Kitabevi, 6. baskı., 1997.
• Mengüşoğlu, Takiyettin. İnsan Felsefesi. Ankara: Doğu Batı Yayınları, İkinci Baskı., 2017.
• Mutahhari, Murtaza. Felsefe Dersleri I. çev. Ahmet Çelik. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Baskı., 2003.
• Oktay, Ayşe Sıdıka - Benli̇, Şeyma. “John Locke’ da Akıl ve Vahiy İlişkisi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/23 (2016), 83-106.
• Onat, Hasan - Kutlu, Sönmez. İslam Mezhepleri Tarihi El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2014.
• Öner, Necati. Felsefe Yolunda Düşünceler. Ankara: Akçaǧ, 1999.
• Özcan, Muttalip. İnsan Felsefesi: İnsanın Neliği Üzerine Bir Soruşturma. Ankara: BilgeSu, 2016.
• Peterson, Michael vd. Akıl ve İnanç: Din Felsefesine Giriş. çev. Rahim Acar. İstanbul: Küre Yayınları, İkinci Baskı., 2009.
• Platon. Philebos. çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2013.
• Platon. Sokrates’in Savunması. çev. Niyazi Berkes. Cumhuriyet, 1998.
• Reçber, Mehmet Sait. “Din Felsefesi”. Din Felsefesi El Kitabı. ed. Recep Kılıç - Mehmet Sait Reçber. Ankara: Grafiker Yayınları, 2014.
• Saadettin, Orhan. “Felsefe Nedir?” çev. İlyas Altuner. Türkiyeʹde Bir Felsefe Gelen-ek-i Kurmaya Çalışmak. ed. Recep Alpyağıl. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
• Tanrıverdi, Hasan. İnancın Rasyonelliği Sorunu. Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi, 2012.
• Tanrıverdi, Hasan. Meşşâî Felsefede Tanrı’nın Bilgisi Meselesi -Din Felsefesi Açısından Bir Değerlendirme. Ankara: İlahiyat Yayınları, Birinci Baskı., 2016.
• Tokat, Latif. “Din Felsefesi Nedir?” Din Felsefesi. ed. Latif Tokat. Ankara: Bilay, 2018.
• Tokat, Latif. Din Felsefesi Yazıları. Ankara: Elis Yayınları, 2015.
• Ülken, Hilmi Ziya. Felsefeye Giriş-1. İstanbul: Türkiye İş Bankası, 2008.
• Voltaire. Felsefe Sözlüğü. çev. Lütfi Ay. İstanbul: İnkilap Kitabevi, 2011.
• Warburton, Nigel. Felsefeye Giriş -Felsefe Hiç Bu Kadar Anlaşılır Olmamıştı!-. İstanbul: Alfa Yayınları, 2016.
• Wolfson, Harry Austryn. Kelâm Felsefeleri: Müslüman - Hristiyan - Yahudi Kelâmı. çev. Kasım Turhan. İstanbul: Kitabevi, 2001.
• Yaran, Cafer Sadık. Bilgelik Peşinde Din Felsefesi Yazıları. İstanbul: Ensar Neşiriyat, 2011.