BASRALI MUHTELİT RÂVÎLER (HİCRÎ İLK ÜÇ ASIR

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 8, 157 - 181, 25.12.2016

Ali Çelik

Öz

Hadis rivâyetinde bulunan ve sika kabul edilen bazı
râvîlerin, ömürlerinin sonlarına doğru geçirdikleri rahatsızlıklardan dolayı
rivâyetleri tenkid edilmiştir. Bu rahatsızlıklardan biri sayılan ve zabt
kusurlarından kesretu’l-ğalat (hata) ve sûu’l-hıfzla
yakından ilintili olan “ihtilât”, hadis râvîsinin yaşlanma veya aniden
bir felaketle karşılaşmasından dolayı hafıza bozukluğuna uğraması neticesinde
rivâyetlerini birbirine karıştırması demektir. Söz konusu rahatsızlığı geçiren
râvîlerin rivâyetleri, bazı şartlar dâhilinde kabul edilmişken bu şartları haiz
olamayanların rivâyetleri ise ya reddedilmiş ya da temkinli davranılarak
haklarında herhangi bir hüküm verilmeden tevakkuf edilmiştir. Araştırma konumuz
olan Basralı râvîlerden bazıları, hadis münekkitlerince tevsik edildiği halde
ömürlerinin sonlarına doğru ihtilâta uğramış ve rivâyetleri tartışılır hale gelmiştir.
Yaptığımız incelemeler neticesinde Basra’da ihtilâta uğraması sonucunda
muhtelit diye cerh edilen râvîlerin rahatsızlık tarihleri tespit edilmiştir.
Rahatsızlık tarihleri tespit edilen muhtelitlerin hadis rivayetindeki ehliyet
durumları ve rivâyetleri hakkında değerlendirmelerde bulunulmuştur. Ayrıca
râvîlerimizin yaşadığı belde olan Basra tarihi hakkında bilgi verilip ilk üç
asırda Basra’da hadis ilminin gelişimine kısaca değinilmiştir

Anahtar Kelimeler

Basra, hadis, ihtilât, sika, râvî.

Kaynakça

• Aşıkkutlu, Emin, Hadiste Ricâl Tenkîdi, İFAV, İstanbul 1997.