Tabakat Kitapları ve Hadis İlmine Sağladıkları Faydalar

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 10, 269 - 290, 15.12.2017

Muhammed Aslan

Öz

Öz

Aynı
ya da yakın asırda veya mekânda yaşayıp önemli bazı durumlar ve vasıflar
bakımından ortak özellikleri bulunan insan topluluğu anlamındaki tabaka, İslâm âlimleri
tarafından oluşturulup geliştirilen bir telif türünün adı olmuştur. Bu telif
türünün oluşmasına Peygamber Efendimizin “İnsanların en hayırlıları asrımda
yaşayanlardır, sonra onları takip edenler, sonra onları takip edenlerdir” sözü,
esas teşkil etmiştir. Bu söze binaen İslâm âlimleri hicri birinci ve ikinci
asırdaki kişileri vasıflarına göre sahâbe, tâbiîn ve etbâu’t-tâbiîn şeklinde
gruplara ayırarak ele almış, onları detaylı incelemiş ve elde ettikleri bilgileri
kitaplarda kayıt altına alarak bu telif türünün ilk örneklerini vermişlerdir. Tabakat
ilmi bu aşamadan sonra daha da önem kazanmış ve farklı alanlarda pek çok tabakat
eseri yazılmıştır.

Tabakat
kitapları Müslümanlar tarafından oluşturulması hasebiyle bütün İslâmî ilimlere bilgi
sağlamaktadır. Bu önemli telif türünün bunun dışında daha pek çok faydası
bulunmaktadır. Bu makalemizde öncelikle tabakat kavramı tanıtılacak, tabakat
kitaplarının ortaya çıkışından ve ilk örneklerinden bahsedilecektir. Son olarak
tabakat kitaplarının önemi ve hadis ilmi açısından tabakat kitaplarının (ilk
nesilleri tanıma, sahâbe ve tâbiîn nesli gibi nesillerin yayıldıkları bölgeleri
öğrenme, önce geleni sonra gelenden ayırma gibi) faydalarından bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tabakat, Ricâl, Râvi, Sahâbe, Tâbiîn, Tarih

Strata (Tabakat) Books and Benefits of Tabakat Books to Hadis Science

Öz

Abstract

Tabakat
(strata) that means a group of people close to one another in terms of age,
place or qualities is a type of writing created and developed for the first
time by Islamic scholars. The promise of the Prophet; “the most auspicious
of mankind are those who live in my era, and then those who follow them, and
then those who follow them” was the basis of this genre. Based on that
statement, the Islamic scholars scrutinized His companions, subjects and
proselytes in detail and recorded the information they collected in the books
they authored, providing the first examples of this genre. The science of tabakat
achieved more significance after this period and works were written in
different fields of tabakat.

Tabakat books contributed to history and science as
well as providing knowledge about all Islamic sciences, especially hadith.
Apart from the above mentioned benefits, this important writing genre provided
other benefits as well. In this article, we will first introduce the concept of
Tabakat, the emergence of Tabakat books and the first examples to about that.
Finally, we will put forward that significance of Tabakat in the science of
Hadith (learning about first generations and the regions where his companions,
and subjects prevailed and distinguish the first comers from the latter ones).

Anahtar Kelimeler

Tabakat, Ricâl, Râvi, Sahâbe, Tâbiîn, History

Kaynakça

• Âşıkkutlu, Emin. “Tabaka Kavramı ve Muhaddislerîn Tabaka Anlayışı.” Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 32 (2007/1): 5-18.
• Âşıkkutlu, Emin. Ricâl İlmine Giriş. İstanbul: İFAV Yayınları, 2007.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. Sahîh-i Buhârî. Dımaşk: Dâr İbn Kesîr, 2002.
• Cümahî, Muhammed b. Sellâm. Tabakâtü fuhûli’ş-şu‘arâ’. nşr. Mahmûd M. Şâkir. 2 cilt. Kahire: Matba’atü’l-medenî, t.y. Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Edebiyatı. İstanbul: İFAV Yayınları, 1996.
• Efendioğlu, Mehmet. “Tabakat.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39: 291-292. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Hatipoğlu, İbrahim. “Muâfâ b. İmrân.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30:305-306. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Hammâd, Nafiz Hüseyin. “İlmü Tabakâti’l-Muhaddisîn Musannafât ve Menâhic.” Macalle-i Câmiü’l-ezher bi Gazze, Silsiletü’l-ulûmi’l-insâniyye, sy. 12 (2010/2): 221-270.
• Irâkî, Ebü'l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyin. Şerhü’t-tebsıra ve’t-tezkire. thk. Abdullatîf el-Hümeym ve Mâhir Yâsîn Fahl. 2 cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2002.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris. Mu’cemü mekâyîsi’l-luga. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 6 cilt. Beyrut: Dârü’l-fikr, 1399/1979.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. Nüzhetü’n-nazar fî tavzihi Nuhbeti’l-fiker. thk. Nûreddin Itr. Dımaşk: Matba‘atü’s-sabâh, 2000.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Kahire: Dâr Hecer, 2008.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr b. Hallikân el-İrbilî. Vefeyâtü’1-a‘yân ve enbâ’ü ebnâ’iz-zamân. thk. İhsân Abbâs. Beyrut: Dâr Sâdır, 1978.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. 15 cilt. Beyrut: Dâr Sâdır, t.y.
• İbnü’n-Nedîm, Ebü’l-Ferec Muhammed b. Ebî Ya‘kûb. el-Fihrist. thk. Rızâ Teceddüd. Tahran: 1971.
• İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn eş-Şehrezûrî. ‘Ulûmu’l-hadis (Mukaddime). thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. Dımaşk: Matba‘atu’s-sabâh, 1984.
• Kaya, Mesut. “Hadis ve Tarih İlimleri Arasında Tefsir Tabakat Literatürü: Histografik Bir İnceleme.” İslâm Araştırmaları Dergisi, sy. 31 (2014): 33-65.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc. Sahîh-i Müslim. 2 cilt. Riyad: Dâr Taybe, 2006.
• Ömerî, Ekrem Ziyâ. Mevâridü’l-Hatîb el-Bağdâdî fi Târîhi Bağdâd. Riyad: Dâr Taybe, 1985.
• Rosenthal, Franz. İlmü’t-târîh inde’l-müslimîn. çev. Salih Ahmed el-İllî. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1983.
• San’ânî, Ebû İbrâhîm İzzüddîn Muhammed b. el-İmâm. Tavzîhü’l-efkâr li me’ânî tankîhü’l-enzâr. 2 cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1997.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân es-Sehâvî. Fethu’l-muğîs bi-şerhi Elfiyyeti’l-hadîs. 5 cilt. thk. Abdülkerim b. Abdullah el-Hudayr, Muhammed b. Abdullah Al-Fuhayd. Riyad: Mektebetü dârü’l-minhâc, 2005.
• Subhî es-Sâlih. Ulûmü’l-hadîs ve mustalahuhu. Beyrut: Dârü’l-ilm li’l-melâyîn, 1974.
• Sülemî, Ebû Abdirrahmân Muhammed b. el-Hüseyn es-Sülemi. Tabakâtü’s-sûfiyye. thk. Ahmed Şirbâsî. Kahire: Müessesetü dârüş-şa‘b, 1998.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr es-Süyûtî. Tedrîbü’r-râvî fî şerhi takrîbi’n-nevevî. thk. Muhammed Eymen eş-Şebrâvî. Kahire: Dârü’l-hadîs, 2010.
• Teyyim, Es‘ad Sâlim. İlmü tabakâti’l-muhaddisîn. Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 1994.
• Uğur, Mücteba. Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
• Yâkût, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkût b. Abdillâh el-Hamevî. Mu‘cemü’l-üdebâ’ irşâdü’l-erîb ilâ ma‘rifeti’l-edîb. thk. İhsân Abbâs. Beyrut: Dârü’l-garbi’l-İslâmî, 1993.
• Zehrânî, Muhammed b. Matâr. ‘İlmü’r-ricâl neş’etüh ve tetavvürüh. Riyad: Dâr İbnü’l-Kayyim, 2005.
• Zübeydî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen ez-Zübeydî. Tabakâtü’n-nahviyyîn ve’l-lugaviyyîn. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhîm. Kahire: Dârü’l-maârif, 1984.