“el-Câmi’u li-Ahkâmi’l Kur’ân” Tefsirinde Âhiretle İlgili Âyetlerde Görülen Müşkillerin Çözümü

Yıl 2018, Sayı: 11, 121 - 153, 25.06.2018

Yunus Akça

Öz

İslâm
âlimleri, İslâm’ın ilk devirlerinden itibaren Kur’ân’a muhalif olanlara cevap
vermek, mü’minlerin imanlarını korumak ve işin hakikatini göstermek amacıyla
müşkil (teâruz ve tenâkuz) âyetleri açıklamaya çalışmışlar ve bu konuyla ilgili
birçok eser yazmışlardır. Allah’ın kelamında böyle bir durumun söz konusu
olmadığı ve olmayacağı, âyetlerde açıkça bildirilmiştir. Kelam ilminin, ana
konularından biri olan âhiret hayatının anlatıldığı bazı âyetlerde, zahiren
birbiriyle çelişen ifadelerin yer aldığı görülmektedir. Ölümle birlikte
başlayan âhiret hayatı içinde, kabir, diriliş, hesap, cennet ve cehennem gibi
birçok aşama yer almaktadır. Şu an için gaybi olan bu hayatla ilgili, diriliş
nasıl olacak? Hesap nasıl verilecek? Cennet ve cehennem yaratıldı mı? Cennet ve
cehennem ebedi mi? gibi birçok soru zihinleri meşgul etmektedir. Kur’ân’ın bu
sorulara verdiği cevaplar bazen âyetler arası çelişki vehmi uyandırmıştır. İslâm
âlimleri, “Kur’ân’da çelişki, tutarsızlık yoktur” prensibinden hareketle bu âyetleri
farklı şekillerde yorumlamışlardır. Endülüs âlimlerinden olan Kurtubî de yazmış
olduğu tefsirinde bu âyetler üzerinde durmuş ve onları uzlaştırmaya çalışarak Kur’ân’da
çelişkilerin olmadığını akli ve nakli delillere yer vererek göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Müşkil, el-Câmi’u li-Ahkâmi’l Kur’ân, Kurtubî, Âhiret

The Analysis of The Complications of Versicles About Afterlife in “el-Câmi’u li-Ahkâmi’l-Koran” Commentary

Öz

From
the early of İslâm, İslâmic scholars, tried to explain the complicated
versicles (conflict and conrtadiction) to reply the people who are against
Koran, to protect muslims’ faith and to Show the reality and they wrote many
work about this. İt is clearly stated that such situations can not be in
Allah’s Word and will not. In some versicles about afterlife which is one of
the main topics of Kalam science, there can be seen some conflicted expression
(seemingly). There are many stepslike grave (burying), resurrection, give
account, paradise ande hell in the afterlife (wihic) begins with death. About
this life whis is unknown nowi how will the resurrection be? How will we give
account? Are paradise and hell created? Are paradise and hell eternal? Such
questions engage our mind. The answers to these questions of Koran sometimes
make contraction among versicles. Islamic scholars commented these versicles
differenty with the priciple of “There isn’t any conflict and contradiction in
Koran” Kurtubî, who is one of the Andalusia scholars stuted on these versicles
at his commentaries and tiried to reconcile that there aren’t any conflicts in
Koran by giving intellectual evidences. 

Anahtar Kelimeler

Commentary, Complication, el-Câmi’u li-Ahkâmi’l-Koran, Kurtubî, Afterlife

Kaynakça

• Abdülbâki, Muhammed Fuad. “Cennet”. el-Mu’cemu’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerim. 180-182. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1945.
• Abdülbâki, Muhammed Fuad. “Cehennem”. el-Mu’cemu’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerim. 184-185. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1945.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Nşr., 1989.
• Bayraklı, Bayraktar. Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’ân Tefsiri. b.y.: Bayraklı Yayınları, ts.
• Buhârî, Aladdin Abdu’l-Aziz b. Ahmed. Keşfu’l-Esrar Şerhu Usulü’l-Pezdevi. b.y.: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmi, ts.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-Sahih (Sahihu’l-Buhari). Thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. B.y.: Dâru Tavku’n-Necât, 2001.
• Cennet, Mehmet Zülfi. Şii/ Usuli Geleneğinin Kur’ân Yorumu (Şerif Murtaza Örneği). Ankara: Fecr Yayınevi, 2016.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usulü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh Tâcu’l-Lüga ve Sıhâhu’l-Arabiyye. Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, 1987.
• Dârimî, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdurrahman. es-Sünen. Thk. Hüseyin Selim Esed Dârâni. b.y.: Dâru’l-Muğni, 2000.
• Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah b. Ömer b. İsa. Takvîmu’l-Edille fî Usûli’l-Fıkh. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• Demirci, Sabri. Kur’ân’da Müşkil Âyetler. İstanbul: Nesil Yayınları, 2005.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-Lüğa. Beyrut: Daru İhyai-Türasi’l-Arabi, 2001.
• Gülşen, Ekrem. Kurtubî Tefsirinde Esbâb-ı Nüzul. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2002.
• Firuzâbâdi, Muhammed bin Yakub. el-Kâmûsu’l-Muhît. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2005.
• İbn Hibbân, Ebu Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Bustî. Sahîh. Thk. Suayb Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1988.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail. Tefsiru’l-Kur’âni’l-Azim. Thk. Muhammed Hüseyin Şemsüddin. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn Kuteybe, Abdullah b. Muslim ed-Dîneverî. Te’vîlu Müşkili’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2007.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezid Kazvini. es-Sünen. b.y.: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisanu’l-Arab. Beyrut: Dâru Sader, 1994.
• İsfehânî, Ebu’l-Kasım Hüseyin b. Muhammed Râgıb. el-Müfredât fi Garibi’l-Kur’ân. Beyrut: Daru’l-Kalem, 1992.
• Koca, Ferhat. “Müşkil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 161-162. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• İzzet, Muhammed Derveze. et-Tefsiru’l-Hadis. Kahire: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabi, 1963.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’u li-Ahkâmi’l-Kur’ân. Kahire: Daru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Mansûrî, Abdullah b. Muhammed. Müşkilü’l-Kur’âni’l-Kerîm. b.y.: Dâru İbnü’l-Cevzî, 2005.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccac el_kuşeyri. es-Sahih. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabiyye, ts.
• Nesâî, Ebu Abdirrahman Ahmed b. Şuayb. Sünenü’n-Nesai. Şam: Mektebü’l-Matbuâti’l-İslâmi, 1986.
• Nesefî, Abdullah İbn Ahmed. Medâriku’t-tenzîl ve Hakâiku’t-te’vîl. Beyrut: Daru’l-Kalemü’t-Tayyib, 1998.
• Neysâbûrî, Hâkim Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah. El-Mustedrek ale’s-Sahîhayn. Thk. Mustafa Abdulkâdir Ata. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Nîsâbûrî, Mahmûd b. Ebi’l-Hasan b. Hüseyn el-Gaznevî. Bâhiru’l-Burhân fî Meâni Müşkilâtü’l-Kur’ân. Mekke: İhyâi’t-Türasi’l-İslâmi, 1997.
• Pak, Süleyman. Müşkilü’l-Kur’ân. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2000.
• Râzî, Fahruddin Ebu Abdillah Muhammed b. Ömer. et-Tefsiru’l-Kebir (Mefâtihu’l-Gayb). Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1998.
• Râzî, Muhammed ibn Ebû Bekr. Muhtâru’s-Sıhah. Beyrut: Mektebetü’l-Asrıyye, 1999.
• Serahsî, Ahmed b. Ebi Sehl Şemsu’l-Eimme. Usûlu’s-Serahsi. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1978.
• Suyûtî, Celalüddin. el-İtkan fi Ulumi’l-Kur’ân. B.y.: Heyetü’l-Mısrıyye, 1974.
• Suyûtî, Celalüddin. Tabakatü’l-Müfessirin. Thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü Vehbe, ts.
• Şâşi, Muhammed b. İshak. Usulü’ş-Şâşi. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabi, ts.
• Tirmizî, Ebu İshak Muhammed b. İsa es-Sevri. Sünenü’t-Tirmizi. Mısır: Şirketü Mektebe, 1975.
• Topaloğlu, Bekir. “Cennet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 376-386. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Topaloğlu, Bekir. “Cehennem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 227-233. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Tunçbilek, Hasan Hüseyin. “Cennet ve Cehennem Halen Mevcut mu?”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (2005): 53-62.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. Ankara: Akçağ Yayınları, 2016.
• Yerinde, Adem. “Müşkilü’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 164-167. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Zebîdî, Muhibbuddin Ebu’l-Feyd Seyyid Muhammed Murtezâ. Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. byy: Dâru’l-Hidaye, ts.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsir ve’l-Müfessirun. Kahire: Mektebetü Vehbe, ts.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer. el-Keşşaf an Hakaiki Gavamizi’t-Tenzil. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabi, 1986.
• Zerkeşî, Bedruddin. el-Burhân fi Ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Daru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1957.
• Zuhaylî, Vehbe. et-Tefsîru’l-Münîr. Beyrut: Daru’l-Fikru’l-Muasır, 2007.