عن الجمال والخبرة الجمالي

Yıl 2018, Sayı: 12, 189 - 210, 31.12.2018

Hemn Abdulkhaleq Jameel Mustafa Agâh

Öz

 ًم التراث الإنساني العديد من الرؤى الجمالية في معالجة قضايا الأدب والفن، واللغة والبلاغة، فضلاَّقد جه ّ مجاله لا يتّعن قضايا الحياة والدين، وإذا كان تناولنا للجمال في بحثنا هذا شديد الإيجاز ؛ فذلك لأن ته وسلامته، ّ ودقّ بالتذوق الفردي ورفاهة الحسً مرهونةّا معاييره فتظلّإلى التفصيل في أمر مفاهيمه، أم على الأشياء الجميلة والبديعة، ً آخر؛ فهي لا تتناول قضية الجمال دلالةٌة فلها شأنّا الخبرة الجماليّوأم ة أو الأدبية أو ّ يّ للدراسات الفنن ً تحليلياًا يتناولها باعتبارها منهجاّا ترادف معنى كلمة الجمال، وإنّأو أن ة وخصائص التركيب والتعليلات ّة النص الإبداعي من حيث علاقات البنائيّ يعالج جماليًاللغوية...، منهجا ة من حيث اختيار الكلمات واستعمالها، ويضاهي في ذلك المنهج الواقعي أو النفسي ّوالمناسبات الأسلوبي ة، وتوازي ما أطلق عليه بعض الباحثين (المنهج ّة بالتجربة الجماليّق الجماليّأو الرمزي أو الاجتماعي، تتعل ة أوسع وأشمل من المنهج الجمالي الذي يرتكز في أساسه على نظرية ّالجمالي) ولكن دائرة الخبرية الجمالي ً اّ أو أدبيً اّ أو لغويً اّ فنيً إبداعاْ كانتٌ(الاستطيقا) ويحكم بها ناقدو النصوص الأدبية أو البلاغيون... سواء ة حول النص. ّوبأحكام جمالي

Anahtar Kelimeler

الحاجة إلى الجمال، قضية ّ، مفهوم الجمال، الخبرة الجماليً ة: الجمال لغة ّ الجمال

Güzellik ve Estetik Deneyimi Hakkında

Öz

İnsanlık mirası, din ve yaşam sorunlarının dışında edebiyat, sanat, dil ve belâgat gibi alanların sorunlarının çözümünde de estetik vizyon sunmuştur. Estetik olgusunun tüm detaylarına yönelik olmaması nedeniyle çalışmamız, olabildiğince öz olarak düzenlenmiştir. Estetiğin ölçeği, kişisel duyuların zevk yetisinin yanı sıra zihnin berraklığına, duyarlılığına ve sağlıklı yapısına da bağımlıdır. Estetik deneyimin ise farklı bir konumu vardır. Zira estetik deneyim, eşyanın güzelliğine işaret etmesi veya güzellikle eş anlamlı olması nedeniyle estetik olgusunu kapsamamaktadır. Bilakis sanat, edebiyat dil vb. alanlardaki araştırmaların çözümleyici metodu olması yönüyle kapsamaktadır. Herhangi özgün bir metni; kuruluş, oluşum, gerekçelendirilme, kurgu ve üslup uyumu gibi açılarından ele alıp eleştirel gözle analiz ederek inceleyen bir metottur. Bu metot gerçekçi, psikolojik, sembolik veya sosyolojik metoda benzer. Bu nedenle estetiklik, estetiğin deneyimlenmesine bağlıdır. Ve bazı araştırmacıların estetik metot olarak niteledikleriyle örtüşmektedir. Ancak estetik deneyim, esasında estetik teorisine dayanan estetik yönteme göre daha geniş ve kapsamlıdır. Eleştirmenler ile belâgatçılar da herhangi bir metnin özgünlüğünü, sanatsallığını, estetikselliğini onunla değerlendirirler.

Anahtar Kelimeler

Sözlük Açısından Güzellik, Estetik kavramı, Estetik deneyim, Estetik ihtiyacı, Estetik kavramı

Kaynakça

• Abdullah, Hıdr Muhammed. Revâ’iu’l-Kurâniyye, Dirase fi’l-cemaliyyati’l-mekân es-serdi. Beyrut: Daru’l-kalem, ts. Askerî, Hasan b. Abdillâh b. Said Ebu Hilal. el-Furûk fi’l-luga. 2. bs. Dımaşk: Dâru risaleti’l-alemiyye, 2014.
• Atiyye, Muhsin Muhammed. Gâyetu’l-fen. Mısır: Dâru’l-meârif, 1991.
• Biniditu, Kurutşe. el-Mücmelu fî felsefeti’l-fen. 1. bs., trc. Sâmî Durubi, Beyrut: el-Merkezu’s-sakafiyyu’l-Arab, 2009.
• Câbir Ahmed Usfur. Mefhumu’ş-şi’r. Mısır: el-Merkezu’l-Arabiyyu li’s-sakâfeti ve’l-ulum, 1982.
• Cemâl Süleyman Mustafa. Cemaliyyetu’n-nassi fî şi’ri’l-Kazım el-Haccâc. Yüksek lisans tezi Salahaddin Erbil: Eyyubi Üniversitesi, 2009.
• Cemil, Kâsım. Mukaddime fî nakdi’l-fikri’l-Arabiyyi. 1. bs. Beyrut: Daru’l-hilal, 1996.
• Cevherî, Ebû Nâsr. İsmail b. Hammâd, Tâcu’l-luga ve sihâhu’l-‘Arabiyye. Beyrut: Daru’l-hadareti’l-Arabiyye, 1974.
• Corç, Santiyana, el-İhsâsu bi’l-cemâl. trc. Muhammed Mustafa, Kahire: Mektebetu’l-üsre, 2001.
• Dâli, Muhammed Salih, el-Uslubiyye es-savtiyye, Kahire: Dâru garib, 2002.
• Dayf, Şevki. el-Bahsu’l-edebiyyu, menâhicuhu usûluhu mesâdiruh, 7. Bs. Kahire: Dâru’l-meârif, 1972.
• Dayf, Şevki. Fi’n-nakdi’l-edebi. 8. bs. Kahire: Daru’l-mearif, t.s. Didi, Abdülfettâh. İlmu’l-cemâl. Kahire: Mektebetu’l-encilo, el-Mısriyye 1996.
• Edonis, Ali Ahmed Said İsbir. Zemenu’şi’r, Beyrut: 6. bs. 2005.
• Emire, Hilmî Matar. Felsefetü’l-cemâl alâmuhâ ve mezâhibuhâ. 1. bs. Kahire: Dâru kubbâ, 1988.
• Emire, Hilmî Matar. Mukaddime fî ilmi’l-cemâl. y.y.: Daru nahdeti’l-Arabiyye, 1972.
• Endiriya, Rişar. en-Nakdu’l-cemaliyyu. 1. bs. trc. Henri Zağib, Beyrut: elMatbaatu’l-bulisiyye 1974.
• Firuzabadî, Mecduddin b. Yakub, el-Kâmusu’l-muhit. 4. bs. Dımaşk: Müessesetür-risale 2015.
• Gâzi Yemût. el-Fennü’l-edebiyyu ecnâsuhu ve envâuhu. 1. bs. Beyrut: Daru’lhedaseti, 1990.
• Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed Ebu Hamid. Ihyâu ulumiddîn. 1. Bs. Beyrut: Dâru hilâl, 2002. Halef, Abdülhasen Hasan. el-Kiyemu’l-cemaliyye fi’ş-şi’ri’l-câhiliyyi. Doktora tezi, Kadisiye: Kadisiye Üniversitesi, 1990.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukarrem Ebu’l-fadl, Lisanu’l-Arab, Mısır: Dâru’l –Me’ârif, ts. İbn Sînâ, Ebu Ali el-Huseyin b. Abdillah. Resâil İbn-i Sînâ, risâle fi’l-aşk. Liydin: Matbaatu Berlin 1889. İbrahim, Selâme. Belâgatu Aristo beyne’l-arabi ve’l-Yunân. y.y.: Matbaatu Ahmed, 1952.
• İn’âm, el-Cundî. er-Râidu fi’l-edebi’l-Arabiyyi. Beyrut: Dâru raidi’l-Arabiyyi, 1970.
• İzzuddin, İsmail. el-Üsüsü’l-cemâliyye fi’n-nakdi’l-Arabiyyi. 6. bs. Bağdat: Dâru’ş-şuûn, 1986.
• İzzuddin, İsmail. Ruhu’l-asr, Dirasatun nakdiyye fi şi’ri’l-masrahi ve’l-kıssa. 1. bs. Beyrut: Dâru râidi’l-Arabiyyi 1978.
• Kemâl Abd. Cemaliyatu’l-funûn. Bağdat: Daru’l-hürriye, 1980.
• Marik Ciminz. Me’l-cemâlu. trc. Şurbi’l-dağir, 1. bs. Beyrut: 2009. Kindî, Yakûb b. İshâk, Resâilu Kindî el-felsefiyye, Mısır: Matbaatu itimâd, 1950.
• Kurtubi, Muhammed b. Ahmed b. Muhamed Ebû Velîd b. Ruşd el-Hafid.
• Resâilu İbn Rüşd, Kitabu semai’t-tabii’yyi. Haydarabad ed-dekn: Matbaatu Daireti’l-mearifi’l-Usmaniyye, 1947.
• Kurtubi, Muhammed b. Ahmed b. Muhamed Ebû Velîd b. Ruşd el-Hafid. Telhîsu’l-hitâbe. thk. Abdurrahman Bedevî, Beyrut: Daru’s-sekâfe 1959. Muhammed Abdulmuttalib. el-Belağetu ve’l- uslubiyye. 4. bs. Beyrut: Daru nubâr, 2010.
• Muhammed Sâdık, Hasan Abdullah. Cemâliyâtu’l-luga ve ğina delâlâtih. 1. bs. Kahire: Daru ihyâ 1993.
• Muncid, Salahaddin. Cemalü’l-mer’eti ‘inde’l-Arabi. (Daru’l-kitabi’l-cedîd, Beyrut 2. bs. 1969.
• Munir Sultan. el-İkâ’ fî şi’ri Şavki el-Ğinâi. el-İskenderiye: Menşeetü’l-mearif, 1. bs. 2005.
• Necm Abd Haydar. İlmu’l-cemâl afakuhu ve tatavuruhu. Kahire: Mektebetu enclo el-Mısriyye, 2014.
• Nevruz, Şevket Muhammed. Cemâliyatu’l-vasf fî humâsiyeti (mudunu’l-milh) li Abdirrahmân munif. Doktora tezi, Erbil: Süleymaniye Üniversitesi 2012.
• Rûz, Garîb. en-Nakdu’l-cemâliyyu ve eseruhu fi’n-nakdi’l-Arabiyyi. Beyrut. Daru’l-ilm li’l-melayin, 1952.
• Salih, Mollâ Aziz. Cemâliyyatu’l-işareti’n-nefsiyyeti fî hitâbi’l-Kur’ân. Yüksek lisans tezi, Erbil: Salahaddin Üniversitesi, 2007.
• es-Se’alibî, Abdülmelik b. Muhammed b. İsmail Ebu Mansur. Fikhu’l-luga ve sirru’l-Arabiyyeti. Dımaşk: Daru’l-hikme, 1984.
• Serdar, Hâlid İsmâil. Cemâliyatu’teşhîs fî şi’ri şuarâ’i-t tabakati’l-ulâ mine’lcâhiliyyîn. Yüksek lisans tezi, Erbil: Selâhaddin Üniversitesi, 2015).
• Şehrezûrî, Yadigar Latif. Cemâliyatu’t-talakki fî serdi’l-Kur’ân. 1.bs. Dımaşk: Dâru’z-zeman 2010.
• Şeyha, Muhammed el-Emîn, et-Teşkîlu’l-uslubi fi’ş-şi’ri’l-mehcerî, el-hadîs. Doktora tezi, Cezair: Muhammed Haydar Üniversitesi, 2009.
• Şikkîr, Abdülmecid. el-Cemâliyyât. 1. bs. Dımaşk: Daru’t-tali’a el-cedide, 2004).
• et-Temîmî, Fâtime Hemid Yakub. el-Kiyemu’l-cemâliyye fi’şi’ri şuarâi’t-tabakati’lsâlise el cahiliye. Doktora tezi, Kadisiye: Kadisiye Üniversitesi, 2015.
• Uşmâvî, Muhammed Zeki. Felsefetu’l-cemali fi’l-fikri’l-muasır. Beyrut: Daru’nnehdeti’l-Arabiyye 1982.
• Yusuf Halîl Yusuf ve Muhammed Ebû Necâh. el-Hadîs fi’l-felsefeti ve’l-ahlak ve’l-mantık ve ilmi’n-nefs. Kahire: Mektebetu garîb t.s.