İslâm Aile Hukuku Açısından Çeyiz

Yıl 2019, Sayı: 14, 98 - 111, 25.12.2019

Üzeyir Köse

https://doi.org/10.34085/buifd.606287

Cited By: 3

Öz

İslâm Aile
Hukuku Açısından Çeyiz

Dowry in
Terms of Islamic Family Law

Üzeyir KÖSE

Dr. Öğr.
Üyesi, Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Hukuku Anabilim
Dalı

Dr.
Lecturer Member, Kilis 7 Aralık University, Faculty of Theology, Department of
Islamic Law.

Kilis,
Turkey

[e-mail]

ORCID:
0000-0001-6877-4465

         Öz

                Toplumun temel taşı
ailedir. Sağlam bir aile sağlam bir toplum demektir. Kur’an ve sünnet aileye
büyük önem vermiştir. Aile kurmak gerek şekilsel gerekse maddi olarak oldukça
kolaylaştırılmıştır. Hz. Peygamber’in tavsiyeleri ve kızı Fâtıma için
hazırlamış olduğu mütevazı çeyiz bunun delilidir. Kızın veya kız tarafının koca evine ve akrabalarına
getirdiği her türlü mal ve hediyeler çeyiz olarak adlandırılır. İslâm aile
hukukunda çeyiz etrafındaki tartışmalar iki noktada yoğunlaşmaktadır. Bunlardan
ilki kadının çeyiz hazırlamak zorunda olup olmadığıdır. Çoğunluğa göre kadınlar
çeyiz hazırlamak zorunda değildir. Bunlara göre eşlerin birlikte yaşayacakları
evin tüm hazırlıklarının nafaka mükellefi koca tarafından yapılması gerekir. Mâlikîler
ise kadını, aldığı mehre uygun düşecek şekilde çeyiz hazırlamakla sorumlu
tutmaktadırlar. İkinci ihtilaf noktası ise evliliğin sona ermesinden sonra
çeyiz eşyalarının paylaşımında nasıl bir yol takip edileceğidir. Genel olarak
erkeğin kullandığı eşyaların erkeğe, kadının kullandığı eşyaların kadına
verileceği kabul edilmektedir. Ancak her iki eşe ait olma ihtimali bulunan
eşyaların paylaşımında ittifak edilen belli bir yöntem olmayıp daha çok örf
esas alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

evlilik, çeyiz, boşanma, mesken, örf

Kaynakça

• Akgül, Lütfiye. “İslâm Hukukunda Evli Kadının Nafakası ve Kapsamı”. EKEV AKADEMİ DERGİSİ, 19/62: 21-34.
• Akıntürk, Turgut. Türk Medenî Hukuku Aile Hukuku. 10. Baskı. 2 Cilt. İstanbul: Beta Yayınları, 2006.
• Bedrân, Ebu’l-Ayneyn Bedrân. Ahkâmu’z-zevâc ve’t-talâk fi’l-islâm. İskenderiyye: Matbaatü dârü’t-te’lîf, 1961.
• Biçak, Sedat. Türkiye Selçuklu Toplumunda Kadın (XI-XIV.yy). Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2007.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kâmûsu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
• Buḫârî, Ebû Abdillah Muḥammed b. İsmâʿîl. el-Câmiʿu’s-ṣahîh. 2. Baskı. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Cezîrî, Abdurrahmân. Dört Mezhebin Fıkıh Kitabı. Trc. Hasan Ege. 7 Cilt. İstanbul: Bahar Yayınları, 1981.
• Cin, Halil. İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlenme. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1974.
• Çağbayır, Yaşar. Ötüken Türkçe Sözlük. 5 Cilt. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2007.
• Çolak, Ali. İslâm’a Göre Anadolu’da Düğün Âdetleri. İstanbul: Kardelen Yayınları, 2005.
• Dusûkî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muḥammed b. Aḥmed b. ʿArafe. Ḫâşiyetü’d-dusûkî ʿalâ şerhi’l-kebîr, 4 Cilt: y.y.: Dârü ihyâi’l-kütübi’l-ʿArabiyye, ts.
• Ebû Zehrâ, Muḥammed. el-Aḥvâlü’ş-şaḫsiyye. Kahire: Dârü’l-fikri’l-ʿArabî, ts.
• Ed-Dîb, Abdülazim, “Çeyiz”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1993, VIII, 296-297.
• Erbay, Celal. İslâm Hukukunda Evlilik ve Hısımlık Nafakası. 2. Baskı. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998.
• Fetâva’l-Hindiyye. Tashih: Abdullatîf Hasan Abdurrahmân. 1. Baskı. 6 cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2000.
• Ḫallâf, ʿAbdülvahhâb. Ahkâmü’l-aḥvâli’ş-şaḫsiyye fi’ş-şerîʿati’l-İslâmiyye. 2. Baskı. Kuveyt: Darü’l-ḳalem, 1990.
• Hıra, Ayhan. “Klasik Fıkıh Kaynaklarında Hibeden Dönme Meselesine İlişkin Temel Yaklaşımlar”. The Journal of Academic Social Science Studies 58 (2017): 237-250.
• Hukuk-ı Aile Kararnamesi. Yayına Hazırlayan: Orhan Çeker. 3. Baskı. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 2016.
• Hüsrevoğlu, Mehmet. İslam’da Evlilik ve Boşanma Hukuku. Kayseri: Arznet Yayıncılık, 2010.
• İbn ‘Âbidîn, Muḥammed Emîn. Reddü’l-muḫtâr ʿale’d-dürri’l-muḫtâr şerhu tenvîri’l-ebṣâr. Thk: Şeyḫ ʿÂdil Aḥmed Abdülmevcûd, Şeyḫ Ali Muḥammed Muavvıḍ. 1. Baskı. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye,1994.
• İbn Ḥazm, Ebî Muḥammed Ali b. Aḥmed b. Saʿîd. el-Muḥallâ. Thk: Muḥammed Münîr ed-Dımeşkî. 11 Cilt. Mısır: Matbaʿatü’n-nahḍa, ts.
• İbn Ḳudâme, Muvaffaḳuddîn Ebî Muḥammed Abdullâh b. Ahmed b. Muḥammed. el-Muġnî, Thk: Abdullâh b. Abdulmuḥsin et-Türkî. 3. Baskı. 15 cilt. Riyâd: Dârü ʿalemi’l-kütüb, 1417/1997.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. Thk: Beşşâr Avvâd Maʿrûf. 1. Baskı. 6 Cilt. Beyrut: y.y., 1998.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-Arab, Vizâratü’ş-Şuûni’l-İslâmiyye ve’l-Evkâf ve’d-Da’veti ve’l-İrşâd, Suudi Arabistan, Trz, I-XX.
• İbn Rüşd el-Ḫafîd, Muḥammed b. Aḥmed b. Muḥammed b. Aḥmed. Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muḳteṣid. 6. Baskı. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-mârife, 1982.
• İbn Tâhir, Habîb. el-Fıḳhu’l-mâlikiyyu ve edilletuhû. 3. Baskı. 3 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-meârif, 2005.
• İbyânî, Muḥammed Zeyd. Muḫtasaru şerhi’l-aḥvâli’ş-şaḫsiyye. Mısır: Matbaatü’l-Vâiz, ts.
• Ḳadûmî, Mervân. “Cehâzü’l-mer’eti fî ḍav’i’ş-şerîati ve ḳânûni’l-aḥvali’ş-şaḥsiyye”, Mecelletü Câmiʿati’n-Necâh li’l-Ebhâs (Ulûmu’l-İnsâniyye), 19/1, (2005), 121-158.
• Kadûmî, Mervân, “Cehâzü’l-mer’eti fî dav’i’ş-şerîati ve kânûni’l-ahvali’ş-şahsiyye”, Mecelletü Câmiati’n-Necâh li’l-Ebhâs (Ulûmu’l-İnsâniyye), 2005, Cilt: 19, Sayı: 1,121-158.
• Karakelle, Ayşegül. Erzurum’da Çeyiz Geleneği Üzerine Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, 2008.
• Ḳâsânî, İmâm ʿAlâuddîn Ebî Bekr b. Mesʿûd. Kitâbü bedâiʿu’s-sanâiʿi fî tertîbî’ş-şerâiʿi. 2. Baskı. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ʿArabî, 1974.
• Ḳayravânî, Ebî Muhammed Abdullah b. Abdurrahmân Ebî Zeyd. en-Nevâdir ve’-z-Ziyâdât ʿalâ mâ fi’l-müdevvene min ğayrihâ mine’l-ümmühât min mesâili Mâlik ve ashâbih. Thk: Muḥammed Huciyy. 1. Baskı. 15 Cilt. Beyrut: Dârü’l-garbi’l-İslâmî, 1999.
• Koçak, Muhsin. İslâm Vasiyet Hukuku. Samsun: Eser Matbaası, 1991.
• Ḳudûrî, Ebi’l-Ḥasan Aḥmed b. Muḥammed b. Aḥmed b. Caʿfer. Muḫtaṣaru’l-Ḳudûrî. 1. Baskı. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1997.
• Maden, H. Ahmet, “Çeyiz Geleneği”, Türk Aile Ansiklopedisi, Ankara, 1991, I-III.
• Mevṣılî, Abdullâh b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İḫtiyâr li taʿlîli’l-muḫtâr. 5 Cilt. Kahire: Dârü’l-fikri’l-ʿArabî, ts.
• Meydânî, Abdülğanî el-Ğanîmî. el-Lübâb fî şerhi’l-kitâb. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-ilmiyye, ts.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. El-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâburî. el-Câmiʿu’s-ṣahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Ali. es-Sünen. Thk: Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 1. Baskı. 12 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Nutku, Özdemir, “Çeyiz”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1993, VIII: 297-298.
• Okur Gümrükçüoğlu, Saliha. “İslam Aile Hukukunda Kadının Mehir Hakkına Toplumun Bakış Açısı Üzerine Bir Değerlendirme”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 17/4 (2013): 223-256.
• Ortaç, Hülya Serpil. “Elazığ Çeyiz Geleneğinde El Sanatlarının Yeri ve Önemi”. Dünü ve Bugünüyle Harput Sempozyumu. Elazığ 1999: 377-389.
• Özcan, Ruhi. İslâm Hukukunda Hısımlık Nafakası. İzmir: Çağlayan Yayınları, 1996.
• Özdemir, Recep. “İslam Hukukunda Kadının Mali Hakları”, Adıyaman Üniversitesi Bilim, Kültür ve Sanat Sempozyumu II Bildiriler Kitabı. Metin Ofset (2015):171-181.
• Sahnûn, İbn Saîd et-Tennûhî. el-Müdevvenetü’l-kübrâ li’l-İmâm Mâlik b. Enes. 1. Baskı. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
• Seraḫsî, Şemsü’l-Eimme Ebû Bekr Muḥammed b. Ebî Sehl. el-Mebsût. 31 Cilt. Beyrût: Dârü’l-mârife, 1989.
• Seyyid Sâbıḳ. Fıḳhu’s-sünne. 3 Cilt. Kahire: el-Fetḥ li’l-iʿlâmi’l-ʿArabiyyi, ts.
• Seyyid Sâlim, Ebû Mâlik Kemâl. Sahîhu fıkhü’s-sünne ve edilletühü. 4 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’t-tevfîkiyye, 2003.
• Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. el-Ümm, thk. Rıfat Fevzi Abdülmüttâlib. 1. Baskı. 11 Cilt. y.y.: Dârü’l-vefâ, 2001.
• Şener, Abdulkadir. İslâm Hukukunda Hibe. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 1984.
• Tahtâvî, Ali Aḥmed Abdül Âl. Şerhu Kitâbi’n-Nikâh. Lübnan: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2005.
• Tezcan, Mahmut. Türk Aile Antropolojisi. Ankara: İmge Kitabevi, 2000.
• Muḥammed el-Murtaḍâ b. Muḥammed el-Ḥüseynî ez-Zebîdî, “Cehz”, Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-ḳâmûs, Tahkik: Abdüssettâr Aḥmed Ferrâc (Kuveyt: et-Türâsü’l-Arabiyyi, 1975), 15: 89-91.
• Zebîdî, Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed el-Hüseynî, Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs, Tahkik: Abdussettâr Ahmed Ferrâc vd., et-Türâsü’l-Arabiyyi, Kuveyt, 1965-2004, I-XL.
• Zeydân, Abdülkerîm. el-Mufaṣṣal fî ahkâmi’l-mer’eti ve’l-beyti’l-müslimi fi’ş-şerîʿati’l-İslâmiyye. 1. Baskı. 11 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1993.
• Zuḥaylî, Vehbe. el-Fıḳhu’l-İslâmiyyü ve edilletuhu. 2. Baskı. 8 Cilt. Şam: Dârü’l-fikr, 1985.
• Zuḥaylî, el-Fıḳhu’l-mâlikiyyü’l-müyesser. 4 Cilt. Şam: Dârü’l-kelimeti’t-tayyib, 2010.
• 4721 Sayılı Türk Medenî Kanunu, Kabul Tarihi: 22/11/2001, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 08/12/2001, Sayı: 24607.