Hadd ve Ta‘zîr Tartışmaları Bağlamında İslâm Ceza Hukukunda İçki İçme Cezası

Yıl 2019, Sayı: 14, 194 - 210, 25.12.2019

Davut Eşit

https://doi.org/10.34085/buifd.633712

Cited By: 1

Öz

Had ve Ta‘zîr Tartışmaları Bağlamında İslâm Ceza Hukukunda

İçki İçme Cezası

Davut EŞİT

Dr. Öğr. Üyesi, Hakkari Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, İslam Hukuku Anabilim Dalı

Assistant Professor, Hakkari University, Faculty of Theology, Department of Islami Law

Hakkari, Turkey

[e-mail]

Orcid ID: 0000-0003-1366-4650

   

 

Öz

İslâm
hukukunda cezaların en meşhur tasnifi hadd, kısâs ve ta‘zîre dayanan üçlü
sınıflamadır. Haddler Allâh hakkı olarak yerine getirilmesi gereken ve miktarı
şâri‘ tarafından belirlenmiş cezalardır. İçki içme cezası da cumhuru oluşturan
Hanefîler, Şâfi‘îler, Mâlikîler, Hanbelîler ve Zahirîler tarafından hadd olarak
kabul edilmektedir. Ancak cumhur içki içme haddinin miktarı konusunda ihtilâf
ermişlerdir. Bununla beraber içki içme cezasının Hz. Peygamber dönemindeki
uygulanma şekli başta olmak üzere sahâbîler dönemindeki farklı uygulamalara
konu olması bu cezanın hadd oluşuna ilişkin tartışmaları beraberinde
getirmiştir. Erken dönemden itibaren içki içme cezasının hadd değil ta‘zîr
türünden bir ceza olduğu görüşü ortaya atılmıştır. Araştırma içki içme cezasının
türüne (hadd-ta‘zîr) ilişkin ileri sürülen tartışmalara odaklanmaktadır. Bunun
için ilk önce hadd cezalarının genel özelliklerine değinilecektir. Bu çerçevede
içki içme cezasının İslâm dinindeki tarihine ilişkin genel bir perspektif
sunulacaktır. Burada içki içme cezasıyla ilgili farklı yaklaşımların oluşmasını
sağlayan rivâyetler toplu olarak aktarılacaktır. Akabinde içki içme cezasının
hadd olarak kabul edenlerin görüşleri ve delilleri fıkhî mezhebler bağlamında
ele alınacaktır.  Daha sonra içki içme cezasının
ta‘zîr türünden bir ceza olarak kabul edenlerin görüşleri delilleriyle beraber
zikredilecektir. Son olarak da içki içme cezasına ilişkin farklı görüşler esas
alınarak genel bir değerlendirme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Ceza Hukuku, Hadd, Ta‘zîr, Hamr, Şurb

Wine Punishment in Islamic Criminal Law in the Context of Ḥadd and Ta‘zīr

Öz

Abstract

The most famous classification of punishments in Islamic law is the trilogy classification based on ḥadd,

Retaliation (qıṣâṣ) and taʿzīr. The punishment for drinking (wine) is accepted as ḥadd by Hanafīs, Şāhāfi‘īs,

Malikīs, Hanbalīs and Zahirīs. From the early period, it was put forward that the penalty for drinking

(wine) was not ḥadd, but a taʿzīr of punishment. The research focuses on the arguments about the type of

wine (ḥadd-ta‘zīr) punishment. Here, the narratives (rivâya) that lead to different approaches to wine

punishment will be conveyed collectively. Subsequently, the opinions and evidence of those who accept

the punishment of wine as ḥadd will be discussed in the context of fiqh sects. Subsequently, the opinions of

those who consider the punishment of wine as a ta‘zīr shall be mentioned together with the evidence.

Finally, a general assessment will be made on the basis of different views on the wine punishment.

Keywords: Islamic Criminal Law, Ḥadd, Ta‘zīr, Wine, Inebriation.

Kaynakça

• ‘Asḳalânî, Ebu’l-Faḍl. Şihâbuddîn Aḥmed b. 'Alî b. Muḥammed, Fetḥu’l-bârî bi-şerhi Ṣahîhi’l-Buḫârî. 13 Cilt. Beyrut: Daru'l-Ma'rife, 1374.
• Aydın, Mehmet Akif. Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Beta Yayınları, 2009.
• Bardakoğlu, Alii “Ceza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 470-478. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Beyhaḳî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Huseyn b. ‘Alî es-Sunenu’l-kubrâ. Thk. ‘Abdulḳadir ‘Aṭâ. 11 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003.
• Beyhâḳî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥüseyn b. ‘Alî. el-Medḫal ile’s-Suneni’l-Kubrâ. Thk. Muḥammed Ḍiyâurraḥmân el-A‘zamî. Kuveyt: Dâru'l-Ḫulefa li’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
• Ceṣṣâṣ, Ebû Bekr Aḥmed b. ‘Alî er-Râzî. Şerḥu Muḫtaṣi’t-Ṭaḥâvî. 8 Cilt. Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye; Dâru’s-Sirâc, 2010.
• Cüveynî, İmâmu’l-Ḥarameyn Ebu’l-Me‘âlî Ruknuddîn ‘Abdulmelik b. ‘Abdillâh b. Yûsuf. Nihâyetu’l-maṭlab fî dirayeti’l-meẕheb. Thk. ‘Abdul‘azîm Maḥmûd ed-Dîb. 20 Cilt. Dâru’l-Minhâc, 2007.
• Cüveynî, İmâmu’l-Ḥarameyn Ebu’l-Me‘âlî Ruknuddîn ‘Abdulmelik b. ‘Abdillâh b. Yûsuf. el-Ġıyâs̱î Ġıyâs̱u’l-umem fî iltiyâs̱i’z-zulem. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003.
• Çalışkan, İbrahim. “İslâm Hukukunda Ceza Kavramı ve Hadd Cezaları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31 (1989): 367-397.
• Çolak, Abdullah. İslâm Ceza Hukuku. Çorum: Kitap Dünyası Yayınları, 2018.
• Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-Buhârî. Ṣaḥîḥ. 9 Cilt. Dâru Tavku’n-Necât, 1422.
• Ebû Dâvûd, Suleymân b. Eş‘as es-Sicistânî. S̱unen. 4 Cilt. Beyrût: el-Mektebetu’l-‘Asriyye ts.
• Ebû Yûsuf, Ya‘kûb b. İbrâhîm b. Ḥabîb b. Sa‘d el-Kûfî. Kitâbu’l-ḫaraç. Çev. Ali Özek İstanbul: Hisar Yayınevi, 1973.
• eş-Şâfi‘î, Muḥammed b. İdris. el-Umm. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Ḫırâḳî, Ebu’l-Ḳāsım ʿUmer b Ḥuseyn Metnu’l-Ḫırâḳî. Ṭanṭa: Dâru’s-Ṣaḥâbe li’t-Turâs̱, 1993.
• İbn ʿAbdilberr, Ebû ʿUmer Yûsuf b. Abdillâh. el-Kâfî fî fıḳhi ehli’l-Medîne. Thk. Muḥammed el-Moritânî. 2 Cilt. Riyâd: Mektebetu Riyâḍ el-Ḥadîs̱e, 1980.
• İbn Ḥibbân, Ebû Ḥâtim Muḥammed b. Ḥibbân b. Aḥmed el-Bustî. el-İḥsân fî taḳrîbi Ṣahîḥi İbn Ḥibbân. Thk. Şu‘ayb el-Arnavûṭ. 18 Cilt. Beyrût: Muessesetu’r-Risâle, 1988.
• İbn Ḳayyim el-Cevziyye, Ebû ‘Abdillâh Şemsüddîn Muḥammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dimaşḳī el-Ḥanbelî. İ‘lâmu’l-uvakkı‘în ‘an rabbi’l-‘âlemîn. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1991.
• İbn Ḳudâme Ebû Muḥammed Muvaffakuddîn Abdullâh b. Aḥmed b. Muḥammed el-Cemmâîlî, el-Kâfî fî fıḳhi’l-İmâm Aḥmed. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, 1994.
• İbn Ḳudâme, Ebû Muḥammed Muvaffakuddîn Abdullâh b. Aḥmed b. Muḥammed el-Cemmâîlî el-Maḳdisî. el-Muġnî. 10 Cilt. Kahira: Mektebetu’l-Kâhira, 1968.
• İbn Rüşd (el-Hafid), Ebu’l-Velîd Muḥammed b. Aḥmed b. Muḥammed el-Ḳurtûbî. Bidâyetu’l-muctehid ve nihâyetu’l-muktesid. Beyrût: Muesssetu’r-Risâle, 2010.
• İbn Rüşd (el-Ced), Ebu’l-Velîd Muḥammed b. Aḥmed el-Ḳurṭûbî. el-Beyân ve’t-taḥṣîl ve’ş-şerḥu ve’t-tevcîhu ve’t-taʿlîl li mesâili’l-musteḫrace. Thk. Muḥammed Ḥaci ve Âḫarûn. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ġarbi’l-İslâmî, 1988.
• İbn Teymiyye, Takıyyuddîn Aḥmed b. ‘Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Harrânî. el-Fetâva’l-kubrâ li’bni Teymiyye. 6 Cilt. Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1987.
• İbn Manẓûr, Ebu’l-Faḍl Muḥammed b. Mukerrem b. ‘Alî el-Enṣârî. Lisânu’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Ṣâdır, 1414.
• Kâsânî, ‘Alâuddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Aḥmed. Bedâi‘u’s-ṣanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘. 7 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1986.
• Kelveẕânî, Ebu’l-Ḫaṭṭâb Maḥfûẓ b Aḥmed el-Ḥidâye ʿalâ meẕhebi’l-İmâm Ebû ʿAbdullah Ahmed b. Muhammed b. Ḥanbel eş-Şeybânî. Thk. ʿAbdullaṭîf Ḥumeym; Mâhir Yâsin el-Faḥl (Kuveyt: Muʾessesetu’l-girâs li’n-neşr ve’t-tevzîʿ, 2004.
• Ḳudûrî, Ebu’l-Ḥuseyn Aḥmed b. Ebî Bekr Muḥammed b. Ahmed. Muḫtaṣaru’l-Ḳudurî fi’l-fıḳhi’l-Ḥanefî. Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1997.
• Ḳurtubî, Ebu’l-‘Abbâs Ḍiyâuddîn Aḥmed b. ‘Umer b. İbrâhîm el-Enṣârî. el-Mufhim limâ eşkele min telḫîṣi kitâbi Muslim. Thk. Muhyiddin Dîb Müstû v.dğr., 7 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kes̱îr, 1996.
• Mâverdî, Ebu’l-Ḥasen ‘Alî b. Muḥammed b. Ḥabîb. el-Ahkâmu’s-sultaniyye. Ḳahira: Dâru’l-Hadîs̱, ts.
• Mâverdî, Ebu’l-Ḥasen ‘Alî b. Muḥammed b. Ḥabîb. el-Ḥâvî’l-kebîr fî fıḳhi meẕhebi’l-İmâm eş-Şâfi‘î ve huve Şerḥu muḫtaṣari’l-Muzenî. Thk. ‘Alî Muḥammed Mu‘avvaḍ-‘Âdil Aḥmed ‘Abdulmevcûd. 19 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1999/1419.
• Merġīnânî, Ebu’l-Ḥasen Burhânüddîn ‘Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Ferġānî. el-Hidâye fî şerhi Bidâyeti’l-Mubtedî. Thk. Tallâl Yusûf. Beyrût: 4 Cilt. Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.
• Meydânî, Abdulġanî b. Ṭâlib b. Hammâde el-Guneymî ed-Dimeşḳî. el-Lubâb fî şerḥi’l-Kitâb. İstanbul: Asitane, ts.
• Müslim, Ebu’l-Ḥuseyn Muslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. Ṣaḥîḥ. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyai’t-Turâs̱i’l-‘Arabî, ts.
• Nesâî, Ebû ‘Abdurrahmân Şu‘ayb. S̱unen. Thk. ‘Abdulfettâḥ Ebû Ġudde. 9 Cilt Haleb: Matbu‘âti’l-İslâmiyye, 1986.
• Saḥnûn,ʿ Abdusselâm b. Saʿîd et-Tenûḫî el-Mudevvenetü’l-kubrâ. 4 Cilt. Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1994.
• Seraḫsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muḥammed b. Ebî Sehl Aḥmed. el-Mebsûṭ. 30 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, 1993.
• Şâşî, Muḥammed b Aḥmed Ebû Bekr Ḥilyetu’l-ʿulemâ fî maʿrifeti meẕâhibi’l-fuḳahâ, thk. Yasin Ahmed İbrâhîm. 8 Cilt. Amman: Muʾessesetu’r-Risâle el-Ḥadis̱iyye, 1988.
• Şevkânî, Ebû ‘Abdillâh Muḥammed b. ‘Alî b. Muḥammed es-San‘ânî el-Yemenî. Neylu’l-evṭâr. 8 Cilt. Mısır: Dâru’l-Ḥadîs̱, 1983.
• Şîrâzî, Ebû İsḥâḳ Cemâluddîn İbrâhîm b. ‘Alî b. Yûsuf. el-Muheẕẕeb fî fıḳhi’l-İmâm eş-Şâfi‘î. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, ts.Şîrâzî, Ebû İsḥâḳ Cemâluddîn İbrâhîm b. ‘Alî b. Yûsuf. et-Tenbîh fi’l-fıḳhi’ş-Şâfi‘î. Beyrût: ‘Alemu’l-Kutub, 1983.
• Tirmizi, Ebû ‘İsâ Muḥammed b. ‘İsâ. S̱unen. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ġarbi’l-İslâmî 1998.
• ‘Us̱eymîn, Ebû ‘Abdillâh Muḥammed b. Ṣâliḥ b. Muḥammed b. Süleymân et-Temîmî, eş-Şerḥu’l-mumtiʿ ʿalâ zâdi’l-mustaḳniʿ. 15 Cilt. Dâru’l-İbni’l-Cevzî, 1422.