Ibn Rushd's Approach to the Theory of the Createdness of the Qur'an

Yıl 2020, Sayı: 16, 103 - 114, 25.12.2020

Bayram Çınar

https://doi.org/10.34085/buifd.782878

Öz

The Createdness of the Qur’an as a theological discussion point in the Islamic tradition has been a long-term area of debate. It is difficult to answer the question of whether the debate took so long due to the difficulty of this discussion or the ideological approach of the parties. How the problem is discussed between the ulema and which concept pairs are effective in ending the discussion is as important as the process itself.
It is also an interesting experience to see the arguments that scholars put forward in this solution. It is also important for the history of the debate which perspectives and approaches of Islamic theological approaches to the subject are fed by.
This study is about an evaluation of Ibn Rushd, which has an important place in Islamic philosophy, regarding "Halku'l-Qur'an" in a period after the Mihna. In addition to his discussion of the subject, his critical approach to the problem of Islamic Kalam schools is another point worth researching. Because it is claimed by Ibn Rushd that the reason for the debate lasted so long is due to the problems arising from the approaches of the schools to the subject.
In this Article, we will only consider the views of Ibn Rushd regarding this problem. In other words, Ibn Rushd's views on the Createdness of the Qur'an will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Theology, Createdness of the Qur’an, Ibn Rushd, Mu’tazila, Eshârî

İbn Rüşd'ün Halk'l-Kur'an Teorisine Yaklaşımı

Öz

İslam geleneğinde teolojik bir tartışma alanı olarak Halku’l-Kur’an uzun bir dönem gündemde kalmış bir konudur. Bu problemin zorluğu sebebiyle mi yoksa tarafların ideolojik yaklaşımlarından dolayı mı bu denli uzun sürmüştür sorusuna yanıt vermek de zordur. Sorunun ulema arasında nasıl tartışıldığı ve hangi kavram çiftlerinin sorunun giderilmesinde etkili olduğu da süreç açısından tartışmanın kendisi kadar önemlidir. Âlimlerin bu çözümde öne çıkardıkları argümanlarını görmek de ilginç bir deneyim olacaktır. İslam kelâm ekollerinin konuya yaklaşımlarının hangi bakış açıları ve hangi kültürel zemin tarafından beslendiği de tartışmanın tarihi açısından önemlidir.
Bu çalışma İslam felsefesinde önemli bir yeri olan İbn Rüşd’ün Mihneden sonraki bir dönemde Halku’l- Kur’an’a ilişkin bir değerlendirmesini konu alır. Onun konuyu tartışmasının yanı sıra İslam Kelam ekollerinin soruna yaklaşımlarını da eleştirel bir gözle ele alması konunun araştırılmaya değer diğer bir noktasıdır. Çünkü tartışmanın bu denli uzun sürmüş olmasının sebebi İbn Rüşd tarafından ekollerin konuya yaklaşımlarından doğan sorunlar sebebiyle olduğu iddia edilir.
Bu makalede yalnızca İbn Rüşd'ün Halku’l-Kur’an’a ilişkin görüşlerine yer verecek, bu soruna ilişkin görüşleri tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kelam, Halku'l- Kur'an, İbn Rüşd, Mu'tezile, Eş'arî

Kaynakça

• Akyüz, Hüseyin. " Âlimler Peygamberlerin Varisleridir” Hadisinin İsnad Açısından Tenkid ve Tahlili." Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11.22 (2012): 159-190.
• Altundağ, Mustafa. "Kelamullah-Halku'l-Kur'an Tartışmaları Çerçevesinde" Kelam-ı Nefsi-Kelam-ı Lafzi" Ayırımı." Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 (2000), 149-181.
• Arca, Abdullah. "Kelamullah ve Halku’l-Kur’an Bağlamında Fahreddin Razî’nin Mutezile Eleştirisi." Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (2018), 314-328.
• Ardoğan, Recep. "Mütekellimlere Göre Kelam-ı Nefsî ve İşitilebilirliği." Marife Dini Araştırmalar Dergisi 13/2 (2013), 177-197.
• —. "Mutezile’nin Halkul’Kur’an Fikrinin Eş’ariyye–Maturidiyye Kelâmına Nüfuzu: Kelâm-ı Nefsi Kavramlaştırması." Usul İslam Araştırmaları 15/15 (2011), 125-159.
• Aydınlı, Yaşar. ve Şimşek, Oya. "İbn Rüşd’ün İbn Sina’yı Eleştirisi." Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 17/ 1 (2008). Cüveynî. Kitâbü’l-İrşâd, Çeviri. A. Bülent Baloğlu et al. (Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012).
• Çebi, Murat. "Sembolik/Retoriksel Bir Eylem Olarak Dil'in Anlam İnşasındaki Aracılık İşlevi." Selçuk İletişim Fakültesi Dergisi, 5/2 (2008), 183-198.
• Duman, Soner. "Şâfiî'nin Kıyas Anlayışı." İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Phd tezi), 2007.
• Erkol, Ahmet. İbn Rüşd ün Kelam Eleştirisi. Ankara, : Fecir Yayınevi, 2007.
• el-Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed. el-İktisad fi’l-İtikad-İtikadda Orta Yol, Çeviri. Osman Demir (İstanbul: Klasik Yayınları, 2012).
• el-İmrânî,Yahyâ b. Ebu’l-Hayr. El-İntisar fi’r-red ʿale’l-Ḳaderiyyeti’l-eşrâr (ThkAbdulaziz Halif) (Medinetu’l Munavvara: Mektebetu’l- Melik Fahd el Vataniye,1419).
• er-Râzî, Fahruddin, Kelam’a Giriş (el-Muhassal), Çeviri. Hüseyin Atay, Ankara 2002.
• Eş'arî, Ebu’l-Hasan. el-İbâne ‘an usûli’d-diyâne (thk. Fevkiye Hüseyin Mahmûd). 2 cilt. Kahire: Dâru'l Ensar, 1977.
• Hakyemez, Cemil. "İlk Dönem İslam Tarihinde Mihne Süreci ve İslami İlimlere Etkisi" İsimli Çalıştayın Değerlendirmesi." İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26 (2012), 225-232.
• İbn Ebî Yâ’lâ, el-Ferra’. Tabakâtu’l-Hanâbile(thk. Muhammed Hâmid el-Fakî). 2 cilt. Kahire: Matbaatü's-Sünneti'l-Muhammediyye, tarih yok.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed ‘Ali b. Ahmed. El-Fasl :Dinler ve Mezhepler Tarihi. Çeviri. Halil İbrahim Bulut. 3 cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2017.
• İbn Rüşd. El-Keşf an Menahici’l Edile, fi Akaid’el Mille( Thk:Muhammed Abid el Cabiri ). Beyrut, 1998.
• —. Faslu'l Makal. Çeviri. Bekir Karlığa. İstanbul: İşaret Yayınları, 1999.
• —. Tutarsızlığın Tutarsızlığı, Çeviri. Mehmet Dağ, Kemal Işık. Samsun, 1986.
• İbn Teymiyye. El-Akîdetü'l-vâsıtiyye (İstanbul: Marmara Üniversitesi İFAV Yayınları, ty.).
• Kâdî Abdulcebbâr. El-Muğnî fî Ebvâbi’-Tevhîd ve’l-Adl (Thk. İbrahim el- Ebyârî, Taha Huseyin). 20 cilt Kahire, 1960.
• Kaya, Ali. "Mihne Hadisesi ve Hadis İlmine Etkileri Bakımından Mihne'nin Sonuçları." Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19.1 (2015),7-32.
• Koç, Turan. "Kur’an Dili Açısından Söz-Anlam İlişkisi." Kur’an ve Dil Dilbilim ve Hermenötik Sempozyumu, Van, (2001), 19-30.
• Özdemir, Metin. "İbn Rüşd'ün Kelamcılara Dair Metodolojik Eleştirisi." Kelam Araştırmaları Dergisi 6/ 2 (2008), 69-92.
• Şahyar, Ataullah. "Bidat Ehlinden Hadis Rivayeti Kapsamında Mihne Sürecinin Cerh ve Tadile Etkisi." Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/24 (2013), 29-57 .
• Tan, Oğuzhan, "İbn Hazm Örneğinde Kıyassız Bir Fıkhın İmkânı." Diyanet İlmi Dergi 4(2014), 9-31.
• Tuğlu, Nuri. "Mihne Dönemi Tartışmalarının Hadis Rivâyetine Yansıması (Buhârî Özelinde Bir Değerlendirme)." Dini Araştırmalar 8/23 (2005), 153-169.
• Ümit, Mehmet. "Mihne Sürecinde Hanefiler." Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/17 (2010), 101-130.