Some Evaluations On Iʿrāb Of Six Nouns

Yıl 2021, Sayı: 17, 175 - 186, 25.06.2021

Enes Erdim Ayşe Meydanoğlu

https://doi.org/10.34085/buifd.882055

Öz

In the Arabic language, the phenomenon of iʿrāb was used to show the tasks and the meanings of the words in the sentence. İrâb is the change resulting from the functional words called amil at the end of the word. This change has manifested itself with different symptoms.
These symptoms are often manifested by movements called damma, fatha and kasra, which are considered essential signs. Sometimes, it is indicated by the letters that we call a secondary symptom that takes place in a limited number of words. One of the word types in which the secondary signs are used is أب، أخ، حم، ذو، فم and هن, which became famous as the six nouns in Arabic language. In addition to receiving secondary symptoms in the six nouns, it was also used in some dialects with essential signs and in others in the form of maqsūr in accordance with the comparison. However, in some linguistic data, it is possible to find the usage of six nouns with shaddah. The issue of how these words can be understood, especially if they receive secondary symptoms, has been the subject of debate among Arab linguists.
In this study, the views of the classical language schools and their representatives on the subject of six nouns were tried to be evaluated.

Anahtar Kelimeler

Some Evaluations On Iʿrāb Of Six Nouns, Syntax, Arabic language and rhetoric, Basra language school, Kufe language school, the six nouns, irab

Esmâ-i Sitte'nin İrâbı Üzerine Bazı Değerlendirmeler

Öz

Arap dilinde cümle içinde kelimelerin yüklendikleri görevleri ve ifade ettikleri anlamları göstermek üzere i’râb olgusu kullanılmıştır. i’râb, kelime sonunda amil denilen fonksiyonel sözcüklerden kaynaklanan değişikliktir. Bu değişiklik farklı belirtilerle kendisini göstermiştir. Bu belirtiler çoğu zaman aslî alametler olarak değerlendirilen damme, fetha ve kesra denilen harekelerle ortaya çıkmıştır. Bazen de sınırlı sayıdaki kelimelerde hareke yerine geçen ikincil belirti dediğimiz harflerle gösterilmiştir. İkincil belirtilerin kullanıldığı sözcük türlerinden biri de Arap dilinde esma-ı sitte olarak bilinen أب ، أخ ، حم، ذو، فم، ve هن sözcükleridir.
Esma-ı sitte fer’i i’râbla i’râblanmanın yanın sıra, bazı lehçelerde aslî belirtilerle, bazılarında ise kıyasa uygun olarak maksûr biçiminde kullanılmıştır. Bununla birlikte bazı dilsel verilerde esmâ-i sittenin şeddeli kullanımına rastlamak da mümkündür. Özellikle ikincil belirtileri almaları durumunda bu sözcüklerin nasıl i’râblanacağı meselesi Arap dilcileri arasında tartışma konusu olmuştur. Bu çalışmada konuyla ilgili klasik dil ekollerinin ve temsilcilerinin esma-ı sittenin i’râbına ilişkin görüşleri değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâgatı, Nahiv, İrab, Basra Dil Ekolü, Kufe Dil Ekolü, Esma-ı Sitte

Kaynakça

• Demâmînî, Muhammed Bedruddîn b. Ebî Ömer. Tʿalîḳu’l-ferâid ʿalâ teshîli’l-fevâid. thk. Muhammed b. Abdirrahman el-Müfdî, 1403.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân el-Endelüsî. et-Teẕyîl ve’t-tekmîl fî şerḥi’t-Teshîl. thk. Hasan Hendâvî. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1417/ 1996.
• Hadramî, Saîd b. S’ad. Şerḥu’d-durreti’l-yetîme. thk. Muhammed b. S’ad el-’Useymîn. Mısır: Dâru Bidâyeti’l-’İlâm, 1392/ 1972.
• İbn Akîl, Bahâuddîn Abdullah. Şerhu İbni Aḳîl ʿala elfiyyeti İbni Mâlik. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdullah. Dımeşk: Dâru’l-fikr, 1405/1985.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osman. Sırru ṣınâʿati’l-iʿrâb. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1421/2000.
• İbn Hayyân, Esîruddîn Muhammed b. Yusûf. İrtişâfu’d-ḍarab min lisâni’l-ʿArab. thk. Ramazan Abduttevvâb. Kahire: Mektebetu’l-hancî, 1418/1998.
• İbn Hişâm, Cemaluddîn b. Yûsuf el-Ensârî. Evḍaḥu’l-mesâlik ilâ elfiyyeti ibni Mâlik. Beyrut: Dâru’l-cîl, 1399/ 1979.
• İbn Mâlik, Cemâluddîn Muhammed b. Abdillah. Şerḥu Teshîli’l-fevâid. thk. Abdurrahman es-Seyyid - Muhammed Bedevî el-Mahtûn, 1415/ 1995.
• İbn Sîde, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail. el-Muḥakkem ve’l-muḥîti’l-a’ẓam. thk. Abdulhamid Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1420/ 2000.
• İbn Sîde, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail. el-Muḫaṣṣaṣ. thk. Halil İbrahim Ceffâl. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-‘Arabî, 1414/ 1994.
• İbn Tûlûn, Ebû Abdillah Şemsuddîn Muhammed b. Alî. Şerḥu İbni Ṭûlûn ʿala Elfiyyeti İbni Mâlik. thk. Abdulhamîd Hâsım el-Kebîsî. Beyrut: Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1422/ 2002.
• İbn Yaʿîş, Ebuʾl-Bekâ Muvaffaḳuddîn Yaʿîş b. ʿAli b. Yaʿîş b. Ebisurâyâ Muḥammed b. ʿAli. Şerḥu’l-mufaṣṣal li’z-Zemaḫşerî. thk. İmîl Bediʾ Yakûb. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye, 1. Basım, 1422/2001.
• İbnu’l-Enbârî, Ebu’l-Berekât Kemâluddîn ʿAbdurraḥmân b. Muḥammed b. ʿUbeydillâh. el-İnṣâf fî mesâʾili’l-ḫilâf beyne’n-naḥviyyîne’l-Baṣriyyîn ve’l-Kûfiyyîn,. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1380/1961.
• İbnu’s-Serrâc, Ebubekr Muhammed b. Sehl b. Serrâc. el-Us̱ûl fi’n-Naḥv. thk. Abdulhuseyn el-Fetlî. Beyrut: Müessetu’r-Risâle, 1408/ 1988.
• Kefevî, Ebu’l-Bekâ Eyyûb b. Musa. el-Kulliyât. thk. Adnan Dervîş - Muhammed el-Mısrî. Beyrût: Müessetu’r-Risâle, 1433/2012.
• Sibeveyh, Ebû Bişr ʿAmr b. ʿOsmân b. Ḳanber. el-Kitâb. thk. ʿAbdusselâm Muḥammed Hârûn. 5 Cilt. Ḳahire: Mektebetü’l-Hancı, 1408/1988.
• Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr. Hemʿul-hevâmiʾ fî şerḥi Cemʿul-cevâmʿî. thk. Abdulhamid Hendâvî. 3 Cilt. Mısır: el-Mektebetu’t-Tevfîkiyye, 1413/ 1992.
• Şenkîtî, Muhammed b. Âb el-Kallâvî. Fetḥu rabbi’l-beriyye fî şerḥi naẓmi’l-Acurrûmiyye. thk. Ahmed b. Ömer el-Hâzimî. Mekke: Mektebetu’l-esedî, ts.
• ’Ukberî, Ebu’l-Bekâ. el-Lubâb fî ʿileli’l-binâ ve’l-ʿirâb. thk. Ğâzi Muhtar Tuleymât. Dımeşk: Müessetu’r-Risâle, 1415/ 1995.
• ’Ukberî, Ebu’l-Bekâ. et-Tebyîn ʿan meẕâhibi’n-naḥviyyîne’l-Basriyyîn ve’l-Kûfiyyîn. thk. Abdurrahman b. Suleymen el-Useymîn. Riyad: Mektebetu’l-‘abîkân, 1420/ 2000.
• Vakkâd, Hâlid b. el-Curcâvî. Şerḥu’l-ezheriyye. Kahire: el-Matbaatu’l-Kubrâ, ts.