From “Crisis” to “Harmony”: Syrian Immigrants in Turkey And Religion in the Context of Socio-Cultural Dimensions

Yıl 2022, Sayı: 19, 24 - 45, 25.06.2022

Ayşe Şallı

https://doi.org/10.34085/buifd.1062625

Cited By: 4

Öz

Due to its geographical location, Turkey has become a country that is not unfamiliar with the phenomenon of 'migration' and where constant population movements are experienced. However, the Syrian migration, which started in 2011, differs from the previous ones in terms of the size of the population coming to Turkey and the shortness of the arrival time. This study also deals with Turkey's experience of Syrian immigrants within the framework of local dynamics and with an approach that does not ignore the religion factor. A new definition of 'crisis' is made by criticizing the term 'crisis', which is widely used in the literature for the process in question. It focuses on the justifications for the existence of social perceptions, which are sometimes a reflection of the one-dimensional approach of the media organs associated with the arrival of immigrants in Turkey, and sometimes expressed as a part of political polarization. In this context, in the light of research and statistical data, it is discussed whether these perceptions have concrete counterparts and the nature of the struggle against them. In addition, the relationship between the phenomenon of 'religion' in the society and the socio-cultural structure is related to the adaptation process of immigrants. In this context, the work of the Presidency of Religious Affairs, which is one of the important actors of the process in Turkey, that contributes to the "harmony of immigrants" is examined. In addition, the characteristics that make Turkey's experience of Syrian immigrants unique are discussed. The relationship between the 'religion' factor and these features is analyzed by emphasizing the dimensions of mutual interaction and complementarity. One of the most important contributions of the study to the relevant literature is that Turkey's experience of Syrian immigrants is handled from a more domestic perspective, away from Western, marginalizing and divisive 'crisis-chaos' discourses, taking into account the 'religion' factor.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Syrian Immigrants in Turkey, Social Harmony and Religion, Immigration and Cultural Change, Cultural Change and Religion

'Kriz'den 'Uyum'a Türkiye'deki Suriyeli Göçmenler ve Sosyo-Kültürel Boyutları Bağlamında Din

Öz

Coğrafi konumu sebebiyle Türkiye ‘göç’ olgusuna yabancı olmayan ve sürekli nüfus hareketliliklerinin yaşandığı bir ülke olmuştur. Ancak 2011 yılında başlayan Suriyeli göçü, Türkiye’ye gelen nüfusun büyüklüğü ve geliş süresinin kısalığı bakımından öncekilerden farklılaşmaktadır. Bu çalışma da Türkiye’nin Suriyeli göçmenler deneyimini yerel dinamikleri çerçevesinde ve din faktörünün göz ardı edilmediği bir yaklaşımla ele almaktadır. Söz konusu süreç için literatürde yaygın olarak kullanılan ‘kriz’ nitelendirmesi eleştirilerek yeni bir ‘kriz’ tanımlaması yapılmaktadır. Göçmenlerin Türkiye’ye gelişiyle ilişkilendirilen bazen medya organlarının tek boyutlu yaklaşımlarının bir yansıması bazen de siyasi kutuplaşmanın bir parçası olarak dile getirilen toplumsal algıların varlığına ilişkin temellendirmeler üzerinde durulmaktadır. Bu bağlamda yapılan araştırmalar ve istatistiki veriler ışığında bu algıların somut karşılığının olup olmadığı ve bunlarla mücadelenin niteliği tartışılmaktadır. Ayrıca toplumdaki ‘din’ olgusuyla sosyo-kültürel yapı arasındaki ilişki, göçmenlerin uyumu süreciyle ilintilendirilmektedir. Bu çerçevede Türkiye’de yaşanan sürecin önemli aktörlerinden Diyanet İşleri Başkanlığı’nın ‘göçmenlerin uyumu’na katkı niteliğindeki çalışmaları irdelenmektedir. Bunun yanında Türkiye’nin Suriyeli göçmenler deneyimini özgün kılan özellikler ele alınmaktadır. ‘Din’ faktörü ile bu özellikler arasındaki ilişki karşılıklı etkileşim ve tamamlayıcılık boyutları vurgulanarak analiz edilmektedir. Türkiye’nin Suriyeli göçmenler deneyiminin Batılı, ötekileştirici, ayrıştırıcı ‘kriz-kaos’ söylemlerinden uzak, ‘din’ faktörünün dikkate alındığı ve daha yerli bir perspektifle ele alınması çalışmanın ilgili literatüre en önemli katkılardan biridir.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Türkiye’deki Suriyeli Göçmenler, Sosyal Uyum ve Din, Göç ve Kültürel Değişme, Kültürel Değişme ve Din

Kaynakça

• Alp, Çiğdem vd. Türkiye’deki Suriyeliler (Özel Rapor). Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Kamu Denetçiliği Kurumu (OMBUDSMANLIK), 2018.
• Apak, Hıdır. “Suriyeli Göçmenlerin Kente Uyumları: Mardin Örneği”. Mukaddime 5/2 (2014), 53-70.
• Arslantürk, Zeki - Amman, M. Tayfun. Sosyoloji: Kavramlar, Kurumlar, Süreçler, Teoriler. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2001.
• Bilgin, Vejdi. “Din ve Kültür”. Din Sosyolojisi. ed. Mehmet Bayyiğit. Konya: Palet Yayınları, 2017.
• Bostancı, Meltem. 11 Eylül’den Günümüze Ortadoğu ve Suriye: Suriyeli Sığınmacı Sorunu ve Basına Yansımaları. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi, 2017.
• Çatak, Bilge Deniz. Yanı Başındaki Yabancı: Suriyeliler ile Yerli Halkın Karşılaşmaları. Ankara: Siyasal Kitabevi, 1., 2020.
• Çiftçi, Hasan. “Suriyeli Sığınmacıların Türkiye Cumhuriyeti Devletine Aidiyetleri Bakımından Adaptasyon ve İletişim Sürecinde Karşılaştıkları Sorunlar”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 1 (2019), 153-176.
• Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB). “Anadolu Ajansı’nın 07.07.2017 Tarihli Hutbeyi Konu Alan Haberi”. Erişim 09 Nisan 2021. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/merhametimize-siginan-canlar-insanligimizin-imtihani/856443
• Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB). “‘Göç ve Aile’ Temalı Resim Yarışması ve Sergi”. Erişim 01 Nisan 2021. https://sergidinhizmetleri.diyanet.gov.tr
• Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB). “Göç ve Manevi Destek Merkezi”. Erişim 08 Mart 2021. https://www.diyanet.gov.tr/tr-tr/Kurumsal/Detay/25726/goc-ve-manevi-destek-merkezi-dualarla-acildi
• Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB). “‘Göç’erken’ Belgeseli”. Diyanet TV. Erişim 11 Mart 2021. https://www.diyanet.tv/gocerken/video/gocerken-belgeseli-1-bolum-(suriye) Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB), Geçici Koruma Kapsamındaki Yabancılara Verilen Hizmetlere Daire Yönerge. “Geçici Koruma Kapsamındaki Yabancılara Verilen Hizmetlere Daire Yönerge”. Erişim 24 Mart 2021.
• https://hukukmusavirligi.diyanet.gov.tr/Documents/Diyanet%20İşleri%20Başkanlığı%20Tarafından%20Geçici%20Koruma%20Kapsamındaki%20Yabancılara%20Verilen%20Hizmetlere%20Dair%20Yönerge.pdf
• Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun. Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun, Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun. 633 (22 Haziran 1965). Erişim 10 Şubat 2021. https://www.mevzuat.gov.tr/anasayfa/MevzuatFihristDetayIframe?MevzuatTur=1&MevzuatNo=633&MevzuatTertip=5
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Temel İlke ve Hedefler”, https://www.diyanet.gov.tr (12 Mart 2021).
• Doğanay, Ülkü - Çoban Keneş, Hatice. “Yazılı Basında Suriyeli ‘Mülteciler’: Ayrımcı Söylemlerin Rasyonel ve Duygusal Gerekçelerinin İnşası”. Mülkiye Dergisi 40/1 (2016), 143-184.
• Efe, İbrahim. Türk Basınında Suriyeli Sığınmacılar. İstanbul: SETA Yayınları, 2015. http://file.setav.org/Files/Pdf/20151225180911_turk-basininda-suriyeli-siginmacilar-pdf.pdf
• Erbaş, Hayriye. “Göçmen Krizi Kavramı ve Örtüledikleri: Günümüzde Göçmenlik Halleri, Çelişkiler ve Sorunlar”. Gidişlerden Kaçışlara Göç ve Göçmenler: Kuram, Yöntem ve Alan Yazıları. 261-315. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2019.
• Erdoğan, Murat. “Açılış Paneli”. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Araştırmalar Enstitüsü (ULİSA)), 2018. https://aybu.edu.tr/yulisa/content_detail.aspx?MENUID=286&ICERIKID=635&src=0
• Erdoğan, Murat vd. Türkiye’de Yaşayan Suriyeli Mültecilere Yönelik Medya Algısı. Liberal Perspektif: Analiz. Ankara: Özgürlük Araştırmaları Derneği, 2017. https://mmuraterdogan.files.wordpress.com/2016/06/oad_c2lgwsk.pdf
• Erkan, Erol. “Suriyeli Göçmenler ve Dini Hayat: Uyum, Karşılaşma, Benzeşme Gaziantep Örneği”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 16/2 (2016), 51-92.
• Freyer, Hans. Din Sosyolojisi. çev. Turgut Kalpsüz. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2016.
• Geertz, Clifford. “Kültürel Bir Sistem Olarak Din”. çev. Hakan Gür. Kültürlerin Yorumlanması. 131-184. İstanbul: Dergah Yayınları, 2020.
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (GİGM),. Biten Projeler. Erişim 24 Mart 2021. https://www.goc.gov.tr/goc-projeleri56
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (GİGM). “Broşürler”. Erişim 11 Nisan 2021. https://www.goc.gov.tr/brosurler
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (GİGM). “Doğru Bilinen Yanlışlar”. Erişim 06 Nisan 2021. https://www.goc.gov.tr/dogru-bilinen-yanlislar
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (GİGM). “Geçici Koruma”. www.goc.gov.tr. Erişim 20 Ocak 2022. https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (GİGM). “Sosyal Uyum Çalışmaları”. Erişim 20 Şubat 2021. https://www.goc.gov.tr/haberler
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (GİGM). “Sosyal Uyum Çalıştayları”. Erişim 13 Mart 2021. https://www.goc.gov.tr/kurumlar/goc.gov.tr/files/Kurumsal%20İntetner%20Sitesi%20Duyuru.pdf
• Göker, Göksel - Keskin, Savaş. “Haber Medyası ve Mülteciler: Suriyeli Mültecilerin Türk Yazılı Basınındaki Temsili”. İletişim, Kuram ve Araştırma Dergisi Sayı 41 (GÜZ 2015), 229-256.
• Gültekin, Mehmet Nuri vd. Gaziantep’teki Suriyeliler: Uyum, Beklentiler ve Zorluklar (Özet Rapor)/ Syrians in Gaziantep. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, 2018.
• Günay, Ünver. “Dinin Bireysel ve Toplumsal Boyutu”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39/2 (1999), 91-117.
• Hasanov, Behram. “Clifford Geertz’e Göre Kültürel Bir Sistem Olarak Din”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (2014), 79-96.
• Kaya, Ayhan-Kıraç, Aysu. İstanbul’daki Suriyeli Mültecilere İlişkin Zarar Görebilirlik Değerlendirme Raporu, Hayata Destek Derneği, Nisan-2016. Erişim 25 Nisan 2021. https://www.hayatadestek.org/wp-content/uploads/2019/06/istanbuldaki-suriyeli-multeciler-zarar-gorebilirlik-raporu.pdf
• Kemik, Pınar vd. “Suriyeli Mültecilerin Yoğun Yaşadığı Bölgelerdeki Yerel Halkın Suriyeli Mültecilere İlişkin Görüşleri: Altındağ Örneği”. Mukaddime 10/2 (2019), 582-596.
• Kıray, Mübeccel Belik. Ereğli: Ağır Sanayiden Önce Bir Sahil Kasabası. Ankara: Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, 1964.
• Kirman, Mehmet Ali. “Göç Çalışmalarında Yöntem ve Din”. Göç ve Din: Disiplinlerarası Bir Yaklaşım. ed. Mehmet Ali Kirman - İlbey Dölek. 25-38. Ankara: Astana Yayınları, 2020.
• Korkmaz, Arif. “Göç ve Din”. Din Sosyolojisi. 337-390. Konya: Palet Yayınları, 2013.
• Kümbetoğlu, Belkıs. Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma. İstanbul: Bağlam Yayınları, 2., 2008.
• Mardin, Şerif. Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
• Martikainen, Toumas. “Din, Göçmenler ve Entegrasyon”. çev. Nebile Özmen. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38/1 (2010), 263-276.
• Neuman, W. Lawrence. Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar I. 2 Cilt. Ankara: Yayınodası Yayınları, 8. Basım, 2016.
• Orhan, Oytun - Gündoğar, Sabiha Senyücel. Suriyeli Sığınmacıların Türkiye’ye Etkileri. Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM)-Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etütler Vakfı (TESEV), 2015. https://orsam.org.tr//d_hbanaliz/201518_rapor195tur.pdf
• Özipek, Bekir Berat. Suriyeli Sığınmacılar ve Türkiye Ekonomisi: Evrensel Tecrübe ışığında Bir Etkiyi Konuşmak. İstanbul: Uluslarası Teknoloji Ekonomi ve Sosyal Araştırma Vakfı (UTESAV), 2018. http://www.utesav.org.tr/dosyalar/web_dosya/Suriyeli-Siginmacilar-ve-Turkiye-Ekonomisi-Raporu.pdf
• Özipek, Bekir Berat- Tanrıkulu, Faik. Geçmişten Günümüze Türkiye’de Göç ve Suriyeli Sığınmacılar: Algılar, Olgular ve Gerçekler. Ankara: Nobel Bilimsel Eserler, 2. Basım, 2021.
• Özmen, Nebile. Çokkültürlü Toplumda Sosyal Entegrasyon ve Din, İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2012.
• Sağır, Zeynep. Kültürel Uyum, Ruh Sağlığı ve Din. İstanbul: Dem Yayınları, 2018.
• Tanrıverdi, Abdullah - Ulu, Mustafa. “Geçici Koruma Altına Alınan Suriyelilerde Göç, Kültürleşme/Kültürel Uyum ve Din İlişkisi: Kayseri Örneği”. Bilimname 63/3 (2020), 169-212.
• Taştan, Coşkun vd. Suriyeli Sığınmacılara Dair Tehdit Algısı: Önyargılar ve Gerçekler (Rapor). Ankara: Polis Akademisi Yayınları (GÖÇMER), 2017. https://www.pa.edu.tr/Upload/editor/files/2-SURİYELİ%20SIĞINMACILARA%20DAİR%20TEHDİT%20ALGISI_ALGILAR%20VE%20GERCEKLER.pdf
• Tunç, Ayşe Şebnem. “Mülteci Davranışı ve Toplumsal Etkileri”. Tesam Akademi Dergisi 2/2 (2015), 29-63.
• Turhan, Mümtaz. Kültür Değişmeleri: Sosyal Psikoloji Bakımından Bir Tetkik. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2002.
• Voll, John Obert. İslam: Süreklilik ve Değişim. çev. Cengiz Şişman vd. 2 Cilt. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1991.
• Yaşar, Aldırmaz. “Değerler Avrupası’ndan Duvarlar Avrupası’na: Göç, Sığınmacılar ve Mülteci Krizi Çerçevesinde AB Hukuku ve Politikaları”. Kastamonu Üniversitesi İİBF Dergisi 16/2 (2017), 83-103.
• Yıldırımalp, Sinem vd. “Suriyeli Sığınmacıların Toplumsal Kabul ve Uyum Sürecine İlişkin Bir Araştırma”. Bilgi 35/ (K 2017), 107-126.
• “2011-2020 Tarihleri Arasındaki Hutbeler Arşivi”. Diyanet İşleri Başkanlığı. Diyanet İşleri Başkanlığı. Erişim 16 Nisan 2021. Erişim 16 Nisan 2021. https://dinhizmetleri.diyanet.gov.tr/kategoriler/yayinlarimiz/hutbeler/hutbe-arşivi Türkiye’deki Mülteciler, Sığınmacılar. “Birleşmiş Milletler Mülteci Örgütü (UNHCR)”. Erişim 08 Nisan 2021. https://unhcr.org/tr/turkiyedeki-multeciler-siginmacilar
• “Diyanet İşleri Başkanlığı 2017 Hutbeleri”. Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB). Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB). Erişim 16 Nisan 2021. Erişim 16 Nisan 2021. https://dinhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/2017%20Yılı%20Hutbeleri.pdf
• https://dinhizmetleri.diyanet.gov.tr. “Diyanet İşleri Başkanlığı Din Hizmetleri Hutbeler”, ts. Erişim 21 Nisan 2021
• Diyanet İşleri Başkanlığı Din Hizmetleri Raporu 2017. Yıllık. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2019. https://dinhizmetleri.diyanet.gov.tr/Icon/SagSlider/2017%20DİN%20HİZMETLERİ%20RAPORU.pdf
• Diyanet İşleri Başkanlığı Din Hizmetleri Raporu 2018. Yıllık. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2019. https://dinhizmetleri.diyanet.gov.tr/Icon/SagSlider/2018%20Din%20Hizmetleri%20Raporuu.pdf
• Diyanet İşleri Başkanlığı Din Hizmetleri Raporu 2019. Yıllık. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı. Diyanet İşleri Başkanlığı. Erişim 14 Nisan 2021. https://dinhizmetleri.diyanet.gov.tr/Icon/SagSlider/2019%20Din%20Hizmetleri%20Raporu14102020.pdf
• https://www.diyanet.gov.tr. “Diyanet İşleri Başkanlığı, Temel İlke ve Hedefler”. 12 Mart 2021. https://www.diyanet.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Detay/3/diyanet-isleri-baskanligi-temel-ilke-ve-hedefleri
• BBC NEWS TÜRKÇE. “Financial Times: Suriyeliler Yatırımlarıyla Türkiye Ekonomisine Katkı Sağlıyor” (17 Mayıs 2016). https://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/05/160517_ft_suriye_yatirimci_multeci
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (GİGM), 2014 Türkiye Göç Raporu. Ankara: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, 2016. https://www.goc.gov.tr/kurumlar/goc.gov.tr/YillikGocRaporlari/2014_yillik_goc_raporu.pdf
• Bakan Kaya Sosyal Uyum Yardımı (SUY) Programı Kapsamında Dağıtılan Kızılay Kartın Bir Milyon Sayısına Ulaşması Vesilesiyle Düzenlenen Programa Katıldı. “Türk Halkının Suriyelilere İnsani Yardımları”. Erişim 29 Nisan 2021. https://www.betulsayan.com/gundem/bakan-kaya-sosyal-uyum-yardimi-suy-programi-kapsaminda-dagitilan-kizilay-kart-in-bir-milyon-sayisina-ulasmasi-vesilesiyle-duzenlenen-programa-katildi