Mana Açısından Kıraat Farklılıklarının Mahiyeti

Yıl 2022, Sayı: 19, 261 - 277, 25.06.2022

Yunus İşeri

https://doi.org/10.34085/buifd.1093843

Öz

Kıraat ilminin önemli konulardan biri olarak karşımıza çıkan kıraatlerdeki okuyuş farklılıkları, kıraat ihtilafları şeklinde de ifade edilmiştir. Ancak, ihtilaf kavramına, sadece, farklı hükümlerden birinin, diğerini geçersiz kılması veya birisinin doğruluğunun, diğerinin yanlışlığını gerektirmesi manası verilmemiştir. İhtilaf kavramının manası doğrultusunda, kıraat ihtilafları da kıraatlerin birbirleriyle zıtlık oluşturması veya birinin diğerini hükümsüz bırakması şeklinde anlaşılmamıştır. Zira birinin sıhhatinin, diğerinin butlanını gerektiren ihtilafın Mushaf’ta bulunması imkânsız görüldüğünden kıraat âlimleri, konuyla alakalı olarak kullanılan ihtilaf kelimesiyle, zıtlık oluşturmayan ve manaya çeşitlilik ve zenginlik katan ihtilaf kastetmişlerdir. Bu ayrıma işaret etmek için bir kısım bilginlerce, kıraat ihtilafı kavramı yerine kıraat çeşitliliği ifadesi kullanılmıştır. Bu çeşitlilik, sıhhatinde ittifak edilen kıraat vecihlerinin mahiyeti açısından değişkenlik gösterirler. Bunlardan bir kısmının telaffuzu farklı olsa da manası birdir. Bir kısmı ise hem lafzı, hem de manası farklı olduğu halde aynı âyette mana açısından beraber bulunmaları mümkün olabilen vecih farklılıklarıdır. Diğer kısım kıraat vecihleri ise mana açısından aynı âyette beraberce düşünülmeleri mümkün olmamakla beraber başka açıdan ittifak edebilen ve aralarında herhangi bir tezat bulunmayan, çeşitlilik kapsamındaki farklılıklardır. Zikredilen tasnif muvacehesinden kıraat farklılıklarına bakıldığında sahih vecihler arasında tezat veya tenakuz bulunmadığı, bunlar arasında bütünlük bulunduğu görülür.

Anahtar Kelimeler

vahiy, vecih, farklılık, mahiyet., Kıraat

The Nature of Recitation Differences As Meaning

Öz

Reading differences in recitation are stated as recitation disputes, which is an important matter of recitation discipline. However, that does not mean a different one invalidates another one. Recitation disputes are not understood as a conflict or that they nulify each other. Since those disputes which have both accuracy and nulity are impossible to be in Kur’an, recitation scholars ment the dispute that gives a meaning and diversity. That does not make a controversy. To indicate this division, some scholars have used recitation diversity instead of recitation disagreement. This diversity vary from the point of the nature of recitation views related to its accuracy. Even some of them are different, their meaning is just. Although both their literature and meaning is different, they are different point of views to be possible together in the same verse as the just meaning. It is not possible to think the other recitation views together in the same verse as a meaning but they are differences that can be agreed in some other aspects. There are no controversies between them. If one sees them as classification window, he can see there is no contradiction. That is one and only.

Anahtar Kelimeler

Reading Kur’anı Kerim and Recitation, Revelation, aspect, difference, nature.

Kaynakça

• Ahfeş el-Evsat, Ebü’l-Hasen Saîd b. Mes‘ade el-Mücâşiî. Meâni'l-Kur'ân. thk. Hudâ Mahmud Kuraa. 2 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Hanci, 1990.
• Askerî, Ebû Hilâl Hasen b. Abdullah b. Sehl. Furûku’l-lüğaviyye. thk. Muhammed İbrahim Selim. Kahire: Dâru’l-‘İlim ve’s-Sekâfeti li’n-Neşr ve’t-Tevzî, 1997.
• Beğâvî, Ebu Muhammed Hüseyin b. Mesud. Me‘âlimu’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur'ân. thk. Abdurrezzâk el-Mehdî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1999.
• Beyzâvî, Nasıruddin Ebû Said Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahman Mer’aşlî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1998.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail el-Cu‘fî. el-Câmiʿu’l-müsnedü’ṣ-ṣaḥîḥu’l-muḫtasar min umûri Resûlillâhi ve sünenihî ve eyyâmih: Sahîhu’l-buhârî. 9 Cilt. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. Beyrût: Dâru Tavki’n-Necât, 2001.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammad. Sıhâhu tâci’l-lüğa ve sıhâhu’l-‘Arabî. thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1987.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed eş-Şerif. Ta‘rîfât. thk. Muhammed Abdurrahman el-Mer‘aşlî. Beyrût: Dâru’n-Nefâis, 2007.
• Çetin, Abdurrahman. Kur'ân-ı Kerîm’in İndirildiği Yedi Harf ve Kıraatlar, İstanbul: Ensar Yayınları, 2013.
• Dağ, Mehmet. Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım, İstanbul: İsam Yayınları, 2011.
• Dânî, Osman b. Saîd b. Osman Ebû ‘Amr. Câmi‘u’l-beyân fi’l-kırââti’s-seb‘. 4 Cilt. İmârât: Camiatu’ş-Şârika, 2007.
• Ebû Davûd, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî. Sünen-i Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. 4 Cilt. Beyrût: Mektebetu’l-Asriyye, ts.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf el-Endelûsî. Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. thk. Sıtkı Muhammed Cemîl. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1999.
• Ezherî, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed el-Herevî. Me‘âni’l-kırâât. thk. İvâd b. Ahmed el-Kavzî ve Îz Mustafa Dervîş. 3 Cilt. Riyad: Merkezu’l-Buhûs fî Külliyeti’l-Âdâb bi Câmiati Melik Suûd, 1991.
• Ferâhîdî, Ebû Abdurrahmân Halîl b. Ahmed. Kitâbu’l-‘ayn. thk. Abdulhamid Hindâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru Kutubi’l-İlmiyye, 2003.
• İbn Âşûr, Muhammed Tahir et-Tunûsî. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t-Tunusiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyn Ahmed el-Hemedânî. Mu'cemu mekâyîsi'l-lüğa. thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Hâleveyh, Ebû Abdullah el-Hüseyn b. Ahmed el-Hemedânî en-Nahvî. Muhtasar fî şevâzzi'l-Kur'ân min kitâbi’l-Bedi’. thk. Arthur Jeffery. Kâhire: Mektebetu’l-Mütenebbî, 1934.
• İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. Müsnedü Ahmed b. Hanbel. thk. Şuayb Arnavut ‘vd.’. 45 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risale, 2001.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükrim b. Ali Cemaluddin el-Ensârî. Lisânu’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Sadr, 1994.
• İbn Mihrân, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin en-Nîsâbûrî. el-Mebsût fi’l-kırââti’l-‘aşr. thk. Sebi’ Hamza Hâkimî. Dımeşk: Mecmeu’l-Lüğa el-Arabiyye, 1981.
• İbn Mücâhid, Ebû Bekir. Kitâbu’s-seb‘a fi’l-kırâat. thk. Şevkî Dayf. Mısır: Daru’l-Meârif, 1980.
• İbn Necâh, Ebû Dâvûd Süleyman el-Kurtûbî. Muhtasaru’t-tebyîn lî hecâi’t-tenzîl. 5 Cilt. Medine: Mecme‘u Melik Fehd, 2002.
• İbn Teymiyye, Takiyuddin Ebu’l-Abbas Ahmed b. Abdulhalim. Mecmû‘u’l-fetâvâ. thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım. 35 Cilt. Medine: Mecme‘u Melik Fehd, 1995.
• İbn Zencele, Ebu Züra Abdurrahman b. Muhammed. Hüccetü’l-kırâ’ât. thk. Saîd Afgânî. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1997.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Muhammed b. Yusuf. en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr. thk. Şeyh Zekeriyya Umeyrât. 2 Cilt. Beyrût: Dâru Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
• Kılıç, Mustafa. “Kıraatlerin Anlam Merkezli Tasnifi: Ebû ‘Amr ed-Dânî Örneği” 5. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi Bildirileri IBAD-2020. İstanbul: Eylül 1-2, 2020, ss. 330-335.
• Kılıç, Mustafa. Kıraat-Tefsir İlişkisi Zemahşerî Örneği, İstanbul: İFAV, 2015.
• Mücahid, Ebu’l-Haccâc b. Cebr el-Mahzûmî. Tefsîru Mücâhid. thk. Muhammed Abdusselâm Ebu’n-Nîl. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslâmî el-Hadîse, 1989.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali el-Horasânî. es-Sünenü’s-suğrâ li’n-Nesâî. thk. Abdulfettâh Ebû Ğudde. 9 Cilt. Haleb: Mektebetul-Metbûâti’l-İslâmiyye, 1986.
• Nîsâbûrî, Nizamuddin Hasan b. Muhammed b. Hüseyin. Garâibu’l-Kur’ân ve reğâibu’l-Furkân, thk. Şeyh Zekeriyya Umeyrât. 6 Cilt. Beyrut: Dâru Kutubi’l-İlmiyye, 1996.
• Öğüt, Salim. "Tavaf". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 17.11.2019. https://islamansiklopedisi.org.tr/tavaf Râzî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Hasan Fahreddin. Mefâtîhu’l-Ğayb. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabi, 1999.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed İbnü’l-Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur'ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Yerlikaya, Cafer. “Kıraatlerde İhtilaf Kavramı”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (BOZİFDER). 18, (2020/18). ss. 289-307.
• Zeccâc, Ebû İshak İbrahim b. Serî b. Sehl. Me‘âni’l-Kur'ân ve i‘râbuhû. thk. Abdulcelîl Abduh Şelebî. 5 Cilt. Beyrût: Âlemu’l-Kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Amr b. Ahmed Cârullâh. el-Keşşâf ‘an hakâiki ğavâmidi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru Kitâbi’l-Arabî, 1987.