LIFE, WORKS AND TAFSIR STUDIES OF MULLAH HÜSNÜ GEÇER (1945-2022)

Yıl 2022, Sayı: 19, 146 - 160, 25.06.2022

Mehmet Tahir Pekim

https://doi.org/10.34085/buifd.1095597

Öz

Mullah Hüsnü Geçer (1943-2022) is one of the last period eastern prominent Islamic scholars, who grew up in Eastern and South-Eastern Anatolian madrasahs. He sacrificed nearly all his eighty years of life to science. With the mystic education that he added to the religious sciences he learned in madrasahs, he never stopped to serve science and wisdom until his death. On the one hand, he taught true religious knowledge under his surveillance to hundreds of pupils who loved science; on the other hand, he continued to sermon and guidance everywhere and at every opportunity as the caliph of Nakshî, Khalidî and Haznevî sects of which he was the member. Geçer, a woeful scholar who undertook the problems and sorrows of Muslims, wished to be known as al-Hazîn. Geçer is an equipped scholar to be able to write scientific works and poems in languages such as Kurdish, Turkish, Arabic and Persian. He started writing from the early ages; and left behind more than 20 works some of which are published some are not. Some of the works he wrote are about the tafsir of Qur’an. The independent works he wrote about Qur’an are three. They are: Mevâhibu'r-Raḥmân fî Tefsîr Sûreti'l-İnsân and Mevâhibu'l-Mennân fî Tefsîr Sûreti'r-Raḥmân, which are about the surah al-İnsân and surah ar-Rahmân, respectively. These two works have been published. However, his tafsir work called Kâmûsü'l-Meânî fî Tefsîri'l-Mesânî, which he wrote from the beginning until 12th verse of surah al-Mâidah, has not been published yet. In this article, life of Mullah Hüsnü Geçer, his works and his two published tafsir works are tried to be investigated.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Hüsnü Geçer, Mevâhib, Surah al-Insan, Surah ar-Rahman

Molla Hüsnü Geçer'in (1943-2022) Hayatı, Eserleri ve Tefsir Çalışmaları

Öz

Molla Hüsnü Geçer (1943-2022), doğu ve güneydoğu medreselerinden yetişmiş son dönem şark âlimlerindendir. Seksene yakın ömrünün tamamını ilim yolunda feda etmiştir. Medreselerde öğrendiği dini ilimlerin yanına eklediği tasavvuf eğitimiyle ilim ve irfan yolunda vefatına kadar hizmet etmekten geri durmamıştır. Bir taraftan bir müderris olarak rahle-i tedrisinden geçen yüzlerce ilim sevdalılarına sahih dini bilgiyi öğretirken, diğer taraftan mensubu olduğu Nakşî, Halidî ve Haznevî tarikatının halifesi olarak vaaz ve irşadı her yerde ve her fırsatta icra etmiştir. Müslümanların dertlerini yüklenmiş dertli bir âlim olan Geçer, el-Hazîn olarak tanınmayı istemiştir. Geçer, Kürtçe, Türkçe, Arapça ve Farsça’ya eser ve şiir yazacak kadar hâkim bir bilgindir. Arkasında, bu dillerde küçük yaşlarda başlayarak bir kısmı basılmış bir kısmı henüz basılmamış yirminin (20) üzerinde eser bırakmıştır. Yazdığı eserlerin bir kısmı, Kur’ân tefsirine dairdir. Tefsire dair yazdığı müstakil eserleri, üç (3) tanedir. Bunlar: Mevâhibu'r-Raḥmân fî Tefsîr Sûreti'l-İnsân adlı İnsan sûresi, Mevâhibu'l-Mennân fî Tefsîr Sûreti'r-Raḥmân adlı Rahmân sûresinin tefsiridir. Bu iki çalışma basılmıştır. Kur’ân’ın başından Mâide 12. âyete kadar yazılan Kâmûsü'l-Meânî fî Tefsîri'l-Mesânî adlı tefsir çalışması ise henüz basılmamıştır. Bu makalede Hüsnü Geçer’in hayatı, eserleri ve basılmış iki tefsir çalışması araştırma konusu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Hüsnü Geçer, Mevâhib, İnsân Sûresi, Rahmân Sûresi

Kaynakça

• Âlûsî, Mahmud. Rûhu’l-Me‘ânî. Beyrut: Daru İhyâu’t-Turasi’l-İslâmî, Tarihsiz.
• Atiyye, Corcî Şahîn. el-Mu‘temed. Beyrut: Daru’l-Kutub el-İlmiyye, 2. Baskı, 2011.
• Aykaç, Yakup. Dîwana Hezîn (Metn, Lêkolîn û Ferheng), (Yüksek Lisans Tezi, Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü, Bingöl: 2015.
• Bozkurt, Nebi. DİA, “Medrese” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 28/323-327, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 5. Baskı, 2009.
• Çevik, Süleyman. “Medresê Ji Din û Ziman re Xizmet Kiriyê/Medrese, Din ve Dil’e Hizmet Etmiştir”. “Ji Destpêkê Heta ‘Îro Medresên Kurdan/Başlangıçtan Bugüne Kürt Medreseleri”. Nûbihar Dergisi. 6/63-64 (Haziran, 1998), 3-5.
• Çiçek, Mehmet Halil. Şark Medreselerinin Serencâmı. İstanbul: Beyan Yayınları, 2009.
• Döner, Naim. Mela Hüsni Geçer (El-Hazîn) ve Mevihibü’rrahman Fi Tefsiri Sureti’l-İnsan Adlı Eserinin İçerik Analizi, Kur’an ve Dil İlimleri Sempozyumu, Ankara İlâhiyât Yayınları, 2021.
• Ertekin, M. Zahir. “Analizek li Ser Guldan’a Hazîn di Çarçovey,a Şîretnameyên Kurdî de”. Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, 2/3 (2016)
• Geçer, Hüsnü. Diwana Hezin. Yayınevi yok, Tarihsiz.
• Geçer, Hüsnü. el-Mevâhib. İstanbul: Yayınevi yok, 2000.
• Geçer, Hüsnü. Esdâfu’l-Enfâs. Yayınevi yok, Tarihsiz.
• Geçer, Hüsnü. Külliyat, İstanbul: Yayınevi yok, 2016.
• Geçer, Hüsnü. Mirâtu’l-Hakâik ve’l-Esrâr. İstanbul: Yayınevi yok, 1993.
• Hârûf, Muhammed Fehd. el-Muyesser fi’l-Kıraâati’l-Erb‘a Aşer. Beyrut: Daru İbn-i Kesîr, 4. Baskı, 2006.
• Kavak, Abdulcebbar. “Mevlana Halid Bağdadi’ye göre İrşad ve Mürşid-i Kamil”, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 10/22 (Haziran 2009), 6-22.
• Mustafa, İbrahim vd.. el-Mu‘cemu’l-Vasît. İstanbul: Çağrı Yayınları, Tarihsiz.
• Mutçalı, Serdar. el-Mu‘cemu’l-Arabî el-Hadîs. İstanbul: Dağarcık Yayınları, 1995.
• Pekim, Mehmet Tahir. Kürtçe Tefsir ve Meâl Bağlamında Mela Muhammed Şoşikî’nin “Nûra Qelban” Adlı Kürtçe Tefsir ve Meâl. (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
• Zamahşerî, Mahmud. Esâsu’l-Belâğe. Beyrût: Daru’n-Nefâis, 1. Baskı, 2009.
• Yüksel, Müfid. “Medresê û Tekye li Tenişta hev Bûn/Medrese ve Tekke Yan Yanaydı”. “Ji Destpêkê Heta Îro Medresên Kurdan/Başlangıçtan Bugüne Kürt Medreseleri”. Nûbihar Dergisi, 6/63-64 (Haziran/Tırmexi, 1998), 8-10.
• Diyanet Tv, Köklerin Hikâyesi, 7 Kasım 2019.
• http://www.husnugecer.com/hayat.html (01.03.2022)
• https://www.youtube.com/watch?v=1z0H0QjGphw (12.02.2020)
• http://www.sarkulemasi.com. (28.03.2022)