Bir Davet Biçimi Olarak Hz. İbrâhim’in Aklî Delillere Dayalı Metodu

Yıl 2023, Sayı: 21, 215 - 234, 24.06.2023

Enver Polatoğlu

https://doi.org/10.34085/buifd.1261844

Öz

İlâhî mesajların sunulma biçimleri, muhatapların ikna edilmesi yönüyle büyük önem taşımaktadır. Bilginin temel kaynakları arasında yer alan akıl, vahiy ve duyuların her biri çatıştırılmaksızın kendi doğal mecrasında ele alındığında, muhatap kitle üzerinde pozitif anlamda büyük etkiler yarattığı bir gerçektir. Kur’an’ın kıssalar yoluyla anlattığı pek çok mesele zengin içerikler ve derin mesajlar taşımakta, muhatapların anlayış ve düzeylerine uygun yöntemler içermektedir. Bu zengin içeriğin esas manasının keşfedilebilmesi için dönemin inanç yapısının, yaşam tarzının, tarihi değerlerinin ve kültürel anlayışının bilinmesi meselenin anlaşılmasını daha kolay hale getirmektedir. Yüce Kur’an’da başta Hz. İbrâhim (a.s.) kıssası olmak üzere pek çok konu ve meselenin anlatımında aklî düşünmeye ve tefekküre dikkat çekilmekte, vahiy-akıl bütünselliğinin önemine işaret edilmektedir. İşte bu çalışmada En’am Sûresinin 74-83 ayetlerinde geçtiği üzere Hz. İbrâhim’in yıldız, ay ve güneşe karşı takındığı tavırlar, toplumu dine davet etmede izlediği yöntemler ve buna bağlı olarak yaşanan sürecin hikmet boyutu ile gerçek sebepleri üzerinde durulması amaçlanmaktadır. Bu bakımdan doğru sonuca ulaşabilmek için Hz. İbrâhim’in içinde yaşadığı toplumun inanç yapısı incelenerek, onun gök cisimlerine yaklaşım tarzından hareketle gerçekte Allah hakkında şüpheye düşüp düşmediği izah edilecektir. Ayrıca meseleyi zahiri veya temsili manada anlamanın mümkün olup olmadığı, tebliğ açısından nasıl bir değer ifade ettiği ve ismet sıfatı bağlamında ele alındığında tevhid ilkeleriyle nasıl bir uyum içerisinde olduğu hususu üzerinde durulacaktır. Hz. İbrâhim’in küçükten büyüğe, tümevarımsal bir yöntemle ve ikna edici bir metotla hareket etmesinin temel saiklerinden hareketle bunun vahiyden beslenen ve tefekkür argümanlarına dayanan bilinçli bir metot olup olmadığı araştırılacak, Hz. İbrâhim’in somut örnekler üzerinden toplum ile kurduğu iletişim ve davet dilinin önemine işaret edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an-ı Kerîm, Hz. İbrâhim, Delil, Akıl

Kaynakça

• İbn Manzûr, Muhammed. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâr Sâdr, 3. Basım, 1414.
• İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’ân. thk. Safvan Adnan ed-Dâvî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1. Basım, 1412.