Kur’an Tilavetinde Ses Ve Mana İlişkisi

Yıl 2023, Sayı: 22, 177 - 198, 25.12.2023

Mehmet Keleş

https://doi.org/10.34085/buifd.1338638

Öz

Kur’an Tilavetinde Ses Ve Mana İlişkisi

The Relatıonshıp Of Sound And Meanıng In The Quran

Mehmet KELEŞ

Dr. Öğr. Üyesi. Ağrı Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi, Temel İslam Bilimleri, Kuran-ı Kerim Okuma ve Kıraat İlmi Anabilim Dalı,
Assist. Prof., Ağrı University Faculty of Islamic Sciences, Basic Islamic Sciences, Department of Reading and Recitation of the Holy Quran,
Ağrı, Türkiye

ORCİD: 0000-0003-0984-3875 e-posta [e-mail]

Öz

Kur’an-ı Kerim Hz. Peygamberden günümüze dek dünya ve ahiret dengesini korumak için ihtiva ettiği hususlar çerçevesinde merak edilen bir hayat rehberi olmuştur. Evrensel mesajlarına başvuran herkesin kendi anlayış dünyasına göre anlam bulduğu bir hakikattir. Kur’an’da verilmek istenilen mesajların anlamları kadar tilaveti de son derece önemli bir husustur. Zira anlamın bozulmaması ve mesajının yerine ulaşması adına tecvid kurallarına riayet edilerek, her bir harfin doğru telaffuz ve ses tonlamalarıyla birlikte tilavetinin yapılması gerekir. Bu araştırmanın konusu Kur’an tilaveti esnasında sesin mana ile olan ilişkisini ortaya koymaktır. Kur’an’da okuma anlamında kullanılan tabirlerden biri olan “tilavet/تِلَاوَة” kelimesi: “te-le-ve/تَلَوَ” kök fiilinden türetilen bir mastar olarak, “Kur’an’ın lafzını tahriften koruyup anlamlarını tedebbür ederek, manası anlaşılamayan kısımları bilenine havale ederek, yanlış bir te’vilde bulunmadan, tecvidli olarak huşu halinde okumak, hükümlerine uymak ve samimi olarak onunla amel etmek” demektir. Araştırmada tilavet esnasında ses-anlam ilişkisini gösteren durumlarla ilgili örnekler tetkik edilmiş, kıraat ve tefsir kaynaklarında meselenin doğru bilinmesine yönelik bilgi ve bulgular incelenmiştir. Öncelikle Kur’an okumayla ilgili bulunan tilavet, kıraat ve tertîl ile birlikte tilavet çeşitleri (tahkik, tedvir, hadr) ayrı başlıklar halinde ele alınarak ses olgusuna da yer verilmiştir. Azdan çoğa doğru sırasıyla harf, kelime, âyet, sûre, kıraat farklılıkları ve tecvid usulleri bağlamında ele alınan örneklerle birlikte Kur’an’da ses-anlam ilişkisinin doğrudan ya da dolaylı olarak gerçekleştiği sonucuna varılmıştır. Bağlamı içinde değerlendirildiğinde Kur’an tilavetinin, tecvid usullerine göre icra edilmemesi, kulağa hoş gelmeyen bir armoni oluşturup dinleyenlerde bıkkınlık meydana getireceği; tilavetin usulünce yapılması halinde ise ses ve anlam ilişkisindeki insicamı göstermesi yönünden okuyan ve dinleyenlerde gönlü teskin eden, huzur veren etkiler bırakacağı, bunun bir sonucu olarak da manayı araştırmaya ve anlamaya yönelik çabaların artabileceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kur’an, Kıraat, Tilavet, Ses, Mana.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Kıraat, Tilavet, Ses, Mana

Teşekkür

Her şey için teşekkür ederim.

Kaynakça

• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed. el-Burhân fî ʿ ulûmi’l-Ḳurʾ ân, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1972.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’t-Tevfikiyye li’t-Türâs, Kahire 2011.