Haydar Hatipoğlu’nun Tefsirine Metodolojik Bir Yaklaşım

Yıl 2023, Sayı: 22, 105 - 129, 25.12.2023

Abdurrahman Ensari

https://doi.org/10.34085/buifd.1341296

Öz

Haydar Hatipoğlu’nun Tefsirine Metodolojik Bir Yaklaşım
A Methodological Approach to Haydar Hatipoğlu's Tafseer

Abdurrahman ENSARİ
Doç. Dr. Mardin Artuklu Üniversitesi,
İslami İlimler Fakültesi, Temel İslam Bilimleri, Tefsir Anabilim Dalı
Associate Prof., Mardin Artuklu University Faculty of Islamic Sciences, Basic Islamic Sciences, Department of Tafseer, Mardin, Tütkiye
ORCID ID: 0000-0002-2289-8806 [e-mail].

Öz
Haydar Hatipoğlu (ö.1995) İslami ilimlerin farklı alanlarında birçok eser kaleme almış yakın dönem âlimlerindendir. Genel olarak yazdığı eserler yayınlanmış olmakla birlikte yayınlanmamış çalışmaları da vardır. Araştırma konusu olan tefsiri onun yayınlanmamış eserlerindendir. Hatipoğlu’nun bu çalışması Kur’an-ı Kerîm’in başından Âl-i İmrân sûresinin 138. âyetine kadar olan kısmın tefsirinden ibarettir. Yapılan bir çalışma ile ilgili temel bilgiler onun giriş kısmında yer alır. Bu çalışmada böyle bir kısım yer almamaktadır. Bu da doğal olarak çalışmayı ilim camiasına tanıtma işini alanda emek sarf etmek isteyen araştırmacılara bırakmaktadır. İşte bu araştırma ile tam olarak gerçekleştirilmek istenen budur. Bu makale giriş, iki bölüm ve sonuç kısımlarından oluşmaktadır. Giriş kısmında makalenin konusu, alanı ve ele aldığı konuya duyulan ihtiyaç kısaca ifade edilmiştir. Birinci bölümde yazarın hayatı, eserleri ve tefsiri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde tefsirin yöntemi değerlendirilmiştir. Çalışmanın ana konusunu oluşturan bu bölümde tefsirde yer alan konular tek tek ele alınıp metodolojik açıdan incelenmiştir. Metodolojik açıdan incelenen bu tefsirdeki ana başlıklardan hareketle müfessirin belli bir düzene göre âyetleri yorumlamaya çalıştığı anlaşılmıştır. Hatipoğlu âyetin ihtiva ettiği bilgilerin muhatabın zihnine sistematik bir şekilde oturmasını sağlamak amacıyla genel olarak tefsirinde şöyle bir yöntem izlemiştir: Ayetin meali, nüzûl sebebi, ihtiva ettiği bazı kelimeler, kısa bir tefsiri, delalet ettiği fıkhi hükümler ve ayetler arasında bulunan münasebet. Bazen aynı manayı ifade eden farklı başlıkların üslup birliğini bozduğu gerçeği de müfessirin yaptığı çalışmayı tamamlamaya ömrünün kifayet etmediği dolayısıyla çalışmasını gözden geçirme imkânı bulamadığı vakıasıyla izah edilebilir.
Anahtar kelimeler: Tefsir, Haydar Hatipoğlu, Metodoloji, Fıkhi hüküm, Nüzûl sebebi, Münasebet.
Abstract
Having a wide range of treatise in different branches of Islamic studies, Haydar Hatipoglu (d. 1995) is a scholar of modern times. While most of the works he pinned were published, there exist some others that have not been published yet. The tafseer work by him which this article focuses on is an unpublished work. Tafseer work of Hatipoglu consists of the commentary on verses from the very beginning of the Qur’an to the 138th verse of surah Ali ‘İmran. As generally known, epilogue part of each scholarly work encompasses fundamental data relating to the work. However, the work lacks these data in the very beginning of it, thus it leads the mission of introducing the work for scholarly-circles to be undertaken by meticulous researchers. This article aims to realize the mission of introducing tafseer of Hatipoglu. The article consists of introduction, two main parts and conclusion parts. The introductory section of the article presents sound data on the author’s biography, his overall works and his tafseer in question. The second part consists of an analysis on the methodology of tafseer by Hatipoglu. This section can be deemed as the main content of article as it reviews the topics within the tafseer individually through lenses of methodology. As a result of methodological analysis, it is clear that the exegete Hatipoglu performs his commentary in line with a systematic roadmap when the sub-headings in it; such as the translation of verses, occasions of revelation in relation, per se vocabulary within verses, a short commentary, the special provisions that each verse encloses and relationship among the verses, are taken into consideration. It can be also concluded that separate sub-headings denoting the same content occasionally break the overall structure of work, appearing to have stemmed from the fact that the author’s death occured before completing his work.
Keywords: Tafseer, Haydar Hatipoglu, methodology, Legal Provisions, Occasions of Revelation, Relating Verses.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Haydar Hatipoğlu, Metodoloji, Fıkhi hüküm, Nüzûl sebebi, Münasebet.

Kaynakça

• Zühaylî, Vehbe. et-Tefsîrü’l-münîr. Beyrût-Dimaşk: Dâru’l-Fikri’l-Mu`âsır ve Dâru’l-Fikr, 1991.
• Zürkānî, Abdulazîm ez-. Menâhilü’l-ʿ irfân fî `ulûmi’l-Ḳur’ân. ed. Ahmed Şemsuddîn. Beyrût: Dârü’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1988.