Eyyûbîler Döneminde Felsefe Karşıtlığı Ekseninde Eşarîlik

Yıl 2023, Sayı: 22, 216 - 231, 25.12.2023

İlhan Baran

https://doi.org/10.34085/buifd.1377574

Öz

Öz
Mezhepleri bilmek mezhep mensubu âlimleri iyi tanımayı gerektirir. Bu nedenle önemli görülen bazı şahıslar üzerinde derinleşmek zorunluluk arz etmektedir. Mezhepler Tarihinde ele alınan birçok olayın arka planında tek bir kişi ya da bu kişinin etkilediği topluluklar yer aldığı görülmektedir. Fakat bir süreci ele alan araştırmalarda bu metot yeterli gelmediği için daha kapsayıcı bir çerçeve olan ve birden çok kişinin müdahil olduğu olaylar üzerinde derinleşmek gerekmektedir. Bu bağlamda araştırmamızda Sühreverdî Maktûl ve Seyfüddin Amidî üzerinde yoğunlaştık. Ayrıca onların etrafında gelişen ve bazı Eyyûbî sultanları ile birçok fakihin müdahil olduğu olaylardan hareketle Eşarilîğin söz konusu dönemdeki seyriyle ilgili kanaatimizi ortaya koyduk.
Büyük Selçuklular döneminde Gazâlî, Fâtımîler Devleti’nin ideolojisi Bâtınîliği hedef almış, bu bağlamında felsefeye karşı da mücadeleye girmişti. Onun çabaları sonucunda ciddi bir felsefe karşıtlığı ortaya çıkmış, Fâtımîler’e son veren Eyyûbîler döneminde ise bu durum daha belirgin bir hal almıştı. Nitekim fakihlerin baskısı sonucunda felsefî ve bazı itikâdî görüşlerinden ötürü Sühreverdî Maktûl idam edilmişti. Eyyûbîler döneminde güçlenen felsefe karşıtlığı önemli bir sonuç doğurmuş; Eşarîliğin daralmasına neden olmuştur. Söz konusu durumun oluşmasında Eşarîlerin muhaliflerinin arasında Mutezilenin bulunmayışı etili olmuştur. Bununla birlikte Fahreddin Râzî ve Seyfüddin Amidî’nin etkisiyle Felsefî Eşarîliğin sınırlı da olsa devam ettiği görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: İslam Mezhepleri Tarihi, Eyyûbîler, Eşarîlik, Felsefe, Kelâm.
Asharism in the Axis of Opposition to Philosophy in the Ayyubid Period
Abstract
Knowing the sects requires knowing the scholars of the sect well. For this reason, it is imperative to deepen on some important individuals. In the background of many events dealt with in the History of Sects, it is seen that there is a single person or the communities influenced by this person. However, since this method is not sufficient in researches that deal with a process, it is necessary to deepen on events in which more than one person is involved, which is a more inclusive framework. In this context, we focused on al-Suhrawardi Maqtul and al-Sayf al-Din Amidi in our research. In addition, based on the events that developed around them and in which some Ayyubid sultans and many jurists were involved, we put forward our opinion about the course of Asharism in the period in question.
During the period of the Great Seljuks, al-Ghazali targeted the Fatimid ideology of the Fatimids, and in this context, he also fought against philosophy. As a result of his efforts, a serious opposition to philosophy emerged, and this situation became more pronounced during the Ayyubid period, which put an end to the Fatimids. As a matter of fact, as a result of the pressure of the jurists, Suhrawardi Maqtul was executed for his philosophical and some theological views. The opposition to philosophy, which became stronger during the Ayyubid period, had an important consequence and led to the narrowing of Asharism. The absence of the Mutazilites among the opponents of the Asharites contributed to this situation. However, it was observed that philosophical Asharism continued, albeit limited, under the influence of Fakhr al-Din al-Razi and Sayf al-Din Amidi.
Key Words: History of Islamic Sects, Ayyubids, Ashari, Philosophy, Theology.

Anahtar Kelimeler

İslam Mezhepleri Tarihi, Eyyûbîler, Eşarîlik, Felsefe, Kelâm

Etik Beyan

Bu makale, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Mezhepleri Tarihi Anabilim Dalı’nda yapılan “Büyük Selçuklu ve Eyyubiler’de Siyaset Eksenli Sünni Faaliyetler” adlı doktora tezinden üretilmiştir

Kaynakça

• Zehebî, Ebû Abdullah Şemsüddin b. Muhammed b. Ahmed b. Osman. Târîhu’l-İslâm. thk. Ömer Abdusselam Tedmûrî. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabi, 1990.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru Aʿ lâmi’n-Nubelâ. thk. Şuayb el- Arnavût-Muhammed Naim el-‘Arkûsî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1982.