Câhiliye Dönemi Hitabetinin Sosyal ve Siyasi Güç Bağlamında Dil ve Belagat Analizi

Yıl 2024, Sayı: 24, 233 - 253, 25.12.2024

Hüseyin Dursun

https://doi.org/10.34085/buifd.1554731

Öz

Bu çalışma, Câhiliye Dönemi Arap toplumunda hitabetin dil ve belagat yönünden incelenmesini ve bu hitabetin sosyal ve siyasi güç üzerindeki etkilerini ele almaktadır. Câhiliye Döneminde hitabet, yalnızca bir ifade biçimi değil, kabileler arası ilişkilerde ve toplumsal düzenin korunmasında etkili bir araç olarak kullanılmıştır. Kabilesel kimlik ve toplumsal hiyerarşi, büyük ölçüde hitabetin sunduğu ikna edici ve stratejik iletişim yöntemleri aracılığıyla inşa edilmiş ve pekiştirilmiştir. Çalışmada, hitabetin toplumsal ve siyasi gücü nasıl şekillendirdiği ve bu süreçte belagat sanatlarının rolü ele alınmaktadır. Araştırma, özellikle teşbih, istiare ve kinaye gibi belagat sanatlarının, hitabetin etkisini artırmadaki işlevini analiz etmektedir. Dönemin önde gelen hatipleri, bu sanatsal araçlarla kabileler arası müzakerelerde, siyasi çatışmaların çözümünde ve sosyal normların pekiştirilmesinde önemli roller üstlenmiştir. Kabile liderleri, hitabet yeteneklerini kullanarak güç kazanmış, toplumsal hiyerarşiyi kontrol altına almış ve kabileler arası ilişkileri yönlendirmiştir. Bu çalışma, Câhiliye Dönemi hitabetinin, Arap toplumunda sosyal ve siyasi güç dinamiklerinin inşasında ve muhafazasında ne kadar etkili bir araç olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca, bu dönemdeki hitabet geleneğinin modern Arap hitabetine nasıl zemin hazırladığını incelemektedir. Câhiliye Dönemi hitabeti, sadece dilsel bir yetenek değil, aynı zamanda toplumsal ve siyasi gücün önemli bir aracı olarak değerlendirilmektedir. Bu inceleme, Arap kültüründe hitabetin tarihsel gelişimine katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Cahiliye Dönemi Hitabeti, Kabilesel Kimlik, Toplumsal İletişim Stratejileri, Belagat Sanatları.

The Analysis of Oratory in the Pre-Islamic Period in the Context of Social and Political Power: A Study of Language and Eloquence

Öz

This study examines oratory in Pre-Islamic Arab society from a linguistic and rhetorical perspective, analyzing its impact on social and political power dynamics. In the Pre-Islamic period, oratory was not merely a means of expression but also an effective tool used to regulate inter-tribal relations and maintain social order. Tribal identity and social hierarchy were largely built and reinforced through persuasive and strategic communication methods facilitated by oratory. The study explores how oratory shaped social and political power and the role of rhetorical devices in this process. Specifically, it analyzes the function of rhetorical arts such as metaphor, analogy, and metonymy in enhancing the persuasive power of oratory. Leading orators of the time played a crucial role in inter-tribal negotiations, the resolution of political conflicts, and the reinforcement of social norms using these rhetorical techniques. Tribal leaders utilized their oratorical skills to gain power, control social hierarchy, and influence inter-tribal relationships. This study demonstrates the effectiveness of oratory in constructing and maintaining the social and political power dynamics in Pre-Islamic Arab society. Additionally, it examines how the oratorical tradition of this period laid the foundation for modern Arab rhetoric. Pre-Islamic oratory is not only viewed as a linguistic skill but also as a significant tool of social and political power. This examination contributes to a deeper understanding of the historical development of oratory in Arab culture.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Pre-Islamic Oratory, Tribal Identity, Social Communication Strategies, Rhetorical Arts

Kaynakça

• Akkûk, ʿAlî b. Cubayla. Dîvân. thk. Zeki Zakir el-ʿÂnî. Dâru’s-Sâʿa, 1390/1971.
• Bağdâdî, Abdülkādir. Hizânetü'l-Edeb. nşr. Abdüsselâm M. Hârûn. Kahire: 1399/1979.
• Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr. el-Beyân ve’t-tebyîn. nşr. Abdüsselâm M. Hârûn. Kahire: 1367-1369/1948-1950.
• Dayf, Ahmed Şevkî. el-Fen ve meẕâhibühû fi’ş-şiʿri’l-ʿArabî. Kahire: Dâru'l-Me‘ârif, 1379/1960.
• Dayf, Ahmed Şevkî. Târîhu'l-edebi'l-Arabî. Kahire: Daru'l-Me‘arif, ts.
• Faysal, Abdulaziz b. Muhammed. el-Edebü’l-Arabî ve târîhuhû. Riyad: Mata‘biu Câmi‘ati’l-İmam, 1403/1983.
• Hamevî, Yâkūt b. Abdullah. Muʿcemü’l-büldân. Beyrut: 1376/1957.
• Hindavi, Hüseyin Ali. Eşkâlü hitâbi’n-nesri’l-fennî fî’l-asri’l-Cahilî. Mısır: 1430/2019.
• Hüseyin, Tâhâ. Fi’l-edebi’l-Câhilî. Kahire: 1397/1977.
• İbn Hişâm, Muhammed b. Abdilmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye. nşr. Mustafa es Sakka. Beyrut: 1390/1971.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim ed-Dîneverî. eş-Şiʿr ve’ş-şuʿarâ. nşr. Ahmed M. Şâkir. Kahire: 1364/1945.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: Dâru’s-Sadr, 1414/1994.
• İmruülkays b. Hucr. Dîvân. nşr. M. Ebü’l-Fazl İbrâhim. Kahire: Daru’l-Me‘arif, 1383/1964.
• Meydânî, Abdurrahman Hasan Habenneke. el-Belâgatü’l-‘Arabiyye üsüsühâ ve ‘ulûmühâ ve fünûnühâ ve suverun min tatbîkâtihâ bi-heykelin cedîdin min tarîfin ve telîd. Dimaşk: Dâru’l-Kalem, 1434/2013.
• Muhammed Abdülganî Hasan. el-Huteb ve’l- mevâiz. Daru’l-Me‘arif, 1374/1955.
• Muhammed, İsmail Ali. Fennü’l-hitâbe ve mehârâtü’l-hatîb. Kahire: 1437/2016.
• Muvaffi, Muhammed Abdülaziz. Kıraatün fi’l-edebi’l-Câhilî. Darü’s-Sekafeti'l-Arabiyye, 7. baskı, 1423/2003.
• Nasr, İhsan. el-H̱it̩abetü fi ῾as̩ri’z-Zehebî. Kahire: Daru’l-Ma'arif, 1382/1963.
• Safvet, Ahmed Zeki. Cemheretü hutabi’l-Arab fî usûri'l-Arabiyyeti'z-zâhira. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye , 1430/2009.
• Saîdî, Abdülmüteâl b. Abdilvehhâb b. Ahmed. Bugyetü’l-îzâh li-Telhîsi’l-Miftâh fî ʿulûmi’l-belâga. Kahire: Mektebetü'l-Âdâb, 1419/1999.
• Samah Muhammad Sameer al-Jubeh. Nemâzic mine’l-hutab vel-vasâyâ fīl-ʿasri’l-Cāhilī (Dirāse Belagiyye tahlîliyye). el-Halil: el-Halil Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arap Dili ve Edebiyatı, Yüksek Lisans Tezi, 1442-1443/2021-2022.
• Zeydân, Corci. Târîhu âdâbi’l-lugati’l-ʿArabiyye, nşr. Şevkî Dayf. 4 Cilt. Kahire: 1376/1957.