III. Murâd'ın Lugazına Hakîkî'nin Verdiği Cevaplar: Ma'rifet-nâme

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 8, 142 - 181, 28.12.2017

Mehmet Yunus Yazıcı

Öz

Bu çalışma temel olarak
Hakîkî’nin kimliği üzerine yapılan tartışmaları özetleyip açıklık getirmeyi,
eserlerinini tanıtmayı ve daha önce yayınlanmamış olan Ma’rifet-nâme
adlı eseri neşretmeyi amaçlamaktadır. Bu minval üzre giriş bölümünde,
edebiyatın ilişki ve kültür üretme biçimleri üzerine kısaca durulmuştur.
Ardından kaynaklardaki Hakîkî Bey ve Hakîkî-zâde Osmân arasındaki kimlik
kargaşası üzerindeki tartışma özetlenmiş ve Hakîkî’nin kimliği tespit edilmeye
çalışılmıştır. Bu tespitten sonra Hakîkî’ye ait olabilecek eserler tanıtılmış
ve Ma’rifet-nâme adlı eser üzerine umûmî bir incelemede bulunulmuştur. Son
olarak ise Ma’rifet-nâme’nin bilinen iki nüshası üzerinden yapılan
tenkitli metin verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

III. Murâd, Hakîkî, Hakîkî-zâde Osmân, Ma'rifet-nâme, Lugaz

HAKÎKÎ’S RESPONSES GIVEN TO III. MURÂD’S LUGAZ: MA’RIFET-NÂME

Öz

This study basically aims to summarize and to clarify the discussions on the identity of Hakîkî, to present his works, and to publish the work Ma’rifet-nâme, which has not been published yet. In this way, the Introduction part briefly lays emphasis on the forms of cultural and relational production provided by literarture. In the sequel, the debate on certain confusions between Hakîkî Bey and Hakîkî-zâde Osmân is summarized and the real identity of Hakîkî is tried to determine. After this determination, the works which probably belong to Hakîkî are presented and a general analysis on Ma’rifet-nâme is conducted. Ultimately, critical text on two known copies of Ma’rifet-nâme is put forth.

Anahtar Kelimeler

III. Murâd, Hakîkî, Hakîkî-zâde Osmân, Ma’rifet-nâme, Lugaz

Kaynakça

• Ayvansarâyî Hüseyin Efendi, Alî Satı Efendi, Süleyman Besîm Efendi (2001), Hadikatü’l-cevâmî, Haz. Ahmed Nezih GAlîtekin, İşaret Yayınları, İstanbul.
• Çavuşoğlu, Alî (2002), “Türk-İslam Kültüründe İrşâd-- ve ve İrşâd-nâme”, Türk Dili ve Edebiyat Makaleleri, Sayı 2 Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat
• Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, s. 323-362.
• Çınar, Bekir (2002), “Tıflî Ahmed Çelebi ve Sâkinâme’si”, TÜBAR, XII Güz, s. 111-154.
• Ekinci, Ramazan (2017), “Memi Cân-ı Saruhânî ve Dîvânçesi”, Sûfî Araştırmaları Dergisi, 15, Manisa.
• Gölpınarlı, Abdülbâkî (1931), Melâmilik ve Melâmiler, İstanbul Devlet Matbaası, İstanbul.
• Hacı Alî, Tuhfetü’l-Mücâhidîn, NuruOsmâniye 2293, vr 515a.
• Hakîkî, Ma’rifet-nâme, Süleymâniye Yazma Eserler Kütüphânesi, Kasidecizâde 704, vr. 186a-202a.
• Hakîkî, Ma’rifet-nâme, Manisa Yazma Eserler Kütüphânesi, 45 Ak Ze 816/2.
• Hakîkî, Şuhûd-nâme, Manisa Yazma Eserler Kütüphânesi, 45 Ak Ze 816/3.
• Hazret-i Dil-i Dânâ (2008), Oğlan Şeyh İbrahim Efendi Külliyatı, Haz. H. Rahmi Yananlı,Kitabevi.
• Köse, Fatih (2012), İstanbul Halvetî Tekkeleri, İFAV, İstanbul.
• Mecmua, Alî Emîrî Yazma Eserler Kütüphânesi, Alî Emîrî Manzum 793.
• Mecmua, Staats Bibliothek Zu Berlin, Ms . Or .Oct. 2746.
• Mehmed Nazmi Efendi (2005), Hediyyeyü’l-İhvân Osmânlılarda Tasavvufî Hayat Halvetîlik Örneği, Haz. Osmân Türer, İnsan Yay., İstanbul.
• Müstakîm-zâde Süleymân Sadeddîn, Mecelletü’n-nisâb, Süleymâniye Kütüphânesi, Hâlet Efendi No: 628, 186b.
• Müstakim-zâde, Risâle-i Bayrâmiyye, Süleymâniye Kütüphânesi, Nafiz Paşa 1164, vr. 38a.
• Müstakim-zâde, Risâle-i Bayrâmiyye, Süleymâniye Kütüphânesi Yazma Bağışlar 7463, vr. 36a.
• Müstakim-zâde, Risâle-i Bayrâmiyye, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osmân Ergin Yazmaları 1265, vr. 33a.
• Müstakim-zâde, Risâle-i Bayrâmiyye, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphânesi, İbnü’l-Emin 3357, vr. 41a-41b.
• Müstakim-zâde, Risâle-i Bayrâmiyye, Alî Emîri Efendi Şry. 1050, vr. 31a.
• Müstakim-zâde, Risâle-i Bayrâmiyye, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osmân Ergin Yazmaları 481, vr. 41b.
• Müstakim-zâde, Risâle-i Bayrâmiyye, Alî Emîri Efendi Şry. 1050, vr. 31a.
• Oğlanlar Şeyhi İbrahim (2003), Müfid ü Muhtasar, Haz. Bilal Kemikli, Kitabevi, İstanbul.
• Osmânzâde Hüseyin Vassâf (2006), Sefîne-i Evliyâ, İstanbul: Kitabevi.
• Sâdık Vicdânî (1995), Tarikat ve Silsileleri (Tomâr-ı Turûk-ı ‘Alîyye), Enderun Kitabevi, İstanbul,.
• Soysal, Ayşe Âsûde(2005), XVII. Yüzyılda Bir Bayrâmî Melâmî Kutbu: Oğlan(lar) Şeyh(i) İbrahim Efendi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sunullah Gaybî, Sohbet-nâme, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye Yazmaları K 292, vr. 23b.
• Tabibzâde Derviş Ahmed Şükri İbn İsmail (1995), Sheiks Of The Istanbul Chapter Houses, Haz. İskender Pala, Turgut Kut, Harvard Üniversitesi Yakın Doğu Dilleri ve Medeniyeti Bölümü.
• Tayyar-zâde Atâ (2010), Osmânlı Sarayı Tarihi Târîh-i Enderûn (IV), Haz. Mehmed Arslan, Kitabevi, İstanbul.
• Tek, Abdurrezzak (2007), Melâmet Risâleleri, Emin Yay., Bursa.
• Tosun, Necdet (1997), “Seyyid Nizâmoğlu Seyfullah Hayatı ve Eserleri”, İlam Araştırma Dergisi, C. 2, S. 1, Ocak Haziran.
• Tuğluk, HAlîl İbrahim (2001), Lâ-mekânî Şeyh Hüseyin, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Entitüsü, Ankara.
• Uzun, Mustafa (2003), “Lugaz(Türk Edebiyatı), Diyanet İslam Ansiklopedisi, 27, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yılmaz, Necdet (2001), Osmânlı Toplumunda Tasavvuf, OSAV, İstanbul.
• Zâkir Şükrî Efendi (1980), Die Istanbuler Derwish Konvente Und Ihre Scheiche(Mecmu’a-ı Tekaya), Haz. Mehmet Serhan Tayşi, Freiburg.