HOCA AHMET YESEVÎ VE BAZI ELEŞTİRİLERİ

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 10, 32 - 45, 27.11.2018

Veysel Gengil

Öz

Hoca Ahmet Yesevî, Divân-ı
Hikmet’inde Kur’ân ve sünnete sıkı sıkı sarılmaya yönelik biteviye telkinlerde
bulunur. O, aynı zamanda içinde bulunduğu toplumda gördüğü problemleri ele alır
ve Kur’ân’ı okuduğu halde onu uygulamayan âlimi, rüşvet alan kâdıyı ve irfan
yoksunu cahili tenkit eder. Ayrıca o, haksız yere fetva veren müftüden kötü
huylu dervişlere, riyakâr ve menfaat düşkünlerine kadar toplumun çeşitli
katmanlarında bulunan kişilerden şikâyet eder. Onun bu ifadeleri bir insanın
nasıl ve hangi davranışları sergilemesi gerektiğini gösterdiği kadar hangi
hallerden uzak durulması gerektiğine dikkat çekmesi açısından kayda değer
niteliktedir. Çünkü o, bu açıklamalarıyla gerçek mümin olabilmenin yolunun
hayırları işlemek kadar şerlerden de sakınmaktan geçtiğini ve ancak bu suretle
dengeli bir mümin olunabileceğin altını çizmiş olmaktadır. Buradan hareketle
tebliğimizde Yesevî’nin tenkit ettiği meseleleri bütünlük içerisinde ele almaya
çalışacağız. Ayrıca benzer konuları Mâturîdî’nin de eleştirdiğine işaret
edeceğiz.

Anahtar Kelimeler

Yesevî, Divân-ı Hikmet, tenkit, ahlâk-ı zemîme

Kaynakça

• Ocak, Ahmet Yaşar (1993), “Ahmed-i Yesevî ve Türk Halk Müslümanlığı”, Ahmet Yesevî, (ed. Mehmet Şeker, Necdet Yılmaz), İstanbul: Seha Neşriyat, ss. 581-592.
• Yesevî, Ahmet (2015), Divân-ı Hikmet, (nşr. Hayati Bice), İstanbul, H Yayınları.
• Yıldırım, Ahmet (2017), “Divân-ı Hikmet’te Yer Alan Hadislerin Kaynakları ve Değerlendirilmesi”, Pir-i Türkistân Hoca Ahmet Yesevî, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, ss. 117-148.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl (y.y.), Sahîh-u Buhârî, I-VIII, İstanbul: Mektebetü’İslâmî.
• Ebu Mansur el-Mâturîdî (2005-2010), Te’vîlâtü’l-Kur’ân, I-XVII, (mürâcaa Bekir Topaloğlu), İstanbul: Mizan Yayınları.
• Köprülü, Fuat (1981), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Gündüz, İrfan (1993), “Ahmet Yesevî’nin Tarikat ve İrşâd Anlayışı”, Ahmet Yesevi, (ed. Mehmet Şeker, Necdet Yılmaz), İstanbul: Seha Neşriyat, ss. 285-298.
• Eraslan, Kemal (1989), “Ahmet Yesevî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C. II, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, ss. 159-160.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn b. Haccâc (1998), Sahih-u Müslim, Riyâd: y.y.
• Aşık, Nevzat (1993), “Yesevî Hikmetlerine Kaynaklık Eden Hadislerin Değerlendirilmesi ve Sünnet Kültürünün Hikmetlere Tesiri”, Ahmet Yesevî, (ed. Mehmet Şeker, Necdet Yılmaz), İstanbul: Seha Neşriyat, ss. 375-400.
• Tirmîzî, Ebu İsa, Muhammed b. İsa (1996), Sünenu’t-Tirmîzî, I-VI, (nşr: Beşşâr Avvâd Ma’ruf), Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslam.
• Tosun, Necdet (2013), “Yûsuf El-Hemedânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C. XLIV, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, s. 12-13.
• Yavuz, Yusuf Şevki (2013), “Zünnâr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C. XLIV, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, s. 573.