KUR’AN-I KERİM’DEN ÖRNEKLERLE ARAPÇADA İSİM VE FİİLİN DELALET ETTİĞİ ANLAMLAR ARASINDAKİ FARKLAR

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 11, 2 - 14, 29.06.2019

Osman Aktaş

Öz

Bazı tefsir çalışmalarına dilsel tahlillerin önemli ölçüde etki
ettiği görülür. Kur’an ayetlerini tefsir etmenin şartlarından biri de Arap
dilinin inceliklerine vâkıf olma durumu olduğu kabul edilir.

Arapçada kelimenin türlerinden olan isim ve fiilin delalet ettiği
anlamlar arasında farklılıklar bulunmaktadır. Zemahşerî ve Zerkeşî gibi bazı
bilginler, tefsir çalışmalarında bu farklılıkları göz önünde bulundurmuşlardır.

İsmin zamanla ilgisi bulunmayan bir kelime türü olmasının, buna
karşılık fiilin herhangi bir zaman ifade etmesi veya zamanla ilgisinin
bulunmasının delalet ettikleri anlamlara doğrudan etki ettiği görülür. İsmin
daha çok kalıcılığı veya sürekliliği, fiilin ise tekrarlanır olma özelliğini
yansıttığı söylenebilir.

Arapçada isim ve fiil arasındaki benzerlikler ve farklılıkları,
ayrıca bu iki dilsel olgunun delalet ettiği anlamlar arasındaki farkları
bilmek, benzer ayetlerin birinde ismin diğerinde ise fiilin kullanılmasının
hikmetini kavramaya yardımcı olabilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Arapça, nahiv, ismin delaleti, fiilin delaleti

Kaynakça

• Abbas Hasan, en-Nahvu’l-Vâfî, Dâru’l-Meârif, 15. Baskı, Kahire ts.Afgânî, Said b. Muhammed, el-Mûciz fî Kavâʻidi’l-Luğati’l-ʻArabiyye, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1424/2003.Aktaş, Osman, Arapçada Asıl ve Ferʻ Nazariyesi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.Cârim, Ali- Emin, Mustafa, en-Nahvu’l-Vâdıh fî Kavâidi’l-Luğati’l-Arabiyye, ed-Dâru’l-Mısriyyeti’s-Suudiyye, Kahire ts.Cürcânî, Abdulkâhir, Delâilu’l-İ’câz, thk. Abdulhamid Hindâvî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Baskı, Beyrut 1422/2001.Enbârî, Ebu’l-Berekât Abdurrahman, Esrâru’l-Arabiyye, thk. Fahr Sâlih Kadâre, Dâru’l-Cîl, 1. Baskı, Beyrut 1995.…….., el-İnsâf fî Mesâili’l-Hilâf Beyne’l-Basriyyîn ve’l-Kûfiyyîn, el-Mektebetu’l-Asriyye, 1. Baskı, Beyrut 1424/2003.Ğalâyînî, Mustafa b. Muhammed Selîm, Câmiu’d-Durûsi’l-Arabiyye, el-Mektebetu’l-Asriyye, 28. Baskı, Beyrut 1414/1993.Hatîb el-İskâfî, Muhammed b. Abdillâh, Durretu’t-Tenzîl ve Ğurretü’t-Te’vîl, thk. Muhammed Mustafa Aydın, Câmiatu Ummu’l-Kurâ, 1. Baskı, Mekke, 1422/2001.Hüseyin b. Ahmed b. Abdillah Âl Ali, Şerhu Elfiyeti İbn Mâlik, bsmyy., ts.İbn Hişâm, Cemaleddin Abdullah b. Yusuf, Şerhu Şuzûri’z-Zeheb fî Ma’rifeti Kelâmi’l-‘Arab, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1. Baskı, Beyrut 1422/2001.…………, Şerhu Katri’n-Nedâ ve Belli’s-Sedâ, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamid, Dâru İbn Kesîr, 1. Baskı, Beyrut 1431/2010.İbnu’l-Hâcib, Cemaleddin Osman b. Ömer, el-Kâfiye fî ‘İlmi’n-Nahv, thk. Salih Abdu’l-Azîm eş-Şâir, Mektebetu’l-Âdâb, 1. Baskı, Kahire 2010.İbnu’s-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. Sehl, el-Usûl fi’n-Nahv, thk. Abdulhuseyn el-Fetelî, Muessesetu’r-Risâle, 3. Baskı, Beyrut 1417/1996.Muberred, Ebu’l-Abbâs Muhammed, el-Muktedab, thk. Muhammed Abdulhâlik ‘Udayme, Âlemu’l-Kutub, Beyrut, ts.Nursî, Bediüzzaman Said, İşârâtu’l-İ’câz fî Mezanni’l-Îcâz, thk. İhsan Kasım es-Sâlihî, Şerikatu Sözler li’n-Neşr, 3. Baskı, Kahire 2002.Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer, Mefâtîhu’l-Ğayb, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 3. Baskı, Beyrut 1420.Sâmirrâî, Fâdıl Sâlih, Meânî en-Nahv, Dâru’l-Fikr li’t-Tibâe ve’n-Neşr ve’t-Tevzî’, 1. Baskı, Ürdün 1420/2000. ………., et-Ta’bîru’l-Kur’ânî, Dâru ‘Ammâr, 4. Baskı, Amman 1427/2006.Sîbeveyh, Ebu Bişr ‘Amr b. Osman, el-Kitâb, thk. Abdusselam Muhammed Harun, Mektebetu’l-Hancî, 3. Baskı, Kahire 1408/1988.Tehânevî, Muhammed A‘lâ, Keşşaf Istılâhâti’l-Funûn ve’l-ʻUlûm, thk. Ali Dehrûc, Mektebetu Lübnan, 1. Baskı, Beyrut 1996.Zeccâcî, Ebu’l-Kasım Abdurrahman b. İshak, el-Îdâh fî ‘İleli’n-Nahv, thk. Mâzin el-Mubârek, 3. Baskı, Beyrut 1399/1979.Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd, el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvil fî Vucûhi’t-Te’vîl, Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1. Baskı, Beyrut 1427/2006.Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed, el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Mustafa Abdulkadir Ata, Dâru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1. Baskı, Beyrut 2007.